Eğitim Fakültesi Son Sınıf Öğrencilerinin Kariyer Kararlılığının Yordayıcıları: Kariyer Uyum Yetenekleri, Planlanmış Rastlantı Becerileri ve Toplumsal Cinsiyet Rolleri

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 2, 66 - 85, 29.12.2023

Büşra Özkaya , Özlem Ulaş Kılıç

https://doi.org/10.58501/kpdd.12842893

Cited By: 1

Öz

Bu çalışmanın amacı, kariyer uyum yeteneklerinin, planlanmış rastlantı becerilerinin ve toplumsal cinsiyet rolleri tutumunun eğitim fakültesi son sınıf öğrencilerinin kariyer kararlılığını yordayıp yordamadığını incelemektir. Araştırma kapsamında cinsiyete göre kariyer kararlılık düzeylerinde anlamlı bir fark olup olmadığı da incelenmiştir. Araştırmanın çalışma grubunu 397 üniversite öğrencisi oluşturmaktadır. Araştırmanın sonuçlarında kariyer uyum yetenekleri ve toplumsal cinsiyet rolleri tutumunun kariyer kararlılığını anlamlı bir şekilde yordadığı, planlanmış rastlantı becerilerinin ise kariyer kararlılığını anlamlı bir şekilde yordamadığı görülmüştür. Son olarak kariyer kararlılığı puanlarında cinsiyete göre anlamlı bir fark görülmemiştir. Araştırmadan elde edilen bulgular ilgili literatür çerçevesine tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kariyer kararlılığı, Kariyer uyum yetenekleri, Planlanmış rastlantı becerileri, Toplumsal cinsiyet rolleri tutumu, Kariyer psikolojik danışmanlığı

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Teşekkür

-

Kaynakça

• Abdalla, I. A. (1995). Sex, sex-role self-concepts and career decision making self-efficacy among Arab students. Social Behavior and Personality: An International Journal, 23(4), 389-401. https://doi.org/10.2224/sbp.1995.23.4.389
• Akçakanat, T. & Uzunbacak, H. H. (2019). Kariyer Kararlılığı Ölçeği: Türkçeye uyarlama, geçerlik ve güvenirlik çalışması. İktisadi İdari ve Siyasal Araştırmalar Dergisi, 4(9), 159-170. https://doi.org/10.25204/iktisad.576572
• Akıman, H. (2019). Kariyerde Planlanmış Rastlantı Envanteri’nin Türkçe Formu’nun geçerlik ve güvenirlik çalışması [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Arnett, J. J. (2000). Emerging adulthood: A theory of development from the late teens through the twenties. American Psychologist, 55(5), 469-480. https://doi.org/10.1037//0003-066X.55.5.469
• Bakioğlu, F. & Türküm, A.S. (2019). Toplumsal Cinsiyet Rolleri Ölçeği’nin Türkçe’ye Uyarlaması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Kastamonu Eğitim Dergisi, 27(2), 717-725. https://doi.org/10.24106/kefdergi.2697
• Betz, N. E., & Hackett, G. (1981). The relationship of career-related self-efficacy expectations to perceived career options in college women and men. Journal of Counseling Psychology, 28(5), 399-405. https://psycnet.apa.org/doi/10.1037/0022-0167.28.5.399
• Bright, J. E., Pryor, R. G., & Harpham, L. (2005). The role of chance events in career decision making. Journal of Vocational Behavior, 66(3), 561-576. https://doi.org/10.1016/j.jvb.2004.05.001
• Bolat, N., & Odacı, H. (2017). High school final year students’ career decision-making self-efficacy, attachment styles and gender role orientations. Current Psychology, 36, 252-259. https://doi.org/10.1007/s12144-016-9409-3
• Boysan, M., & Kagan, M. (2016). Associations between career decision-making difficulties, maladaptive limitedness schemas, sleep quality, and circadian preferences among Turkish college students. Sleep and Hypnosis (Online), 18(4), 97-104. https://dx.doi.org/10.5350/Sleep.Hypn.2016.18.0124
• Bozkurt, N. (2004). Bir grup üniversite öğrencisinin depresyon ve kaygı düzeyleri ile çeşitli değişkenler arasındaki ilişkiler. Education and Science, 29(133), 52-59. http://eb.ted.org.tr/index.php/EB/article/download/5095/1179
• Büyüköztürk, Ş. (2010). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı (11. Baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Chong, H. Y., & Tan, R. T. Q. (2019). Career indecision among Malaysian final year students: self-efficacy, decision-making styles, planned happenstance skills [Doctoral dissertation, Unıversıtı Tunku Abdul Rahman]. Unıversıtı Tunku Abdul Rahman.
• Creed, P. A., Fallon, T., & Hood, M. (2009). The relationship between career adaptability, person and situation variables, and career concerns in young adults. Journal of Vocational Behavior, 74(2), 219-229. https://doi.org/10.1016/j.jvb.2008.12.004
• Demir, A. (2020). Toplumsal cinsiyet algısı ve kariyer kararsızlığı: Sinop Örneği. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 8(22), 1-17. https://doi.org/10.33692/avrasyad.689224
• Dursun, S., & Aytaç, S. (2012). Üniversite öğrencilerinin işgücü piyasasına yönelik beklentileri ve iş deneyimleri ile umutsuzluk ve kaygı düzeyleri arasındaki ilişki üzerine bir araştırma. Sosyal Bilimler Dergisi, 10(1), 373-388.
• Dökmen, Z. Y. (2012). Toplumsal cinsiyet: Sosyal psikolojik açıklamalar. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Esen, E. Soylu, Y., Siyez, D. M., ve Demirgürz, G. (2017). Üniversite öğrencilerinde toplumsal cinsiyet algısının toplumsal cinsiyet rolü ve cinsiyet değişkenlerine göre incelenmesi. E-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 1(8), 46-63. https://doi.org/10.19160/5000197327
• Gagnon, R. J., & Sandoval, A. (2020). Pre-college STEM camps as developmental context: Mediational relations between gender, career decidedness, socioemotional development, and engagement. Children and Youth Services Review, 108, 104-109. https://doi.org/10.1016/j.childyouth.2019.104584
• García-Cueto, E., Rodríguez-Díaz, F.J., Bringas-Molleda, C., López-Cepero, J., Paíno-Quesada, S. & Rodríguez-Franco, L. (2015). Development of the Gender Role Attitudes Scale (GRAS) amongst young Spanish people. International Journal of Clinical and Health Psychology, 15(1), 61-68. https://doi.org/10.1016/j.ijchp.2014.10.004
• Gati, I., Krausz, M. ve Osipow, S. H. (1996) “A taxonomy of difficulties in career decision making”. Journal of Counseling Psychology, 43(4), 510–526. https://psycnet.apa.org/doi/10.1037/0022-0167.43.4.510
• Gianakos, I. (1995). The relation of sex role identity to career decision-making self-efficacy. Journal of Vocational Behavior, 46(2), 131-143. https://doi.org/10.1006/jvbe.1995.1009
• Guan, Y., Wang, F., Liu, H., Ji, Y., Jia, X., Fang, Z. & Li, C. (2015). Career-specific parental behaviors, career exploration and career adaptability: A three-wave investigation among Chinese undergraduates. Journal of Vocational Behavior, 86, 95-103. https://doi.org/10.1016/j.jvb.2014.10.007
• Gushue, G. V., & Whitson, M. L. (2006). The relationship of ethnic identity and gender role attitudes to the development of career choice goals among black and Latina girls. Journal of Counseling Psychology, 53(3), 379-385. https://doi.org/10.1037/0022-0167.53.3.379
• Gültekin, F. ve Voltan-Acar, N. (2004). Transaksiyonel analizin Türk kültürüne uygulanabilirliği: Kültür açısından eleştirel bakış. Eğitim ve Bilim Dergisi, 29, 28-38. http://eb.ted.org.tr/index.php/EB/article/download/5059/1174
• İrge, N. T., Pamuk, M. M., & Kaynak, Ö. M. (2020). Üniversite öğrencilerinin akademik başarılarını etkileyen örgütsel faktörlerin kariyer kararlığına etkisi: İstanbul’daki vakıf üniversitesi öğrencileri üzerine bir araştırma. Beykoz Akademi Dergisi, 8(2), 138-157. https://doi.org/10.14514/byk.m.26515393.2020.8/2.138-157
• Hamzah, S. R. A., Kai Le, K., & Musa, S. N. S. (2021). The mediating role of career decision self-efficacy on the relationship of career emotional intelligence and self-esteem with career adaptability among university students. International Journal of Adolescence and Youth, 26(1), 83-93. https://doi.org/10.1080/02673843.2021.1886952
• Hirschi, A. (2011). Vocational identity as a mediator of the relationship between core self-evaluations. Applied Psychology: An International Review, 60, 622–644. https://doi.org/10.1111/j.1464-0597.2011.00450.x
• Hirschi, A., Herrmann, A., & Keller, A. C. (2015). Career adaptivity, adaptability, and adapting: A conceptual and empirical investigation. Journal of Vocational Behavior, 87, 1-10. https://doi.org/10.1016/j.jvb.2014.11.008
• Hou, C., Wu, L., & Liu, Z. (2014). Effect of proactive personality and decision-making self-efficacy on career adaptability among Chinese graduates. Social Behavior and Personality: An International Journal, 42(6), 903-912. https://doi.org/10.2224/sbp.2014.42.6.903
• Hou, C., Wu, Y., & Liu, Z. (2019). Career decision-making self-efficacy mediates the effect of social support on career adaptability: A longitudinal study. Social Behavior and Personality: An international Journal, 47(5), 1-13. https://doi.org/10.2224/sbp.8157
• İŞKUR (2021). İstatistik yıllıkları, 2021 yıllık tabloları. Erişim: 17.01.2023, https://www.iskur.gov.tr/kurumsal-bilgi/istatistikler/
• Johansen, B. & Euchner, B. (2013) Navigating the VUCA World. Research-Technology Management, 56(1), 10-15. https://doi.org/10.5437/08956308X5601003
• Jia, Y., Hou, Z. J., Zhang, H., & Xiao, Y. (2022). Future time perspective, career adaptability, anxiety, and career decision-making difficulty: Exploring mediations and moderations. Journal of Career Development, 49(2), 282-296. https://doi.org/10.1177/0894845320941922
• Kanten, S. (2012). Kariyer Uyum Yetenekleri Ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16, 191-205.
• Kim, B., Rhee, E., Ha, G., Yang, J., & Lee, S. M. (2016). Tolerance of uncertainty: Links to happenstance, career decision self‐efficacy, and career satisfaction. The Career Development Quarterly, 64(2), 140-152. https://doi.org/10.1002/cdq.12047
• Kim, B., Jang, S. H., Jung, S. H., Lee, B. H., Puig, A., & Lee, S. M. (2014). A moderated mediation model of planned happenstance skills, career engagement, career decision self‐efficacy, and career decision certainty. The Career Development Quarterly, 62(1), 56-69. https://doi.org/10.1002/j.2161-0045.2014.00070.x
• Kim, N. R., & Lee, K. H. (2018). The effect of internal locus of control on career adaptability: The mediating role of career decision‐making self‐efficacy and occupational engagement. Journal of Employment Counseling, 55(1), 2-15. https://doi.org/10.1002/joec.12069
• Kim, B., Jung, S. H., Jang, S. H., Lee, B., Rhee, E., Cho, S. H. ve Lee, S. M. (2014). Construction and initial validation of the Planned Happenstance Career Inventory. The Career Development Quarterly, 62(3), 239-253. https://doi.org/10.1002/j.2161-0045.2014.00082.x
• Koenig, J. A. (2011). Assessing 21st century skills: Summary of a workshop. National Academies Press.
• Koyuncuoğlu, Ö. (2021). An investigation of academic motivation and career decidedness among university students. International Journal of Research in Education and Science (IJRES), 7(1), 125-143. https://doi.org/10.46328/ijres.1694
• Lent, R. W., Brown, S. D., & Hackett, G. (1994). Toward a unifying social cognitive theory of career and academic interest, choice, and performance. Journal of Vocational Behavior, 45(1), 79- 122. https://doi.org/10.1006/jvbe.1994.1027
• Li, H., Ngo, H. Y., & Cheung, F. (2019). Linking protean career orientation and career decidedness: The mediating role of career decision self-efficacy. Journal of Vocational Behavior, 115, 1-15. https://doi.org/10.1016/j.jvb.2019.103322
• Luzzo, D. A. (1995). Gender differences in college students' career maturity and perceived barriers in career development. Journal of Counseling & Development, 73(3), 319-322. https://doi.org/10.1002/j.1556-6676.1995.tb01756.x
• Lounsbury, J. W., Tatum, H. E., Chambers, W., Owens, K., & Gibson, L. W. (1999). An investigation of career decidedness in relation to “Big Five” personality constructs and life satisfaction. College Student Journal, 33(4), 646-652. https://doi.org/10.1177/1069072704270272
• Miller, A.D., & Rottinghaus, P.J. (2014). Career indecision, meaning in life, and anxiety: An existential framework. Journal of Career Assessment, 22(2), 233–247. https://doi.org/10.1177/1069072713493763
• Mitchell, K. E., Levin, S., & Krumboltz, J. D. (1999). Planned happenstance: Constructing unexpected career opportunities. Journal of Counseling and Development, 77(2), 115-124. https://doi.org/10.1002/j.1556-6676.1999.tb02431.x
• Mutlu, T., Korkut Owen, F., Özdemir, S., & Ulaş Kılıç, Ö. (2019). Beliren yetişkinlerin kariyer planları, yaşadıkları kariyer kararsızlıkları ve bununla baş etme stratejileri. Kariyer Psikolojik Danışmanlığı Dergisi, 2(1), 1-31.
• Parsons, F. (1909). Choosing a vocation. Boston: Brousson Press.
• Pinquart, M., Juang, L. P., & Silbereisen, R. K. (2003). Self-efficacy and successful school-to-work transition: A longitudinal study. Journal of vocational behavior, 63(3), 329-346. https://doi.org/10.1016/S0001-8791(02)00031-3
• Poler Jr, J. E. (2010). Career decidedness and psychological distress among college students (PhD Dissertation). Adler School of Professional Psychology, Londra.
• Salman, N. (2018). Kariyer kararı verme güçlüklerinin kariyer engelleri, kariyer karar verme öz yetkinliği ve karar verme durumu ile ilişkisi [Yüksek lisans tezi. Gazi Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Sarkıkoğlu, A. F. ve Bacanlı, F. (2019). Üniversite öğrencilerinin kariyer engelleri ile kariyer uyumlulukları arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(13), 95-113. https://doi.org/10.46778/goputeb.563461
• Savickas, M. L. (2012). Life design: A paradigm for career intervention in the 21st century. Journal of Counseling & Development, 90(1), 13-19. https://doi.org/10.1111/j.1556-6676.2012.00002.x
• Savickas, M. L., & Porfeli, E. J. (2012). Career Adapt-Abilities Scale: Construction, reliability, and measurement equivalence across 13 countries. Journal of Vocational Behavior, 80(3), 661-673. https://doi.org/10.1016/j.jvb.2012.01.011
• Savickas, M. L. (2013). Career construction theory and practice. In R. W. Lent ve S. D. Brown (Eds.), Career development and counseling: Putting theory and research to work (2nd ed.). Hoboken, New Jersey: John Wiley & Sons.Schwab, K. (2015). The Fourth Industrial Revolution. UK: Penguin UK.
• Tabachnick, B. G. ve Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics. (5th. Ed.). Pearson Education, Boston.
• TUİK (2021). İstatiklerle kadın, 2021. Erişim: Tarihi: 15.01.2023, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Kadin-2021-45635
• TUİK (2021). Toplumsal cinsiyet istatistikleri. Erişim Tarihi: 15.01.2023, https://www.tuik.gov.tr/media/announcements/toplumsal_cinsiyet_istatistikleri_2021.pdf
• TUİK (2021). Eğitim durumuna göre temel iş gücü göstergeleri. Erişim Tarihi: 08.02.2023 https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Isgucu-Istatistikleri-2022-49390
• Udayar, S., Fiori, M., Thalmayer, A. G., & Rossier, J. (2018). Investigating the link between trait emotional intelligence, career indecision, and self-perceived employability: The role of career adaptability. Personality and Individual Differences, 135, 7-12. https://doi.org/10.1016/j.paid.2018.06.046
• Ulaş Kılıç, Ö. (2018). Üniversite son sınıf öğrencilerinin kariyer kararı verme yetkinliği düzeylerini etkileyen değişkenler. OPUS International Journal of Society Researches, 9(16), 248-275. https://doi.org/10.26466/opus.462704
• Ulas-Kilic, O., Demirtas-Zorbaz, S., & Kizildag, S. (2020). University students' perceptions of unplanned events as a factor in the process of career choice. Canadian Journal of Career Development, 19(1), 14-24. https://cjcd-rcdc.ceric.ca/index.php/cjcd/article/view/21
• Uthayakumar, R., Schimmack, U., Hartung, P. J., & Rogers, J. R. (2010). Career decidedness as a predictor of subjective well-being. Journal of Vocational Behavior, 77, 196–204. https://doi.org/10.1016/j.jvb.2010.07.002
• Watson, M. B., & Stead, G. B. (1994). A longitudinal study of career decidedness among white South African high school students. Journal of Vocational Behavior, 45(3), 261-269. https://doi.org/10.1006/jvbe.1994.1035
• Yang, N., Yaung, H., Noh, H., Jang, S. H., & Lee, B. (2017). The change of planned happenstance skills and its association with career-related variables during school-to-work transition. International Journal for Educational and Vocational Guidance, 17(1), 19-38. https://doi.org/10.1007/s10775-016-9332-z
• Yaşar, O.M., & Sunay, H. (2020). Career decidedness of college students. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 15(23), 1614-1624. https://doi.org/10.26466/opus.671754
• Yiğit, S. (2018). Üniversite öğrencilerinde kariyer uyumu, toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin algılar ve kariyer kararsızlığı [Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Yükseköğretim Bilgi Sistemi (2022). Eğitim birimlerine göre mezun sayıları. Erişim: 17.01.2023, https://istatistik.yok.gov.tr/