Investigation of Religious Education Teachers' Critical Pedagogy Orientations

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 1, 144 - 161, 15.06.2025

Tuba Kurt , Muhiddin Okumuşlar

https://doi.org/10.52637/kiid.1619594

Öz

This study aims to examine the critical pedagogy orientations of religious education teachers in terms of various variables. The principles advocated by critical pedagogy are among the goals that students are expected to acquire and develop in the 21st century in terms of religious education. In order to reach the type of teacher targeted by critical pedagogy, it is necessary to determine the orientations of religious education teachers towards this approach. Examining the orientations of religious education teachers towards critical pedagogy is important for the effective implementation of this pedagogy in the classroom. It is thought that this study will contribute to the literature in terms of investigating teacher views on critical pedagogy in terms of religious education teachers. The sample of the study, which was conducted in the relational screening design of quantitative research, included 421 religious education teachers selected according to the appropriate sampling approach. The sample group of the study consists of secondary school Religious Culture and Moral Knowledge teachers and Imam Hatip High School Vocational Courses teachers. The critical pedagogy orientations of the sample group were compared in terms of age, gender, educational status, socio-economic status of the family they grew up in, parents' educational status and the department they graduated from. The data of the study were collected with the Teachers' Critical Pedagogy Orientations Scale. Descriptive statistics, t-test and ANOVA were used to analyse the data. According to the findings of the study, the critical pedagogy orientations of Secondary Education Religious Religious Education and Higher Secondary Vocational Courses teachers are between medium and high level, which reveals that teachers show a certain level of closeness to critical pedagogical principles, but they do not reach the highest level. It was determined that the orientations did not show a significant difference according to variables such as age, socio-economic level, parental education level and graduated department. On the other hand, it was observed that female teachers exhibited a higher level of critical pedagogical orientation in the gender variable. These results show that critical pedagogical awareness is shaped by individual development, professional experience and contextual factors. Based on the findings of the study, it is suggested that religious education policies should be restructured to support critical pedagogy more effectively.

Anahtar Kelimeler

Religious education , Critical pedagogy , Religious education teachers , Critical pedagogy orientation , Scale

Din Eğitimi Öğretmenlerinin Eleştirel Pedagoji Yönelimlerinin İncelenmesi

Öz

Bu çalışmada din eğitimi öğretmenlerinin eleştirel pedagoji yönelimlerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi amaçlanmıştır. Eleştirel pedagojinin savunduğu ilkeler din eğitimi açısından 21. yüzyılda öğrencilerin kazanması ve geliştirmesi beklenen hedeflerdendir. Eleştirel pedagojinin hedeflediği öğretmen tipine ulaşabilmek için öncelikle din eğitimi öğretmenlerinin bu yaklaşıma olan yönelimlerinin belirlenmesine ihtiyaç vardır. Din eğitimi öğretmenlerinin eleştirel pedagojiye dair yönelimlerinin incelenmesi, bu pedagojinin sınıfta etkin bir şekilde uygulamaya yansıması için önemlidir. Yapılan bu çalışmanın eleştirel pedagojiye yönelik öğretmen görüşlerini din eğitimi öğretmenleri özelinde araştırmak yönünden alan yazına katkıda bulunacağı düşünülmektedir. Nicel araştırmanın ilişkisel tarama deseninde yürütülen çalışmanın örnekleminde, uygun örnekleme yaklaşımına göre seçilen 421 din eğitimi öğretmeni bulunmaktadır. Araştırmanın örneklem grubunu Ortaöğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi öğretmenleriyle İmam Hatip Lisesi Meslek Dersleri öğretmenleri oluşturmaktadır. Örneklem grubunun eleştirel pedagoji yönelimleri yaş, cinsiyet, eğitim durumu, içinde büyüdükleri ailenin sosyo-ekonomik durumu, anne-baba eğitim durumu ve mezun oldukları bölüm değişkenleri açısından karşılaştırılmıştır. Araştırmanın verileri Öğretmenlerin Eleştirel Pedagoji Yönelimleri Ölçeğiyle toplanmıştır. Verilerin analizinde betimsel istatistikler, t-testi ve ANOVA kullanılmıştır. Araştırma bulgularına göre, Ortaöğretim DKAB ve İHL Meslek Dersleri öğretmenlerinin eleştirel pedagojiye yönelik yönelimleri orta ile üst düzey arasında yer almakta, bu da öğretmenlerin eleştirel pedagojik ilkelere belirli bir düzeyde yakınlık gösterdiğini ancak en üst düzeye ulaşmadıklarını ortaya koymaktadır. Yönelimlerin yaş, sosyo-ekonomik düzey, ebeveyn eğitim durumu ve mezun olunan bölüm gibi değişkenlere göre anlamlı bir farklılık göstermediği belirlenmiştir. Buna karşın cinsiyet değişkeninde kadın öğretmenlerin daha yüksek düzeyde eleştirel pedagojik yönelim sergiledikleri görülmüştür. Bu sonuçlar eleştirel pedagojik farkındalığın bireysel gelişim, mesleki deneyim ve bağlamsal faktörlerle şekillendiğini göstermektedir. Çalışmanın bulgularına dayalı olarak din eğitimi politikalarının eleştirel pedagojiyi daha etkin bir şekilde destekleyecek nitelikte yeniden yapılandırılması gerektiği önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Din eğitimi , Eleştirel pedagoji , Din eğitimi öğretmenleri , Eleştirel pedagoji yönelimi , Ölçek

Kaynakça

• Aksakallı, Ayhan. “Eleştirel Pedagojiye Yönelik Öğretmenlerin Eğitim İnançları”. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi 7/2 (Nisan 2019), 583-605. doi: 10.14689/issn.2148-2624.1.7c.2s.6m
• Aliakbari, Mohammad - Allahmoradi, Nazal. “On Iranian School Teachers’ Perceptions of the Principles of Critical Pedagogy”. International Journal of Critical Pedagogy 4/1 (Ocak 2012), 154-171.
• Aslan, Mecit - Kozikoğlu, İshak. “Pedagojik Formasyon Eğitimi Alan Öğretmen Adaylarının Eleştirel Pedagojiye İlişkin Görüşleri”. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 15/1 (Temmuz 2015), 1-14. https://doi.org/10.17240/aibuefd.2015.15.1-5000128591
• Ay, Şule. “Eleştirel Düşünme Gücü, Anne Babanın Öğrenim Durumu ve Ailenin Aylık Geliri”. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 6/2 (Mart 2016), 176-186.
• Balcı, Ali Tansu. Eleştirel Pedagoji Algısının Bazı Değişkenler Açısından Değerlendirilmesi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2016.
• Balcı, Ali Tansu - Kocabaş, Ayfer. “Sınıf Öğretmenlerinin Eleştirel Pedagoji İlkelerine Katılım Düzeyleri”. Eğitimde Kuram ve Uygulama 16/1 (Haziran 2020), 53-68. https://doi.org/10.17244/eku.638268
• Biesta, Gert J. J. Good Education in an Age of Measurement: Ethics, Politics, Democracy. London New York: Paradigm Publishers, 1st edition, 2011.
• Burak, Ahmet. Okul Yöneticileri ve Öğretmenlerin Eleştirel Pedagojiye Ilişkin Görüşleri. İzmir: Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Büyükgöze, Hilal - Fındık, Leyla Yılmaz. “Eleştirel Pedagojinin Eğitim Sistemindeki Görünümü: Öğretmenler Üzerine Bir Çalışma”. İlköğretim Online 17/3 (Temmuz 2019), 1336-1352. https://doi.org/10.17051/ilkonline.2018.466355
• Can, Abdullah. SPSS ile Bilimsel Araştırma Süresince Nicel Veri Analizi. Ankara: Pegem Akademi, 2016.
• Cingöz, Osman. Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenlerinin Eleştirel Düşünme Eğitimine İlişkin Görüşleri. Kayseri: Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2021.
• Coşkun, Seyit - Taneri, Pervin Oya. “Öğretmen Adaylarının Eğitim Yaklaşımlarının Eğitim Felsefeleri Çerçevesinde Değerlendirilmesi”. Dört Öge 19 (Haziran 2021), 29-49.
• Creswell, John W. Araştırma Deseni Nitel, Nicel Ve Karma Yöntem Yaklaşımları. Ankara: Eğiten Kitap, 2016.
• Creswell, John W. - Creswell, J. David. Araştırma Tasarımı - Nitel, Nicel ve Karma Yöntem Yaklaşımları çev. Engin Karadağ. Ankara: Nobel Yayın, 2021.
• Çelik, Abbas. “1960 Sonrasında Türkiye’de Din Eğitimi”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 29 (Haziran 2008), 71-84.
• Çetin, Mustafa. Eleştirel Pedagoji Bağlamında Türkiye’de Din Eğitiminin Felsefi Analizi. Rize: Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Doktora Tezi, 2022.
• Çetin, Mustafa. Özgür ve Kutsal. Ankara: Eskiyeni Yayınları, 2024.
• Çetin, Mustafa - Nazıroğlu, Bayramali. “Bankacı Eğitim Kavramı Bağlamında Türkiye’de Din Eğitiminin Eleştirel Analizi”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 51 (Aralık 2021), 201-226. https://doi.org/10.17120/omuifd.991175
• Çolak, İbrahim vd. “Öğretmen Adaylarının Eleştirel Düşünme Eğilimlerine Cinsiyet, Sınıf Düzeyi, Anne ve Baba Eğitim Durumu Değişkenlerinin Etkisinin İncelenmesi: Bir Meta Analiz Çalışması.” e- International Journal of Educational Research 10/1 (Nisan 2019), 67-86. https://doi.org/10.19160/ijer.541861
• Diler, Ramazan. “Mahremiyet Eğitimi ve Önemi”. Gaziosmanpaşa Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2/1 (Haziran 2014), 69-98.
• Freire, Paulo. Ezilenlerin Pedagojisi. çev. Erol Özbek - Dilek Hattatoğlu. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2021.
• Gadamer, Hans-Georg. Vernunft im Zeitalter der Wissenschaft. Frankfurt am Main: Shurkamp, 3rd Ed., 1991.
• Giroux, Henry A. Eleştirel Pedagojinin Vaadi. çev. Umre Deniz Tuna. İstanbul: Kalkedon Yayınları, 2008.
• Giroux, Henry A. “Schooling and the Culture of Positivism: Notes on the Death of History”. Educational Theory 29/4 (Ekim 1979), 263-284. https://doi.org/10.1111/j.1741-5446.1979.tb00859.x
• Karademir, Çiğdem Aldan. Öğretmen Adaylarının Sorgulama ve Eleştirel Düşünme Becerilerinin Öğretmen Öz Yeterlik Düzeyine Etkisi. Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2013.
• Karasar, Niyazi. Bilimsel Araştırma Yöntemi: Kavramlar, İlkeler, Teknikler. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, 2022.
• Kaya, Çağlar - Acar, Sinem. “Prospective Teachers’ Educational Beliefs and Their Views About The Principles of Critical Pedagogy”. Journal of Education and Learning 6/4 (Temmuz 2017), 181-190. https://doi.org/10.5539/jel.v6n4p181
• Kayan, Mehmet Fatih - Kozikoğlu, İshak. “Eleştirel Pedagoji ve Eğitim Programlarına Yansımaları”. Vankulu Sosyal Araştırmalar Dergisi 11 (Haziran 2023), 1-11. https://doi.org/10.55089/yyuvasad.1261503
• Kızkapan, Oktay - Ağca, Ersan. "Karma Araştırma Yönteminde Evren ve Örneklem/çalışma Grubu". Pragmatizmden Uygulamaya Karma Araştırma Yöntemi. ed. Oktay Bektaş. 77-99. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, 2022.
• Kincheloe, Joe L. Critical Pedagogy Primer. New York: Peter Lang Inc., International Academic Publishers, 4th edition., 2008.
• Kincheloe, Joe L. Eleştirel Pedagoji. çev. Kemal İnal. İstanbul: Yeni İnsan Yayınevi, 2018.
• Koç, Ahmet. “İmam Hatip Lisesi Meslek Dersleri Öğretmenlerinin Yeterlikleri Üzerine Bir Araştırma”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 13/2 (Aralık 2009), 131-174.
• Korkmaz, Özgen. “Öğretmenlerin Eleştirel Düşünme Eğilim ve Düzeyleri”. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi 10/1 (Ocak 2009), 1-13.
• Kurt, Tuba vd. “Öğretmenlerin Eleştirel Pedagoji Yönelimleri Ölçeği Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması”. Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi 5/3 (Ekim 2023), 665-678. https://doi.org/10.38151/akef.2023.77
• Kürüm, Dilruba. Öğretmen Adaylarının Eleştirel Düşünme Gücü. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2002.
• Mckenzie, Leon. “Yetişkin Din Eğitiminin Konusu ve Gâyeleri”. çev. İlhan Yıldız. Yüzüncü Yıl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2/2 (Haziran 1998), 285-300.
• Pishghadam, R. - Meidani, Elham Naji. “A Critical Look into Critical Pedagogy.” The Journal for Critical Education Policy Studies 10/2 (Eylül 2012), 464-484.
• Sarıgöz, Okan. “Öğretmen Adaylarının Eleştirel Pedagoji ve İlkeleri Hakkındaki Görüşlerinin Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi”. Journal of International Social Research 8 (Ağustos 2015), 710-710. https://doi.org/10.17719/jisr.20153913791
• Selçuk, Mualla. Kavramsal Netlik Bir Dinden Öğrenme Modeli. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık, 2022.
• Şahin, Çavuş vd. “Öğretmen Adaylarının Eleştirel Pedagoji İlkelerine Yönelik Yaklaşımlarının Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi”. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 18/2 (Aralık 2016), 1187-1205. https://doi.org/10.17556/jef.46732
• Taşgın, Adnan - Küçükoğlu, Adnan. “Öğretmen Adayı Perspektifinden Eleştirel Pedagoji (Atatürk Üniversitesi Örneği)”. International Journal Of Turkish Literature Culture Education 6/6/2 (2017), 1189.
• Terzi, Ali vd. “Öğretmen Adaylarının Epistemolojik İnançları ile Eleştirel Pedagoji İlkeleri Arasındaki İlişki”. Eğitim Öğretim Araştırmaları Dergisi 4 (Ocak 2015), 344-356.
• Uçar, Recep - Kurt, Tuba. “Din Eğitiminde İnsanın Ontolojisine Kierkegaardcı Bir Bakış”. İlahiyat Tetkikleri Dergisi 61 (Haziran 2024), 79-91. https://doi.org/10.29288/ilted.1418340
• Ural, Ayhan. “Eleştirel Pedagojinin Özelliklerine İlişkin Bir Envanter Çalışması”. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi 44/1 (Nisan 2024), 467-496. https://doi.org/10.17152/gefad.1328583
• Yavuz, Mustafa. Başımıza İcat Çıkaran Çocuklar ve Gençler. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık, 2020.
• Yılmaz, Kürşad. “Elementary School Teachers’ Views About the Critical Pedagogy”. The Asia-Pacific Education Researcher 18/1 (2009), 139-149. https://doi.org/10.3860/taper.v18i1.1042
• Yılmaz, Kürşad - Altınkurt, Yahya. “Öğretmen Adaylarının Eleştirel Pedagoji ile İlgili Görüşleri”. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi 12/3 (Ağustos 2011), 195-213.
• Yılmaz, Zafer. “Paulo Freire’nin Felsefesinde Özgürleşmenin Aracı Olarak Eğitim”. FLSF Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi 22 (Eylül 2016), 299-313.
• Yolagiden, Can - Varinlioğlu, Serdar. "Karma Araştırma Yönteminde Geçerlik ve Güvenirlik". Pragmatizmden Uygulamaya Karma Araştırma Yöntemi. ed. Oktay Bektaş. 77-99. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, 2022.
• Zengin, Mahmut. “Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenlerinin Eğitim Öğretim Yeterlik Algıları”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 15/27 (Haziran 2013), 1-28. https://doi.org/10.17335/suifd.20568