“HİKÂYE-İ MÂH-FİRÛZE SULTÂN İLE RÂZ-I NİHÂN” HİKÂYESİ ÜZERİNE BİR İNCELEME

Yıl 2024, Cilt: 21 Sayı: 84, 1175 - 1201, 26.12.2024

Sagip Atlı

https://doi.org/10.56694/karadearas.1566863

Öz

Halk anlatı geleneği içinde önemli bir yere sahip olan türlerden birisi halk hikâyesidir. Halk hikâyesi hem sözlü gelenek içinde hem de yazılı kaynaklar vasıtasıyla aktarılarak günümüze kadar ulaşmıştır. Sözlü gelenek içinde anlatılan halk hikâyelerinin büyük bir kısmının derlenip yazıya geçirildiği ve incelemesinin yapıldığı görülmektedir. Fakat yazılı kaynaklarda bahsedilen ve taş baskı metinler hâlinde günümüze kadar gelen halk hikâyelerinden üzerinde akademik çalışma yapılmayanları vardır.
Bu çalışma yazılı kaynaklarda “Hikâye-i Mâh-firûze Sultân ile Râz-ı Nihân” isimiyle bilinen Arap harfli halk hikâyesinin metninin neşri ve tahliline dayanmaktadır. Daha önce neşri yapılmamış olan hikâyenin metninin neşredilerek incelemesinin yapılması çalışmanın temel amacıdır. Yazının başında halk hikâyesiyle ilgili konuya giriş mahiyetinde kısa bir bilgi verdikten sonra hikâyenin incelemesine geçilmiştir. Önce hikâyenin yer aldığı eser; künyesi, şekil özellikleri ve içeriği gibi hususiyetleri bakımından tanıtılmıştır. Ardından adı geçen halk hikâyesi; “yaratım aktarım özellikleri, şekil ve yapı özellikleri, içerik özellikleri” olmak üzere üç başlıkta incelenmiştir. Çalışmanın sonunda halk hikâyesinin metni Latin harfleriyle günümüz Türkçesine aktarılarak verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Türk Halk Edebiyatı, Halk Hikâyesi, Metin Neşri, Tahlil., Hikâye-i Mâh-firûze Sultân ile Râz-ı Nihân

Kaynakça

• AKMAN, E. (2009). Melikşâh ile Güllühan Hikâyesi (İnceleme-Metinler), Ankara: Gazi Kitabevi.
• AKSAN, D. (1999). Halk Şiirimizin Gücü, Ankara: Bilgi Yayınevi.
• AKSOY, Ö. A. (1988). “Atasözleri, Deyimler”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten-1962, TDK Yayınları, ss. 131-166.
• AKTAŞ, Ş. (1991). Roman Sanatı ve Roman İncelemesine Giriş, Ankara: Akçağ Yayınları.
• ALPTEKİN, A.B. (2005), Halk Hikâyelerinin Motif Yapısı, Ankara: Akçağ Yayınları.
• ASLAN, E. (1990). Halk Hikâyelerini İnceleme Yöntemleri-Yaralı Mahmut Hikâyesi Üzerinde Bir İnceleme, Dicle Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayınları.
• ATLI, S. (2018). “Aşkın On Dokuz Hâli: Anadolu Masallarında ‘Âşık Olma’ Motifi Üzerine Bir Değerlendirme”, TEKE (Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi), 7 (3), ss. 1839-1865.
• BALİ, M. (1973). Erciş'li Emrah ile Selvi Han Hikayesi Varyantların Tesbiti ve Halk Hikayeciliği Bakımından Önemi, Ankara: Atatürk Üniversitesi.
• BANARLI (Somyarkın), N. S. (1935). “Türk Halk Hikâyelerinin Doğuşu ve Ferhad ile Şerife Hanım Hikâyesi", Altıok, 22, Nisan, ss. 18-23.
• BAŞGÖZ, İ. (2012). Türkülü Aşk Hikâyeleri, İstanbul: Pan Yayıncılık.
• BORATAV, P. N. (1988). Halk Hikâyeleri ve Halk Hikâyeciliği, İstanbul: Adam Yayınları.
• CEMİLOĞLU, M. (1999). Halk Hikâyelerinde Doğum Motifi, Bursa: Uludağ Üniversitesi Basımevi.
• ÇAPRAZ, E. (2021). Bedriddin ile Zöhra -Bir Şeyh Bedreddin Kurmacası-, İstanbul: Kapı Yayınları.
• ÇETİN, İ. (2020). Türk Halk Hikâyeciliği -Türkiye Sahası-, Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• DERMAN, G. (1988). Resimli Taş Baskı Halk Hikâyeleri, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayını.
• DUYMAZ, A. (1996). Nevruz Bey Hikâyesi (İnceleme-Metinler), Aydın: Milli Folklor Yayınları.
• DUYMAZ, A. (2001). Kerem ile Aslı Hikâyesi Üzerinde Mukayeseli Bir Araştırma, Ankara: HAGEM Yayınları.
• DUYMAZ, A. (2014). “120. Yılında Halk Hikâyesi Araştırmaları Tarihine Bir Bakış”, Akademik Kaynak, 2 (3), Mayıs, ss. 1-23.
• ELÇİN, Ş. (2000). Kerem ile Aslı Hikâyesi (Araştırma-İnceleme), Ankara: Akçağ Yayınları.
• GÖRKEM, İ. (2000). Halk Hikâyeleri Araştırmaları-Çukurovalı Âşık Mustafa Köse ve Hikâye Repertuvarı, Ankara: Akçağ Yayınları.
• GÜNAY, U. (2008). Türkiye’de Âşık Tarzı Şiir Geleneği ve Rüya Motifi, Ankara: Akçağ Yayınları.
• KAPLAN, M.-Mehmet Akalın-Muhan Bali (1973). Köroğlu Destanı, Ankara: Atatürk Üniversitesi Yayınları.
• KÖPRÜLÜZADE M. F. (1930). XVII’nci Asır Sazşairlerinden Kayıkçı Kul Mustafa ve Genç
• Osman Hikâyesi, İstanbul: Evkâf Matbaası.
• MAKAS, Z. (2002). Türk Halk Hikâyelerinde Zaman, İzmir: Akademi Kitabevi.
• ÖZARSLAN, M. (2019). Ferhat ile Şirin Mukayeseli Bir Araştırma, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• RUBEN, W. (1942). “Raznihan ile Mahfiruze”, Ülkü, XVII, s. 484.
• TÜRKMEN, F. (1974). Âşık Garip Hikâyesi Üzerinde Mukayeseli Bir Araştırma (Doktora Tezi), Ankara: Erzurum Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• TÜRKMEN, F. (1995). Âşk Garip Hikayesi (İnceleme-Metin), Ankara: Akçağ Yayınları.
• YILMAZ, R. (1979). Derdiyok ile Zülfüsiyah ve Razınihan ile Mahifruze Hikâyeleri Üzerinde Bir Çalışma, Erzurum.