KATILIM BANKALARINDA SAT VE GERİ KİRALA İŞLEMİNİN FİRMALAR AÇISINDAN AVANTAJLARI VE İSTİSMAR AÇIKLARI

Yıl 2024, Cilt: 26 Sayı: 46, 585 - 602, 30.06.2024

Aslan Şendoğdu , Fatih Kaya

Öz

Katılım Bankalarının fonlama metotları dikkate alındığında, mal ve hizmet alımlarını fonlamak suretiyle, reel ekonomiyi finanse etmek işlevini yürüttüğü söylenebilmektedir. Katılım bankalarıyla çalışan müşterilerin nakit ihtiyacının giderilmesi için faydalanabileceği fonlama yöntemi alternatifi oldukça sınırlıdır. Bu alternatiflerden bir tanesi de finansal kiralama türlerinden kabul edilen sat ve geri kirala işlemidir. 6361 sayılı Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketleri Kanunu’na göre sat ve geri kirala işlemi yalnızca katılım bankaları, finansal kiralama şirketleri ve kalkınma ve yatırım bankaları tarafından gerçekleştirilebilmektedir. Yalın bir ifadeyle sat ve geri kirala; firmanın duran varlıklarında takip ettiği bir ürünü, finansal kiralama işlemini yapmaya ehil bir finansal kuruluşa satıp daha sonra o finansal kuruluştan tekrar kiralaması sürecidir. Çalışmanın amacı; katılım bankalarında sat ve geri kirala işleminin firmalar açısından avantajları ve sistemin istismar açıklarına odaklanmaktır. Bu bağlamda geniş bir literatür taramasıyla, önceden yapılan çalışmalardan bir derleme çalışması yapılmıştır. Ayrıca uygulamada yaşanan sorunlar ve istismar açıkları üzerine yoğunlaşılmıştır. Sonuç olarak sat ve geri kirala işleminin firmalara sağladığı avantajları iki temel noktada; ilki özellikle KOBİ’ler açısından faaliyetlerini sürdürmelerinde yetersiz kalan işletme sermayesini temin etmek ve mali tabloların iyileştirilmesi, ikinci olarak da satıcı ile kiralayan arasındaki alım-satım işleminin vergisel (özellikle Kurumlar Vergisi, KDV vb. çeşitli istisna) avantajlarından yararlanmak şeklinde toplayabiliriz. Makalenin özgün yönünde ise, sat ve kirala işleminin zayıf noktası olan istismar açıkları şeklinde ifade ettiğimiz mal kaçırmaya aracılık etmede, sistemin bir paravan olarak kullanılmış olmasına yaşanmış örnekler ile dikkat çekilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Sat ve Geri Kirala, Finansal Kiralama, Katılım Bankaları

ADVANTAGES OF SALE AND LEASEBACK TRANSACTION IN PARTICIPATION BANKS FOR COMPANIES AND EXPLOITATION VULNERABILITIES

Öz

Considering the funding methods of Participation Banks, it can be said that they function to finance the real economy by funding the purchases of goods and services. The funding method alternatives that customers working with participation banks can use to meet their cash needs are quite limited. One of these alternatives is the sale and leaseback transaction, which is considered a type of financial leasing. According to the Financial Leasing, Factoring and Financing Companies Law No. 6361, sale and leaseback transactions can only be carried out by participation banks, financial leasing companies and development and investment banks. In simple terms, sell and lease back; It is the process of selling a product that the company keeps in its fixed assets to a financial institution that is competent to perform financial leasing and then leasing it again from that financial institution. Purpose of the study; The aim is to focus on the advantages of the sale and leaseback transaction in participation banks for companies and the exploit vulnerabilities of the system. In this context, a compilation study was made from previous studies through an extensive literature review. It also focused on the problems and exploit vulnerabilities experienced in practice. As a result, the advantages of the sale and leaseback transaction to companies are in two main points; The first is to provide the working capital that is insufficient for SMEs to continue their activities and to improve the financial statements, and the second is to benefit from the tax advantages (especially various exemptions such as Corporate Tax, VAT, etc.) of the purchase and sale transaction between the seller and the lessor. On the original aspect of the article, real-life examples draw attention to the fact that the system has been used as a front to mediate the smuggling of goods, which we express as exploit vulnerabilities, which are the weak point of the sell and rent transaction.

Anahtar Kelimeler

Sale and Leaseback, Financial Leasing, Participation Banks

Kaynakça

• Akdoğan, U. (2021). Sat Kirala Ve Geri Al İşlemlerinin Vergi Ve Muhasebe Uygulamaları Açısından Analizi. Muhasebe Ve Finansman Dergisi, 313-332.
• Apak, S. ve Uyar, M. (2011). Türev Ürünler ve Finansal Teknikler. İstanbul: Beta.
• Aras, O.N. ve Öztürk, M. (2011). Reel Ekonomiye Katkıları Bakımından Katılım Bankalarının Kullandırdığı Fonların Analizi. Ekonomi Bilimleri Dergisi, 3(2), 167-179.
• Arslan, M. (2019). Sat ve Geri Kirala Sözleşmelerinde Muhasebe Ve Denetim Süreçleri Ve Bir Örnek Uygulama. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Alagöz, A. ve Eren, T. (2010). Satış ve Geri Kiralama İşleminin Tms 17 Kiralama İşlemleri Standardı ve Yürürlükteki Mevzuat Çerçevesinde Değerlendirilmesi. Muhasebe Ve Vergi Uygulamaları Dergisi, 3, 27-46.
• Ashfahany, E.A., Dinda, A.S.M. ve Isman (2023). Why Non-Muslims Choose Islamic Banking Extended Theory Of Planned Behavior: A Moderating Factor Of Islamic Bank Knowledge. Banks and Bank Systems, 18(3), 112-125.
• Aydoğdu, T. (2017). Finansal Kiralama Sisteminde Satış ve Geri Kiralama İşlemleri. İstanbul Üniversitesi Finans Enstitüsü, İstanbul
• Coşkun, İ. (2022). Kiralama, Sat ve Geri Kirala İşlemlerinin TMS, TFRS, BOBİ FRS ve VUK Kapsamında Karşılaştırılması Tek Düzen Hesap Planı Kapsamında Muhasebeleştirilmesi. Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Burdur.
• Durlanık, S. (2022). Türk İşletmelerinde Sat ve Geri Kirala Yönteminin Bilanço ve Gelir Tabloları Üzerinde Etkilerinin Analizi. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Ensari, O. ve Dalkılıç, Y. (2016). Darbe Girişimi Sonrası Tapu Müdürlüklerinden Alarm. (2016 Temmuz 30). Erişim Tarihi: 05.04.2024, https://www.hurriyet.com.tr/gundem/darbe-girisimi-sonrasi-tapu-mudurluklerinde- alarm-40176238
• Durmuş, F.A. ve Oltu, F. (2020). Sat Ve Geri Kiralama İşlemlerinin TFRS 16’ya Göre Muhasebeleştirilmesi Ve Bobi FRS İle Karşılaştırılması. Uluslarası İşletme, Ekonomi Ve Yönetim Perspektifleri Dergisi, 1, 84-97.
• Gökgöz, A. (2021). Tfrs 16 Kiralamalar Standardı Çerçevesinde Sat-Geri Kiralama İşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi, Journal Of Accounting, Finance And Auditing Studies, 7, 155-168.
• Gözlüklü, B. (2022). Bir Finansman Modeli Olarak Sat-Kirala-Geri Al Müessesesi ile Sağlanan Vergisel Avantajlar, 1-9 , https://vergiport.com/blog/uploads/files/2022-makale-01.pdf
• Grönlund, T., Loukko, A. ve Vaihekoski, M. (2008). Corporate Real Estate Sale And Leaseback Effect: Empirical Evidence From Europa, European Financial Management, 14, 820-843
• Gündüz, A. (2020). Sat ve Geri Kirala İşlemlerinin TMS-17, TFRS-16 ve BOBİ FRS Açısından Karşılaştırılması ve TFRS-16' Ya Göre Muhasebeleştirilmesi. İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya.
• Güneş, N., Cavlak, H. ve Cebeci, Y. (2017). Yasal Düzenlemeler ve Türkiye Muhasebe Standartları Açısından Sat Ve Geri Kirala. Bankacılık Ve Sermaye Piyasası Araştırmaları Dergisi, 1(3), 33-51.
• Hacıköylü, C. (2014). Finansal Kiralama Kapsamında Yapılan Sat ve Geri Kirala İşleminin Hukuki Yönü ve Vergisel Avantajları. Antalya Bilim Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2(3), 13-31.
• Kaban, İ. (2017). Kullanımı Yaygın Olan Teminat Türleri Çerçevesinde Bankalarda Nakdi Krediler İçin Ayrılacak Özel Karşılıkların Muhasebeleştirilmesi, Marmara Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Dergisi, 39(1), 195-211.
• Kacır, T. (2020). Katılım Bankacılığında Uygulanan Finansal Kiralama Yönteminde Risk Faktörünün İslam Hukuku Açısından Değerlendirilmesi. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18(3), 454-466.
• Kazak, H. (2022). İslami Bankacılık Konvansiyonel Bankacılık Üzerinde Etkili Mi? Türkiye Örneği Üzerinden Bir Nedensellik Analizi. Ekonomi, Politika & Finans Araştırmaları Dergisi, 7(4), 982-998.
• Kica, P. (2023). Tax And Balance Sheet Valuation Of Sale And Leaseback In The Boks Of Lessee. Case Study, Studia I Materialy, 38, 30-48.
• Koyuncuoğlu, H. (2015). Değişen Finansal Kiralama Mevzuatı Işığında Finansal Kiralama Sözleşmesine İlişkin Uygulamadan Kaynaklanan Sorunların Değerlendirilmesi. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık.
• Kurtaran, A.T. (2016). Finansal Kiralamanın Küçük ve Orta Ölçekli İmalat İşletmelerinin Finansal Performansı Üzerindeki Etkisinin İncelenmesi. Uluslararası İktisadi Ve İdari İncelemeler Dergisi, 1-24.
• Ling, J.F.L.N. (2011). Analysis Of Factors And The Impact Of Sale And Leaseback Transaction, Procedia Social And Behavioral Sciences, 36, 502-510.
• Marşap, B. ve Yanık, S. (2019). Satış ve Geri Kiralama İşlemlerinin Ifrs 16 ve Bobı Frs Çerçevesinde Değerlendirilmesi. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(1), 1-15.
• Marşap, B. ve Yanık, S. (2018). Ifrs 16 Kapsamında Kiralama İşlemlerinin Finansal Raporlamaya Etkisinin İncelenmesi. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 21(1), 23-42.
• Mercan, G. (2022). Covid-19 Salgınının Dünya ve Türkiye Ekonomisine Etkileri: 2008 Krizi İle Kısa Bir Mukayese. Necmettin Erbakan Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 4, 132-143.
• Meriç, N. ve İyilikli, C.A. (2018). Taşınmaz Teminatının Üçüncü Kişi Alacaklının Alacağını Perdeleyip Takibi Semeresiz Bırakması Üzerinde Bir İnceleme. Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, 33, 39-94
• Mücahitoğlu, N. (2015). Türkiye’de Katılım Bankalarının Finansal Kiralamadaki Yeri, Diğer Finansal Kiralama Şirketleriyle Karşılaştırılması ve Sektörde Sukuk Uygulaması Beklentileri. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Öğrendik, G. (2014). Sat Ve Geri Kirala (Sell &Amp; Leaseback) İşleminin Finansal Ve Vergisel Avantajları, Lebib Yalkın Mevzuat Dergisi, Denge Akademi: http://www.dengeakademi.com.
• Öğüt, A. ve Tarhan, S. (2022). Kobi’lerde Kurumsallaşmanın Firma Performansı Üzerindeki Etkisi, Necmettin Erbakan Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 4, 157-172.
• Resmi Gazete, 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu, Sayı: 26205, Tarih: 13.06.2006, https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2006/06/20060621-1.htm. (15.08.2023).
• Resmi Gazete, 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu, Sayı: 18563, Tarih: 25.10.1984, https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.3065.pdf. (15.08.2023).
• Resmi Gazete, 6361 sayılı Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketleri Kanunu, Sayı: 28496, Tarih: 13.12.2012, http://www.resmigazete.gov.tr/default.aspx. (15.08.2023).
• Sanderson C.D., Shakurina F. & Lim J. (2019). The Impact of Sale and Leaseback on Commercial Real Estate Prices and Initial Yields in the UK. Journal of Property Research, 36(3), 245-271.
• Şenyurt, A. (2010). Osmanlı Para Vakıflarında Kullanılan Bir Finansman Yönteminin Batılı Anlamda Karşılığı: Sell And Lease Back (Sat ve Geri Kirala). Sosyologca Dergisi, 83-97.
• TKBB (2019). Katılım Bankaları Standartları Standart No:2, TKBB Danışma Kurulu.
• Tosun, M. ve Şendoğdu, A.A. (2023). Bankacılık Sektörü İnsan Kaynaklarının Teknoloji Kabul Modeline Göre Toplum 5.0 Farkındalık Düzeyinin Araştırılması. FiveZero Dergisi, 3, 202-220.
• Tulum, S. (2020). Tfrs 16 Kiralamalar ve Tms 17 Kiralama İşlemleri Standartlarına Göre Sat-Geri Kirala İşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 41, 366-382.
• Uçkaç, Z. (2019). Sat ve Geri Kirala İşleminin Muhasebesi ve Raporlanması. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Varol, N. (2020). İşletme Dışı Finansman Araçlarından Sat ve Geri Kirala Yöntemi İle Banka Kredisi Kullanımının Karşılaştırılması. Uluslarası Muhasebe Ve Finans Araştırmaları Dergisi, 2(2), 143-166.
• Wells, K. (2012). Evidence Of Motives And Market Reactions To Sale And Leaseback. Journal Of Applied Finance. 22(1), 57-76.
• Whitby, B. (2013). Market Responses To Sale-And-Leasebacks. Real Estate Finance, 29(6), 3-7.
• Yahşi, F. (2021). Sat-Kirala-Geri Al İşlemlerinde Kurumlar Vergisi ve KDV İstisnalarının Uygulanması ve Vergi Denetimleri Sırasında Ortaya Çıkabilecek İhtilaflı Konular. TİDE Academia Research, 3, 247-272.
• Yurtsever, H. (2020). Kredi Teminatı Olarak Alınan Gayrimenkul İpoteklerinde Bankalarca Karşılaşılan Sorunlar Üzerine Bir Değerlendirme. International Journal Of Social, Political And Economic Research, 7(3), 652-662.
• Yükçü, S. ve Kaplanoğlu, E. (2015). Muhasebe ve Vergi Boyutuyla Sat ve Geri Kirala İşlemleri. Vergi Sorunları Dergisi, 318, 79-89.