AN OTTOMAN SCHOLAR IN CYPRUS UNDER BRITISH ADMINISTRATION: HÜRREMZĀDE MEHMET HAKKI EFENDI AND HIS WORKS

Yıl 2020, Sayı: 3, 79 - 94, 15.06.2020

İbrahim Türk

Öz

This article includes the biography of Cypriot Hürremzāde Mehmet Hakkı
Efendi, who grew up in Ottoman's scientific circles and performed many duties
in the fields of law, education and religion in Cyprus during the British
administration, and an introduction of his works.

The aim of the study is to introduce this personality, who is
particularly important for the religious, legal, and educational life of Cyprus
and about whom there isn't any research, to the academic circles in the
above-cited period.

In
the first part of the article, which consists of two main titles, the
environment which Hakkı Efendi was born into, his life, his education, his
duties and the problems of the Turkish Cypriot community of the time were
examined; and under the second title, the works he left behind were included.

During the examinations, it was understood that Hakkı Efendi had a serious
level of knowledge in the field of Islamic jurisprudence (Fiqh). In addition,
it was determined that the following works attributed to him were mentioned in
the sources: Canon case records as a product of judicial period, fatwas
belonging to the period of Fatwa Emini of Cyprus, translation of the work named
“Sirâciyye" which was accepted as the foundation of Islamic Law of
Inheritance.

Anahtar Kelimeler

Fatwa, Cyprus, Hürremzāde Hakkı Efendi, British Administration, Fatwa Emini of Cyprus

İngiliz İdaresi Kıbrıs’ında Bir Osmanlı Âlimi: Hürremzāde Mehmet Hakkı Efendi Ve Eserleri

Öz

Bu makale, Osmanlı
ilim çevrelerinde yetişen ve İngiliz idaresi döneminde Kıbrıs’ta hukuk, eğitim
ve din gibi alanlarda pek çok görevler ifa eden, Kıbrıslı Hürremzāde Mehmet
Hakkı Efendi’nin biyografisini ve eserlerinin tanıtımını içermektedir.

Çalışmanın amacı,
mezkûr dönemde Kıbrıs’ın dini, hukuki ve maarif hayatında oldukça önemli bir
şahsiyet olan; fakat hakkında herhangi bir araştırma bulunmayan bu şahsiyeti
akademik çevrelere tanıtmaktır.

İki ana başlıktan oluşan
makalenin ilk kısmında Hakkı Efendi’nin doğduğu çevre, hayatı, tahsili,
görevleri, dönemin Kıbrıs Türk Cemaatinin içinde bulunduğu sorunlar irdelenmiş,
ikinci başlıkta ise geride bıraktığı eserlere yer verilmiştir.

İncelemeler
sırasında Hakkı Efendi’nin Fıkhî birikim noktasında ciddi bir donanıma sahip
olduğu anlaşılmıştır. Ayrıca kaynaklarda kendisine nispet edilen, kadılık
dönemi ürünü olarak şer’î mahkeme zabıtları, Kıbrıs Fetva Eminliği dönemine ait
fetvaları ve İslam Miras Hukukunda temel kabul edilen Sirâciyye isimli eserin
tercümesinden bahsedildiği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Fetva, Kıbrıs, Hürremzāde Hakkı Efendi, İngiliz İdaresi, Fetva Eminliği

Kaynakça

• An, Ahmet. Kıbrıs’ın Yetiştirdiği Değerler. Ankara: Akçağ Yayınları, 2002.
• An, Ahmet, Kıbrıs Kültürü Üzerine Yazılar. Lefkoşa: Kıvılcım Yayınları, 1999.
• Atalay, Talip. Geçmişten Günümüze Kıbrıs: İdari Yapılanma ve Din Eğitimi. Konya: Mehir Vakfı Yayınları, 2003.
• Ateşin, Hüseyin Mehmet. Kıbrıs’ta İslami Kimlik Davası. İstanbul: Marifet Yayınları, 1996.
• Çevikel, Nuri. Kıbrıs Akdeniz’de Bir Osmanlı Adası (1570-1878). İstanbul: 47 Numara Yayıncılık, 2006.
• Erdoğdu, Ali. “Seydişehrî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 37/25-27, İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
• Hakkı, Hürremzade Mehmet. Fetva Defteri I. (Lefkoşa: KKTC Milli Arşiv ve Araştırma Dairesi, 1929-1930).
• Hakkı, Hürremzade Mehmet. Fetva Defteri II. (Lefkoşa: KKTC Milli Arşiv ve Araştırma Dairesi, 1946-1947-1948).
• Hakkı Efendi’nin Hususi Defteri. (Ailesine Ait Mahtuta, Defterin Tam İsmi: Fetvâ Emîn-i Muhteremi Fekâhetlü Mehmet Hakkkı Efendi Hazretlerinin Ecdâdıyla Evlâd ve Ahfâdını İrâe Eder Defter).
• Halkın Sesi Gazetesi, “Vefat Etti”, (18 Haziran 1955), 1.
• MAA, KKTC Milli Arşiv. Fetva Eminliği [FE]. No. 33, Gömlek No. 49.
• MAA, KKTC Milli Arşiv. Fetva Eminliği [FE]. No. 70, Gömlek No. 40.
• MAA, KKTC Milli Arşiv. Fetva Eminliği [FE]. No. 81, Gömlek No. 54.
• Mert, Özcan. “Kıbrıs’ta Bir Genç Türk Gazetesi: Feryat”. Güneydoğu Avrupa Araştırmaları Dergisi 12 (1998), 189-203.
• NA, The National Archives. Foreign and Commonwealth Office [FCO]. 141/2428.
• Nurçin, Volkan. “İngiliz İdaresinde Kıbrıs’ta Din Görevlisi Yetiştiren Bir Kurum: İslam İlahiyat Okulu”. Yakın Doğu Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5/2 (Aralık 2019), 203-238.
• Özcan, Tahsin. “Rahmi Efendi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 34/423-424, İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
• Tekakpınar, Kemal & Doğasal, Demiray. Dr. Fazıl Küçük. 2 Cilt, Lefkoşa: Dilhan Ofset, 1991.
• Tınal, Melih. “İzmir Mekteb-i İdâdîsi”. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi 3/8 (1998), 349-357.
• Türk İşleri Komisyonunun Ara Raporu 1949. Lefkoşa: Hükümet Basımevi, 1950.