Ahmet Muhip Dıranas ve Mukağali Makatayev'in Şiirlerinde Bozkıra Bakışın Karşılaştırılması

Yıl 2023, Sayı: 10, 485 - 498, 25.03.2023

Yılmaz Bacaklı

https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1250414

Öz

Edebiyat için mekân oldukça önemlidir. Dahası sadece anlatı metinlerinde değil, şiirlerde de mekân, kimi zaman oldukça hayatî bir rol üstlenir. Türk şiiri kadar, kadim Türk tarihi için de önemli mekân imgelerinden biri olan bozkır üzerine yazılan pek çok eser vardır. Şairler bozkırı kendi ruhlarının aynası, hatıralarının haznesi ve hayatlarının meydanı kabul ederek ele alırlar. Esasında imkansızlıklarla dolu bozkır coğrafyası, hayatın tabiatına benzeyen yönleriyle üzerinde yaşayan insanı dirençli ve ideal sahibi kıldığı için şairlerden hep övgü alır.
Türkiye sahasının önemli şairlerinden Ahmet Muhip Dıranas ile Kazak edebiyatının önemli şairlerinden Mukağali Makatayev’in şiirlerinde Türk kültür hayatında önemli bir yere sahip olan bozkıra bakış konusunda anlamlı benzerlikler vardır. Şiir anlayışları konusunda da birbirine yakın olan iki ismin gerçekliğin aksine memleket, yurt, vatan olma niteliğinden dolayı bozkırı ideal ve yaşanılası bir mekân olarak betimleyip anlatması dikkat çekicidir. Yaşadıkları zaman dikkate alındığında her ikisinin de doğdukları ve büyüdükleri tabii çevrenin karşıtı sayılabilecek kentlerde yaşadıkları bilinmektedir. Bozkırı ütopik bir nazarla anlatan her iki şiirde aslında tarihe ve geçmişe dönük bir daüssıla hissiyle kaleme alınır. Şiirlerden hareketle arasına mesafeler girse de Türk coğrafyasın iki ucunda yer alan iki şairin birbiriyle anlaşmış gibi Türk tarihinin karakteristik coğrafyası bozkırı benzer ifadelerle ele alması oldukça önemli ve manidardır.

Anahtar Kelimeler

Ahmet Muhip Dıranas, Mukağali Makatayev, Kazak edebiyatı, Türk edebiyatı, şiir, bozkır.

Teşekkür

Sürecin neticesi ne olursa olsun şimdiden katkılarınız için müteşekkirim. Kolaylıklar diliyorum.

The Comparison of the Notion of Steppe in the Poetry of Ahmet Muhip Dıranas and Mukagali Makatayev

Öz

Space is very important for literature. Space plays a vital role not only in narrative texts but also in poems. There are many works written on the steppe, which is one of the important place images for ancient Turkish history as well as Turkish poetry. The poets treat the steppe as the mirror of their souls, the repository of their memories and the square of their lives. In fact, the steppe geography, which is full of impossibilities, is always praised by the poets because it makes the people living on it resistant and ideal with its aspects similar to the nature of life.
In the poems of Ahmet Muhip Dıranas, one of the important poets of the Turkish field, and Mukağali Makatayev, one of the important poets of Kazakh literature, there are significant similarities in the view of the steppe, which has an important place in Turkish cultural life. It is remarkable that the two names, who are close to each other in terms of their understanding of poetry, describe and describe the steppe as an ideal and livable place due to its nature as a homeland, homeland, homeland, contrary to reality. Considering the time they lived, it is known that both of them live in cities that can be regarded as the opposite of the natural environment in which they were born and grew up. Both poems, which describe the steppe with a utopian perspective, are actually written with a sense of historical and retrospective base. Although there are distances between them based on the poems, it is very important that the two poets at the two ends of the Turkish geography deal with the steppe, the characteristic geography of Turkish history, with similar expressions as if they agreed with each other.

Anahtar Kelimeler

Ahmet Muhip Dıranas, Mukagali Makatayev, Kazakh literature, Turkish literature, poetry, steppe.

Kaynakça

• Abdiymanulı, Ö. (2017). XX Ğasırdağı Qazaq Adebiyeti. Almatı: Guppyprint Baspahanası.
• Adıgüzel Özbek, D. ve Ertürk, D. Z. (2017). Mekânı Anlama Üzerine Süreç Odaklı Bir Yaklaşım. Tasarım Kuram, 13(24), 79-89.
• Aktaş, Ş. (2002). Ahmet Muhip Dıranas. Büyük Türk Klasikleri (C. 14, s. 569-572). İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Alimkulov, K. (2015). Mangilik Mura: Zerttevler. Almatı: Hantengri Baspası.
• Alver, K. (2009). Ütopya: Mekân ve Kentin İdeal Formu. Sosyoloji Dergisi, 3(18), 139-153.
• Bacaklı, Y. (2010). Ahmet Muhip Dıranas – Yaşarken. Akpınar Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi, 27, 17-23.
• Bayartan, M. (2009). Ütopyalarda Coğrafi Mekân. Sosyoloji Dergisi, 3(18), 69-95.
• Bayat, F. (2006). Türk Mitolojisinde Dağ Kültü. Folklor/Edebiyat, 12(46), 47-60.
• Bayniyazov, A. - vd. (2019). Türkiye Türkçesi – Kazak Türkçesi Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
• Begmanova, B. (2015). Mukağali Makatayev cane Kazak Poeziyasındağı Destur men Canaşıldık. Almatı: Destur.
• Çoruhlu, Y. (2017). Türk Mitolojisinin Ana Hatları. İstanbul: Kabalcı Yayıncılık.
• Dıranas, A. M. (1999). Şiirler. İstanbul: YKY.
• Doğan, D. M. (2014). Büyük Türkçe Sözlük. Ankara: Yazar Yayınları.
• Gür, Â. (2022). Ahmet Muhip Dıranas Hayatı-Eserleri-Sanatı. İstanbul: Lejand Kitap.
• Haldun, İ. (2021). Coğrafya Kaderdir-İlme Dayanan Bir Tarih Felsefesi. (Haz. Mesud Topal). İstanbul: Destek Yayınları.
• Kapağan, E. (2015). 20. Yüzyıl Başında Kazak Aydınlarında ‘Türk’ ve ‘Türkistan’ Şuuru. Turkish Studies, 10(4), 589-602.
• Kaplan, M. (1997). Şiir Tahlilleri 1. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Kırcı, M. (1997). Ahmet Muhip Dıranas Hayatı, Fikirleri, His Dünyası. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Kundakcı, M. ve Bacaklı, Y. (2019). Şakerim Kudayberdiulı’nın Şiirlerinde Düşünme Hâlleri. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 8(3), 2229-2242.
• Azimcankızı, L. ve Asanulı, A. (2006). Aqınnıñ Kıskaşa Ömirbayanı. Şığarmaları – Ölenderi men Dastandarı. (Edt. Laşin Azimcankızı). C.1. s. 5-6. Almatı: Calın Baspası.
• Makatayev, M. (2006). Şığarmaları – Ölenderi men Dastandarı. (Edt. Laşin Azimcankızı). C.1. Almatı: Calın Baspası.
• Makatayev, M. (2007). Şığarmaları – Ölenderi men Poemaları. (Ed. Laşin Azimcankızı). C.2. Almatı: Calın Baspası.
• Makatayev, M. (2013). Şığarmaları – Ölenderi men Poemaları. (Ed. Orazakın Askar). C.3. Almatı: Calın Baspası. Makatayev, M. (2014). Seçme Şiirler. (Çev. Zafer Kibar). Ankara: SFN
• Maltaş Erol, A. ve Görmez, K. (2016). Ütopyalarda Mekân Tahayyülleri: Utopia’nın Mekânı. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 18(30), 81-86.
• Narlı, M. (2014). Şiir ve Mekân. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Tırıl, A. (2011). Doğumunun 100. Yılında Ahmet Muhip Dıranas Paneli 2009 - Bir Ülke Bir İnsan. (Haz. Şükrü Aydın). Türk Şiirine Adanmış Bir Yürek – Sinoplu Şair Ahmet Muhip Dıranas, Sinop, Sinop Belediyesi Kültür Yayınları, 178-238.
• Topaloğlu, A. (2014). Türkçe Sözlük – Güncel Türkçenin Sözlüğü. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Yıldırım K. (2016). Eski Türk Tarihinin Mekânı Üzerine-II: Bozkır. Türk Dünyası Tarih Kültür Dergisi, 353, 19-25.
• Yivli, O. (2005). Ahmet Muhip Dıranas’ın Şiiri. Yüksek Lisans Tezi. Eskişehir: Osmangazi Üniversitesi.
• https://sozdikqor.kz/search?q=%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0 [Erişim Tarihi: 12.02.2023].