Meşruiyet Açısından Hz. Osman’ın Öldürülmesinin İncelenmesi

Yıl 2008, Sayı: 11, 77 - 119, 02.06.2008

Halis Demir

Öz

Bir siyaset bilimi kavramı olan mesruiyet, çesitli siyasi

olayları daha iyi anlamak için bize bir yaklasım sunmaktadır.

Hz. Osman dönemi 

slami ilimlerin bir çok dalında üzerinde

durulan bir tarih dilimidir. Siyasi, sosyal ve ekonomik

tahliller beraberinde bu dönem üzerinde yapılan çalısmalar

farklı açıklamalara kapı aralaması bakımından önemlidir.

Zira gerek 

slam devletinin ilk pratiklerinin yasandıgı dönem

olması; gerekse halifenin sahsı sebebiyle bir toplumun zihniyetinin

olusmasında etkisi göz ardı edilemez. Bu dönemi degerlendirmek

günümüzü saglıklı yorumlamak bakımından da

önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Mesruiyet, iktidar, sahabe, Hz. Osman, ihtilal, ictihat, isyan, istisare

Kaynakça

• Akbulut, Ahmet, Sahabe Devri Siyasi Hadiselerinin Kelami Problemlere Etkileri, Birleşik Yayıncılık, İstanbul, 1992.
• Aktan, Hamza, “Çağa Uyum Açısından İslâm Hukuku” , Kalem ve Onur, sy: 3, Erzurum, 1994.
• Apak, Adem, “Hz. Osman’ın hilafeti döneminde Ümeyye
• bkz. Maverdî, 58 vd. Oğullarının devlet idaresindeki yeri”, Uludağ Üniver- sitesi İlahiyat Fakültesi, c: VII, s: 7, 1988.
• Apaydın, H. Yunus, “İçtihad”, DİA, XXI, İstanbul, 2000.
• Askeri, Ebu Hilal Hasen b. Abdillah, Kitabu Evail, Beyrut, Daru’l-Kutubu’l-İlmiyye, 1987.
• Atar, Fahrettin, “Azil”, DİA, İstanbul, IV,1991.
• Atçeken, İ. Hakkı, “Hz. Osman Dönemi İç Olaylarında Mervân b. Hakem’in Rolü”, Selçuk Üniversitesi İlahi- yat Fakültesi Dergisi, s: IX, 1999, Konya.
• Aycan, İrfan, Muaviye b. Ebi Süfyan, Ankara Okulu Yayın- ları, Ankara, 2001.
• Aycan, İrfan, “Mervan I”, DİA, XIX, İstanbul, 2004.
• Aydın, M. Akif, “Hal”, DİA, XV, İstanbul, 1997.
• Ayengin,Tevhit, “İslam Hukuk Felsefesinde “Hukukun Üs- tünlüğüne Dayalı Hukuk Devleti’nin Metodolojik Re- feransları” , Ekev Akademik Dergi, yıl: 7, s: 15, Erzu- rum, 2005.
• Bâkıllanî, Ebû Bekir Muhammed b. Et-Tayyib (403/1031), et-Temhid fi’r-Red ale’l-Mülhideti’l-Muattıla, İbiş, Yu- suf, Nususu’l-Fikri’l-Siyasiyyi li’l-İslam içinde, Darut- Talia, Beyrut, 1966.
• Bağdadî, Abdulkahir b. Tahir (429/1037), Kitabu Usulu’d- Din, İbiş, Yusuf, Nususu’l-Fikri’l-Siyasiyi li’l-İslam, Darul-Talia, Beyrut, 1966.
• Bakan, Tevhid, Ashab’ın Adaleti, Atatürk Üniversitesi Sos- yal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Doktora Te- zi), Erzurum, 1993.
• Belâzurî, Ahmed b. Yahya b. Cabir (279/892), Futûhu’l- Buldan, trc., Mustafa Fayda, Kültür ve Turizm Ba- kanlığı Yayınları, Ankara, 1987.
• Belâzurî, Ensabu’l-Eşraf, Daru’l-Fikr, Beyrut, 1996.
• Cabiri, Muhammed Abid, İslam’da Siyasal Akıl, trc., Vecdi Akyüz, Kitabevi, İstanbul, 1997.
• Çağrıcı, Mustafa, “Fitne”, DİA, XIII, İstanbul, 1996.
• Cahız, Amr b. Bahr (255/868), el-Osmaniye, nşr., A. M. Ha- run, Daru’l-Küttab el-Arabi, Mısır, ts.
• Cüveyni, İmamü’l-Harameyn (478/1058), El-İrşad ila Kava- idi’l-Edilleti fi Usuli’l-İtikad, İbiş, Yusuf, Nususu’l- Fikri’l-Siyasiyi li’l-İslam, Daru’l-Tali, Beyrut, 1966.
• Cuveyni, İmamü’l-Harameyn (478/1058), Gıyasu’l-Ümem fi’t-Teyasi’ Zulem, Daru’kutubi’l- İlmiyye, Beyrut, 1997.
• Demir, Halis, Devlet Gücünün Sınırlanması, İz yayıncılık, İstanbul, 2004.
• Demircan, Adnan, Haricilerin Siyasi Faaliyetleri, Doktora Tezi, Konya, 1993.
• Eş’ari, Ali b. İsmail (390-941), Makalat’l İslamiyyin ve İhtilafu’l-Musallin, nşr. M. Abdulhamid, Mektebeti Nahdıtü’l-Mısriyye, Kahire, 1950.
• Fığlalı, E. Ruhi, “Hariciliğin Doğuşuna Tesir Eden Bazı Se- bepler”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergi- si, c: XX, Ankara, 1975.
• --------, Ethem Ruhi, “Abdullah b. Sebe”, DİA, I, İstanbul, 1988.
• --------, E. Ruhi, “Hariciler”, DİA, XVI, İstanbul, 1997.
• Gazali; (450/505) Kitabu’l-İktisad fi’l- itikad, Yusuf, İbiş, el- Hılafetü ve Şurutu’z- Zeameti inde Ehli’s-Sünneti ve’l-Cemaati, Daru’l-Hamra, Beyrut, 1990.
• --------, Fadaihu’l-Batıniye, İbiş, Yusuf, Nususu’l- Fikri’l- Siyasiyi li’l-İslam, Darul-Talia, Beyrut, 1966.
• Hizmetli, Sabri, “Tarihi Rivayetlere Göre Hz. Osman’ın Öl- dürülmesi”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, c: XXVII, Ankara, 1985.
• Hodgson. M.G.S., İslam’ın Serüveni, trc. Komisyon, İz Ya- yıncılık, İstanbul, 1995.
• İbiş, Yusuf, Nususu’l-Fikri’l-Siyasiyi li’l-İslam, Darul-Talia, Beyrut, 1966.
• --------, el-Hılafetü ve Şurutu’z- Zeameti İnde Ehli’s-Sünneti ve’l-Cemaati, Daru’l-Hamra, Beyrut, 1990.
• İbn Abdirrabbih, Muhammed b. Abdirrabbih (327/939), el- İkdu’l-Ferid, nşr., A. Emin, A. Zeyn. İ. Enbari, Daru’l- Kitabi’l-Arabi, Beyrut, 1962.
• İbn A’sem, Ebi Muhammed (314/926), Kitabu’l-Futûh, 1- VIII, Daru’l-Kûtûbü’l-İlmiyye, Beyrut, 1986.
• İbnu’l-Esir, Ali b. Muhammed b. Abdulkerim (630/1232), el-Kâmil fi’t-Tarih, Daru Sader, Beyrut, 1965.
• İbn Kesir, Ebi’l-Fida İsmail b. Ömer (774/1372), el-Bidaye ve’n-Nihaye, Mektebetü’l-Meârif, Beyrut, ts.
• İbn Haldun, Abdurrahman, Mukaddime, 4.bs., Daru’l-İhya- i’t- Turasi’l-Arabî, Beyrut, ts.
• İbn Sa’d, Ebû Abdullah Muhammed (230/844), et- Tabakâti’l-Kübrâ, Darusâder, Beyrut, 1968.
• İbn Kuteybe, Abdullah b. Müslim (276/899), el-İmame ve’s- Siyâse, nşr., Tâhâ Muhammed, Müessesetü’l- Ha- lebi ve Şurakaühü, Beyrut, ts.
• İbn Şebbe, Ebû Zeyd Ömer b. Şebbe (262/876), Tarihü’l- Medineti’l-Münevvera, nşr., F. Mahmud Şeltut, Daru’t-Turas, Beyrut, 1990.
• Lewis, Bernard, Tarihte Araplar, trc., H. Dursun Yıldız, İs- tanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İs- tanbul, 1979.
• Kâdi Ebi Bekir b. Arabî, el-Avasım mine’l-Kavasım, Lucnetu’ş-Şebabi’l-Müslim, 1371 (h.)
• Kapani, Münci, Politika Bilimine Giriş, 9. Bs., Bilgi Yayınevi, İstanbul, 1997.
• Erdoğan, Mustafa, Anayasal Demokrasi, 2. bs., Siyasal Kitabevi, Ankara, 1997.
• Kaşıkçı, Osman, “İslam Osmanlı Hukukunda Devlet Baş- kanının Görevinin Sona Ermesi”, Atatürk Üniversitesi Erzincan Hukuk Fakültesi Dergisi (AÜEHFD), c: V, s. 1-4, Erzurum, 2001.
• Kılıç, Ünal, Mervan b. El-Hakem, Yüksek Lisans Tezi, İstan- bul, 1995.
• Kışlalı, A. Taner, Siyaset Bilimi, Anadolu Üniversitesi Yayın- ları, Eskişehir, 2001.
• Küçükaşçı, Mustafa Sabri, “Harre”, DİA, XVI, İstanbul,
• Muhammed Hamidullah, İlk İslam Devleti, Beyan Yayınları, İstanbul, 1992.
• Macit, Nadim, Din-Siyaset İlişkisinin Teolojik Yorumu, Seba Yayınları, Ankara, 2000.
• Mâverdî, Ali b. Muhammed (450/1058), el-Ahkâmu’s- Sultaniye ve’l-Velayatu’d-Diniyye, Şirketi mektebe ve matbaat-i Mustafa el-Baki 1966.
• Mes’udî, Ali b. Hüseyin (346-957), Murucu’z-Zeheb ve Meddinü’l-Cevher, Matbaatu’s- Saade, Mısır, 1964. nşr., M. M. Abdulhamid,
• Nevin, A. Mustafa, İslâm Siyasi Düşüncesinde Muhalefet, trc., Vecdi Akyüz, İz Yayıncılık, İstanbul, 1990.
• Uğur, Mücteba, Hicri Birinci Asırda İslam Toplumu, Çağrı Yayınları, İstanbul,1980.
• Sarıçam, İbrahim, Emevi-Haşimi İlişkileri, TDV Yayınları, Ankara, 1997.
• Taberi, Muhammed b. Cerir (310/922), Tarihu’l-Umem ve’l- Mülük, nşr., Muhammed Ebû’l-Fazl İbrahim, Daru Suveydan, Beyrut, ts.
• Seyf b. Ömer (200/815), el-Fitnetü ve Vakatü’l-Cemel, Darun-Nefais, Beyrut, 1986.
• Teziç, Erdoğan, Anayasa Hukuku, 3. bs., Beta Yayınları, İstanbul, 1996.
• Türköne, Mümtazer, Siyaset, Lotus Yayınları, Ankara.
• Yiğit, İsmail, “Osman”, DİA, XXXIII, İstanbul, 2007.
• Yavuz, Yunus Şevki, “Fasık”, DİA, XII, İstanbul, 1995.
• Yavuz, Y. Şevki, “el- Avasım mine’l-Kavasım”, DİA, İstanbul, 1991.
• Wellhausen, Arap Devleti ve Sukutu, trc., Fikret Işıltan, An- kara, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınla- rı, 1963.
• Wellhausen, Julius, İslâm’ın En Eski Tarihine Giriş, trc., Fikret Işıltan, İstanbul 1960.