Bir İslâm Tarih Felsefesi Tezi: “İnsanlar Zamanlarına Uyarlar”

Yıl 2008, Sayı: 12, 85 - 100, 01.12.2008

Şaban Öz

Öz

Bu makalede Ya’kûbî, Taberî, Mesûdî gibi bir çok

Müslüman tarihçi tarafından dile getirilen, insanların zamanlarına

uyması tezi ele alınacaktır. Bu teze göre özelde insanlar,

genelde toplum, zamanlarında hâkim olan kabul, kültür,

siyaset ve siyasetçilerden etkilenirler. Yasamlarını hükümdarlarına

veya ileri gelen devlet ricâlinin yasantısına benzetmeye

çalısırlar. slâm tarihçileri tarafından ileri sürülen

bu tezin, Batı dünyasında da dillendirilmesi ve hatta tarih

felsefesinin konuları arasında zikredilmesi ayrıca kayda degerdir.

Anahtar Kelimeler

Tarih Felsefesi, Ya’kûbî, Hilâfet, islam tarihi, islam toplumu

Kaynakça

• Abdulhamîd, Sâib, Mu’cemu Müerrihi’ş-Şîa -el-İmâmiyye ve’z-Zeydiyye ve’l-İsmâiliyye- el-Müellifûne fi’t-Târîhi’l- Arabiyyeti münzü’l-Karni’l-Evveli hattâ Nihâyeti’l- Karni’r-Râbi Aşer mine’l-Hicre, I-II, Müessesetü Dâireti Meârifi’l-Fıkhi’l-İslâmî, I. Bsk., Kum 1424 / 2004
• Arslan, Ahmet, Felsefeye Giriş, Vadi Yay., VII. Bsk., Ankara 2002
• Bloch, Marc, Tarihin Savunusu ya da Tarihçilik Mesleği, çev: Mehmet Ali Kılıçbay, Gece Yay., II. Bsk., Ankara 1994
• Buhârî, Ebu Abdillah Muhammed b. İsmail (256 / 870), Sahîh, I-VII, Çağrı Yay., II. Bsk., İstanbul 1992
• Burke, Peter, Tarih ve Toplumsal Kuram, çev: Mete Tunçay, Tarih Vakfı Yurt Yay., İstanbul 1994
• Carr, Edward Hallett, Tarih Nedir, çev: Misket Gizem Gürtürk, İletişim Yay., V. Bsk., İstanbul 1994
• Chartier, Roger, Yeniden Geçmiş, çev: Lale Arslan, Dost Kitabevi, Ankara 1998
• Erasmus, Desiderius, Bir Hıristiyan Prensin Eğitimi, çev: Tufan Göbekçin, Öteki Yay., Ankara 2000
• Hatîbu’l-Bağdâdî, Ebu Bekr Ahmed b. Ali b. Sâbit (463 / 1070), Târîhu Bağdâd, I-XIV, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut tz.
• İbn Abdirabbih, Ebu Ömer Ahmed b. Muhammed (327 / 939), Kitâbu’l-Ikdi’l-Ferîd, I-VIII, thk: Muhammed Abdulkâdir Şâhîn, Mektebetu’l-Asriyye, Beyrut 1423 / 2003
• İbn Haldun, Mukaddime, I-II, çev: Halil Kendir, İstanbul 2004
• İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İsmail b. Ömer (774 / 1372), el- Bidâye ve’n-Nihâye, I-XIV, Dâru’l-Ma’rife, III. Bsk., Beyrut 1998
• İbnu’l-Esîr, Ebu’l-Hasan Ali b. Muhammed (630 / 1232), el- Kâmil fi’t-Târîh, I-XII, Dâru Sâdır, (I-IV. Ciltler) Bey- rut 1399 / 1979 (V-XII. Ciltler) 1402 / 1982
• Mesûdî, Ebu’l-Hasan Ali b. Hüseyin (346 / 957), Murûcu’z- Zeheb ve Meâdinu’l-Cevher, I-IV, thk: Muhammed Muhyiddîn Abdulhamîd, V. Bsk., Riyad 1393 / 1973
• Rûdânî, Muhammed b. Süleyman, Cemu’l-Fevâid min Câmi’i’l-Usûl ve Mecmai’z-Zevâid, I-X, çev: Naim Er- doğan, Ocak Yay., İstanbul 2005
• Taberî, Ebu Cafer Muhammed b. Cerîr (310 / 922), Târîhu’l-Ümem ve’l-Mülûk (Târîhu’t-Taberî), I-VI, Bey- rut 1988
• Ya’kûbî, Ahmed b. Ebi’l-Ya’kûb b. Cafer b. Vehb b. Vâdıh
• ▪ Bir İslam Tarih Felsefesi Tezi (292 / 905), Kitâbu Müşâkeleti’n-Nâsi li-Zamânihim ve mâ Yeğlibu aleyhim fî külli Asr, thk: William Millward, Dâru’l-Kitâbi’l-Cedîd, Beyrut 1980 (I. Bsk. 1962)
• Ukeylî, Ebu Cafer Muhammed b. Ömer b. Musâ (322/933), ed-Duafâu’l-Kebîr (Duafâu Ukeylî), I-IV, thk: Abdulmutî Emîn Kalacî, Dâru’l-Mektebeti’l-İlmiyye, Beyrut 1404 / 1984
• Yusuf Has Hacib, Kutadgu Bilig, çev: Reşid Rahmeti Arat, Kabalcı Yay., İstanbul 2006