Thomas Bernhard in der Türkei: Die Rolle der Übersetzungen und Akademischen Studien bei der Rezeption seiner Werke

Yıl 2025, Sayı: 19, 8 - 24, 30.06.2025

Ahmet Sarı , Cemile Akyıldız

https://doi.org/10.38060/kare.1651903

Öz

Thomas Bernhard ist einer der beliebtesten österreichischen Schriftsteller bei den türkischen Lesern. Seine Romane, Theaterstücke, Gedichtbände und sogar seine Preisreden wurden schnell ins Türkische übersetzt. Dies geschah durch die persönlichen Bemühungen von Sezer Duru. Die Liebe der türkischen Leser zu Bernhard liegt wahrscheinlich an seiner pessimistischen Sprache des Hasses. Es könnte auch andere kulturelle oder literarische Faktoren geben, die in diesem Fall eine wichtige Rolle spielen. Er beschreibt oft schreckliche Dinge und dystopische Orte, anstatt wie die meisten Schriftsteller schöne. Seine Texte haben philosophische Elemente und er kritisiert viele lebende Schriftsteller. Diese Merkmale sind typisch für seinen Stil. Die türkischen Leser, die einen Schriftsteller entdeckten, der ohne Maske schreiben konnte, liebten Bernhards Sprache. Wie die Leser in der ganzen Welt bewunderten auch türkische Leser diese pessimistische, melancholische, fluchende und philosophische, sich windende Sprache Bernhards. Diese bernhardeske Sprache findet sich nicht nur in seinen Romanen, sondern auch in seinen Dramen, Gedichten und allen seinen Werken. In diesem Artikel haben wir die Rezeption Bernhards in der Türkei anhand der ins Türkische übersetzten Werke Bernhards von der ersten bis zur letzten Übersetzung untersucht. Wer war der/die erste Übersetzer/in, der/die Bernhard ins Türkische übersetzt hat? Welchen Beitrag hat die Akademie in dieser Hinsicht geleistet? Wie kam es dazu, dass nicht nur seine Romane, sondern auch seine Dramen, Gedichte und alle seine Werke übersetzt wurden? Wo ist die Akademie in der Bernhard-Forschung angesiedelt? Was sind die Bernhard-Studien im akademischen Bereich? Wir haben sie aufgespürt. Soweit möglich, haben wir versucht, die Studien über Bernhard in der Türkei aufzulisten.

Anahtar Kelimeler

Thomas Bernhard , Türkei , Übersetzungen , Akademische Studien

Thomas Bernhard in Turkey: The Role of Translations and Academic Studies in the Reception of His Works

Öz

Thomas Bernhard is one of the most popular Austrian writers among Turkish readers. His novels, plays, volumes of poetry and even his award speeches have been translated into Turkish in a short space of time and brought to Turkey through the personal efforts of Sezer Duru. Turkish readers’ love for Bernhard is probably due to Bernhard's language of hatred, which takes a pessimistic rather than positive view of everything. Instead of describing beautiful places (locus amoneus) like most writers, he described bad (locus terribilis) and pessimistic places. His ability to write philosophically, his abuse of most living writers and his love of hatred are the most important characteristics of the Bernardesque style. Turkish readers, who discovered a writer who could write without a mask, loved Bernhard’s language. Like readers all over the world, Turkish readers also admired Bernhard’s pessimistic, melancholic, cursing, philosophical, writhing language. This Bernhardesque language can be found not only in his novels, but also in his dramas, poems and all his works. In this article, we have analysed Bernhard’s reception in Turkey on the basis of Bernhard’s works translated into Turkish from the first to the last translation. Who was the first translator to translate Bernhard into Turkish? What contribution did the Academy make in this respect? How did it come about that not only his novels, but also his dramas, poems and all his works were translated? Where is the Academy located in Bernhard research? What are Bernhard studies in the academic field? We have tracked them down. As far as we could, we tried to list the studies on Bernhard in Turkey.

Anahtar Kelimeler

Thomas Bernhard , Turkey , Translations , Academic Studies

Türkiye’de Thomas Bernhard: Çevirilerinin ve Akademik Çalışmaların Eserlerinin Alımlanmasında Rolü

Öz

Thomas Bernhard, Türk okurlar arasında en popüler Avusturyalı yazarlardan biridir. Romanları, tiyatro oyunları, şiir kitapları ve hatta ödül konuşmaları hızla Türkçeye çevrildi. Bu biraz da Sezer Duru'nun kişisel çabaları sayesinde oldu. Türk okurunun Bernhard'a olan sevgisi muhtemelen onun karamsar nefret dilinden kaynaklanmaktadır. Bu durumda önemli bir rol oynayan başka kültürel veya edebi faktörler de vardır. Çoğu yazar gibi güzel yerler yerine korkunç şeyler ve distopik mekanlar anlatır. Metinlerinde felsefi öğeler vardır ve yaşayan birçok yazarı eleştirir. Bu özellikler onun üslubunun tipik özellikleridir. Maskesiz yazabilen bir yazarı keşfeden Türk okuru Bernhard'ın dilini çok sevmiştir. Tüm dünya okurları gibi Türk okurları da Bernhard'ın karamsar, melankolik, küfürlü ve felsefi, dolambaçlı diline hayran kalmıştır. Bu Bernhardesk dil sadece romanlarında değil, tiyatrolarında, şiirlerinde ve tüm eserlerinde karşımıza çıkar. Bu yazıda Bernhard'ın Türkiye'deki alımlanışını, ilk çevirisinden son çevirisine kadar Türkçeye çevrilen eserleri üzerinden inceledik. Bernhard'ı Türkçeye ilk çeviren çevirmen kimdir? Akademi bu konuda nasıl bir katkı sağlamıştır? Nasıl oldu da sadece romanları değil, dramaları, şiirleri ve tüm eserleri çevrildi? Bernhard araştırmalarında akademi nerede konumlanmaktadır? Akademik alanda Bernhard çalışmaları nelerdir? Bunların izini sürdük. Mümkün olduğunca Türkiye'de Bernhard üzerine yapılan çalışmaları listelemeye çalıştık.

Anahtar Kelimeler

Thomas Bernhard , Türkiye , Çeviriler , Akademik Çalışmalar

Kaynakça

• Aksan, Gülnur. Eine Übersetzungskritik an dem Roman Thomas Bernhards ‘Ein Kind’ im Beispiel der Übersetzung von Kemal Boztepe. Ankara: Gazi Universität, Institut für Erziehungswissenschaften, Abteilung für Deutsch, 2007.
• Arslan, Cüneyt, und Hazal Yürüklü. „Ahmet Hamdi Tanpınar ve Thomas Bernhard’ın Bakış Açısıyla Modernleşmenin Edebî Eleştirisi.“ The Journal of Academic Social Science Studies 13, Nr. 81 (2020).
• Bahçeci, Müge. Thomas Bernhard’ın ‘Bay Kulterer’, ‘Şapka’, ‘İki Eğitici’ ve ‘Jauregg’ Adlı Öykülerinde Absürd Olgular. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Institut für Sozialwissenschaften, Abteilung für Fremdsprachen, 2001.
• Balçuk, Yekbin. Yok Etme ve Edebiyat: Thomas Bernhard'ın Auslöschung Eseri Üzerinden Edebiyatta Savaşı Unutma ve Anımsama İmkânları. İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Institut für Sozialwissenschaften, 2018.
• Bayram, Melahat. „Das Bild Österreichs im Werk von Thomas Bernhard.“ Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 0, Nr. 58 (2017): 27–36.
• —. Thomas Bernhard’ın Neden ve Mahzen Adlı Eserlerinde Müzik Motifi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 2014.
• —. Thomas Bernhard’ın Otobiyografik Beşlemesinden “Neden” ve “Mahzen” Eserlerinde Yabancılaşma Sorunsalı. Sakarya: Sakarya Üniversitesi, Institut für Sozialwissenschaften. Bülbül, Melik. „Ein rezeptionsästhetischer Ansatz zur Rezipierung von Thomas Bernhard.“ Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 2 (2006): 01–12.
• —. „Absurde Elemente in ‘Ereignisse’ von Thomas Bernhard.“ Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 1 (2007): 07–14.
• —. „Thomas Bernhard’ın ‚Ist Es Eine Komödie, Ist Es Eine Tragödie?’ Adlı Öyküsü İle Sabahattin Kudret Aksal’ın ‘Sokaktaki Opera’ Adlı Öyküsünde Yaşamın Anlamsızlığı Üzerine Düşünceler.“ Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 1 (2010): 41–52.
• Eidherr, Armin, und Manfred Mittermayer, Hrsg. Thomas Bernhard in der Türkei. Beiträge des Thomas-Bernhard-Symposions 18. und 19. April 2000. İstanbul: Internationale Thomas Bernhard Gesellschaft und Pädagogische Fakultät der Anadolu Universität Eskişehir.
• Emer, Funda Kızıler. „Schwarzer Humor in Der Anstreicher von Thomas Bernhard: Ein groteskes und makabres Gemälde in gelber Farbe.“ DİYALOG. Interkulturelle Zeitschrift für Germanistik 3, Nr. 2 (2015): 1–9.
• Höller, Hans. Thomas Bernhard. İstanbul: Merdiven Yayınları, 2012.
• Kalkan, H. Kazım. „Thomas Bernhard’ın “Das Kalkwerk” Adlı Romanında ‘Araştırma’ Motifinin İncelenmesi.“ Turkish Studies 12, Nr. 5 (2017): 205–216.
• Karabulut, Merve. „Thomas Bernhard’ın Eserlerinde Avusturya İmgesi.“ Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi (2017).
• —. Thomas Bernhard’ın ve Peter Handke’nin Eserlerinde Avusturya İmgesi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Institut für Sozialwissenschaften, Abteilung für deutsche Sprache und Literatur, 2013.
• Kayaoğlu, Ersel. Die Frauenfiguren in Thomas Bernhards Werk: Die Verdrängung der Frau. İstanbul: Universität Istanbul, Sozialwissenschaftliches Institut, Abteilung für deutsche Sprache und Literatur, 1995.
• Kaygın, Şenay. „Thomas Bernhard’ın ‘Çocuk’ Adlı Otobiyografik Yapıtında Çocuk Anlatıcı Bakış Açısı.“ Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 25, Nr. 1 (2021): 289–304.
• —. „Thomas Bernhard’ın ‘Çocuk’ ve Hans-Ulrich Treichel’in ‘Kaybolan’ Adlı Romanlarında Baba Travması Etkileri.“ KARE, Dezember 2023. DOI: 10.38060/kare.1380511.
• Kitap-Lık Dergisi. „Vesikalık Thomas Bernhard, Thomas Bernhard Dosyası.“ Yapı Kredi Yayınları, Nr. 47 (Mai–Juni 2001).
• Novak, Sonya. „Maschinenmensch und Geistesmensch im Drama Thomas Bernhards Der Ignorant und der Wahnsinnige.“ Anafora 6, Nr. 1 (Januar 2019): 207–221.
• Öncü, Yusuf Kenan. „Thomas Bernhards Konrad in Das Kalkwerk und Orhan Pamuks Prinz in Das schwarze Buch: Eine komparative Studie unter besonderer Berücksichtigung der Isolationsräume.“ In Thomas Bernhard in der Türkei. Beiträge des Thomas-Bernhard-Symposions 18. und 19. April 2000, herausgegeben von Armin Eidherr und Manfred Mittermayer, 9–27. İstanbul: Internationale Thomas Bernhard Gesellschaft und Pädagogische Fakultät der Anadolu Universität Eskişehir, 2002.
• —. „Thomas Bernhard’ın Romanlarında Hastalık Motifi.“ Gündoğan Edebiyat Dergisi 5 (1993a): 57–64.
• —. „Thomas Bernhard’ın ‘Odun Kesmek’ Romanında Bir Kadın Figür: Joana.“ Gündoğan Edebiyat Dergisi 8 (1993b): 59–66.
• —. „Thomas Bernhard’ın Romanlarında Dil Sorunu.“ Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi 1 (1993c).
• —. Die Krankheit im Romanwerk Thomas Bernhards. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Batı Dilleri ve Edebiyatları Alman Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, 1992.
• Sarı, Ahmet. Thomas Bernhard’ın Şiir Dünyası. Ankara: DeKi Yayınları, 2002.
• —. „Thomas Bernhard ve Nihilizm. Nihilizm Sorunu.“ Özne Dergisi 7 (2007): 32–36.
• —. „Şebnem İşigüzel’in ‘Tabut’ Adlı Öyküsüyle Thomas Bernhard’ın ‘Jauregg’ Adlı Öyküsünde Ensest İlişki.“ Journal of Graduate School of Social Sciences 9, Nr. 1 (2007): 15–26.
• —. „Das Türkenbild in Thomas Bernhards Werken.“ Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 14, Nr. 32 (2007).
• —. Felsefe Edebiyata Kendini Nasıl Eklemler? Bernhard’daki Wittgenstein ya da Bernhard’ın Eserlerinde Wittgenstein İzleği. Konya: Çizgi Yayınevi, 2016.
• Sevim, Acar. Nihilizme Eleştirel Bir Bakış: Thomas Bernhard’ın Soğuk ve Akılkarıştırıcı Fikir Dünyası. İstanbul: İşaret Yayınları, 1992.
• Şahin Yılmaz, Zennube. Thomas Bernhard’ın “Der Kulterer” Adlı Yapıtında Heterotopya. Ankara: Akçağ Yayınları, 2018.
• Taskenov, Sergey. Thomas Bernhards Prosa: Krise der Sprache und des dialogischen Wortes. Paderborn: Wilhelm Fink Verlag, 2019.
• Tatlıcı, M. Rıdvan. Die Sinnlosigkeit in den Prosawerken von Thomas Bernhard. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Batı Dilleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı, 1993.
• Türk, M. Sami. „Thomas Bernhard’ın Auslöschung (Yok Etme) Romanındaki Fotoğraflarda Medyalararasılık Olgusu.“ RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, September 2020. DOI: 10.29000/rumelide.792107.
• Vesper, Yeşim. „Thomas Bernhards Alte Meister als Kunst, am Leben festzuhalten.“ Monograf: Edebiyat Eleştirisi Dergisi, Nr. 12 (2019): 126–142.
• Yürüklü, Hazal. Ahmet Hamdi Tanpınar'ın “Saatleri Ayarlama Enstitüsü” ile Thomas Bernhard'ın “Kireç Ocağı” ve “Bitik Adam” Eserlerinde Karşılaştırmalı Olarak Birey ve Toplum Eleştirisi. Sakarya: Sakarya Üniversitesi, Institut für Sozialwissenschaften, Abteilung für deutsche Sprache und Literatur, 2022.