Rousseau ve Dil

Yıl 2018, Cilt: 6 Sayı: 2, 51 - 61, 10.12.2018

Erhan Atagül

Öz

Bu
çalışmada aydınlanmacı düşünürlerden Jean-Jacques Rouesseau’nun dil üzerine
olan düşüncelerini inceledik. Rousseau’nun dil konusundaki fikirlerini
anlayabilmemize olanak sağlayan iki eserden bahsedebiliriz, bunlardan ilki Melodi ve Müziksel Taklit İle İlişki İçinde
Dillerin Kökeni Üstüne Deneme’dir. Bu eser ilkin, İnsanlar Arasındaki Eşitsizliğin Kaynağı ve Temelleri Üzerine Konuşma’nın
bir parçası olarak düşünülmüş olsa da daha sonra Konuşma’dan çıkarılmıştır. Bununla birlikte Rousseau dil konusuna Konuşma’da kısaca değinmiştir. Dolayısıyla onun dil üzerine olan
düşüncelerini detaylı bir biçimde inceleyebilecek kaynağa sahip olmadığımızı
söylemek yanlış olmaz. Diğer yandan Rouessau’nun sistematik bir filozof
olmadığını da göz önüne alırsak bu çaba daha da güçleşir. Bizim bu çalışmadaki
amacımız Rousseau felsefesinin bazı temel kavramları çerçevesinde, onun dil
hakkındaki yazılarını değerlendirerek dil probleminin genel hatlarını
belirlemektir.

Söz
konusu temel kavramlar başta yetkinleşebilme
yetisi (perfectibilité), merhamet
(pitié) ve ben-sevgisi (amour de soi)’dir. Ben-sevgisi
ve merhamet Rousseau’ya göre, tüm
canlılarda ortaktır. Canlı, varlığına içkin ben-sevgisi
dolayısıyla kendine zarar vermekten kaçınır ve daima varlığını sürdürme
çabası içerisindedir.  İşte bu çaba, dili
geliştirmek için insanın gereksindiği temel nüvedir. Merhamet kavramı ise, ben-sevgisinin
kör yaşamda kalma güdüsüne karşın neden türdeşlerine zarar vermeme eğiliminde
olduğunu açıklar. Merhamet kavramı
ile birlikte Rousseau, Hobbes ve benzeri düşünürlerin bellum omnium contra omnes anlayışının karşısında durur. Böylece merhamet de, tıpkı ben-sevgisi gibi dili geliştirmede işlevsel bir role sahiptir.
Çünkü Rousseau dili, son çözümlemede, insanların varlığını sürdürebilmeleri
adına (ben-sevgisi) birbirleriyle
savaşmak yerine iş birliği (merhamet)
yapmaları temelinde geliştiğini düşünür. Yine de bu ikisi, yetkinleşebilme yetisi olmaksızın dilin gelişmesi için yeterli
değildir. Zaten Rousseau için de insanı hayvandan ayıran şey işte bu yetkinleşebilme yetisidir.

Anahtar Kelimeler

Jean-Jacques Rousseau, Dil, Yetkinleşebilme yetisi, Ben-sevgisi, Merhamet, aydınlanma

Kaynakça

• Rouessau, J. J. (2009). Emile Ya da Eğitim Üzerine, Çev. Yaşar Avunç, İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Rouessau, J. J. (2010). İnsanlar Arasındaki Eşitsizliğin Kaynağı ve Temelleri Üzerine Konuşma, Çev. R. Nuri İleri, İstanbul: Say Yayınları
• Rouessau, J. J. (2017) Melodi ve Müziksel Taklit İle İlişki İçinde Dillerin Kökeni Üstüne Deneme, Çev. Ömer Albayrak, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Thomas, P. (2009) Among Prelates and Primates: From Darwin to Rousseau: In Memory of Robert Wokler, Political Theory, Vol. 37, No. 4, 455-481.