Fahreddin Razi ve Kadi Abdülcebbar'ın Şefaat Konusundaki Ayetlere Yaklaşımı ve Değerlendirilmesi

Yıl 2015, Sayı: 26, 125 - 144, 01.12.2015

Süleyman Narol

Öz

İnsanın sahip olduğu bilgi kaynakları akıl vahiy ve duyulardır.

Bunlar onun yaşadığı dünya hayatına ait konularda

her türlü bilgiye sahip olmasında insan için gerekli ve aynı

zamanda yeterlidir. Ancak insanın maddi âlemden sonra yaşayacağı

kabir ve ahiret gibi duyular ötesi alemler hakkındaki

bilgileri ise Âyet ve hadislerle sınırlıdır. Bu konudaki bilgileri

ihtiva eden Kur’an âyetleri ise müfessirler arasında farklı yorumlara

konu olmuştur. Ehl-i Sünnetin önemli i’tikâdî ekollerinden

olan Eş’arî mezhebinin görüşlerini benimseyen

Fahreddin Râzî (v. 606/1209) bu konudaki âyetleri tefsir

ederken şefaatin Allah’ın dilemesine bağlı olarak,âhirette küçük

ve büyük günah sahibi Müslümanların affına vesile olacak

bir ilahi lütuf olduğunu söyler. Mu’tezile ekolünün temsilcisi

müfessir Kâdî Abdülcebbâr (v. 415/1024) ise mezhebî

görüşlerine bağlılığının bir sonucu olarak büyük günah işleyene

şefaat edilmeyeceğini, küçük günah işleyenlerin günahlarının

da Allah tarafından affedileceğini söyler. O’na göre

şefaat âhirette mü’minlerin derecelerinin yükselmesine ve

elde edecekleri mükâfat ve sevabın artmasına vesile olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Şefaat, Ahiret, Allah, Fahreddin Râzî, KâdîAbdülcebbâr

Kaynakça

• Abdü’lbâki, Muhmmed Fuâd, el-Mu’cenu’l-Müfehras li elfâzi’l- Kur’ani’l-Kerîm, Dâruİhyâit-Türâsi’l- Arabî, Beyrut, Tsz.
• Akay, Akif, İslam İnancında Şefaat, Yayımlanmış Doktora Tezi, Konya, 2012.
• el-Bâkıllânî, el-Kâdî Ebubekir b. et-Tayyib, el-İnsâf fîma yecibü i’tikâdühâ ve lâ yecûzu el-cehlübihâ (thk. Mu- hammed b. Zâhid el-Kevserî), el-Mektebetü’l-Ezhe
• Meryem 19/87; Tâhâ 20/109; Enbiyâ 21/28, Sebe 34/23.
• Âl-i İmrân 3/57; Nisâ 4/152, 173; Fâtır 35/30; Kâf 50/35 vb.
• Âl-i İmrân 3/56; Fâtır 35/7. riyyelit-Türâs, Mısır, 2000. el-Cürcânî, Ali b. Muhammed, Şerhu’l-Mevâkıf, Dâru’l-Kü- tüb’l-İlmiyye, I. Bsk., Beyrût, 1998.
• Çelebi, İlyas, İslâm İnanç sisteminde Akılcılık ve Kâdî Abdulcebbar, Rağbet yay., İstanbul, 2002.
• el-Eş'arî, Ebu’l-Hasen Ali b. İsmail, el-ibâne an Usûlid- Diyâne (thk. Beşir Muhammed Uyûn), Mektebetü Dâri’l-Beyân, Dımeşk, 1990.
• Fîruzâbâdî, Muhammed b. Ya’kûb, el-Kamusu’l-Muhît, Mües- sesetür-Risâle, Beyrût, 2005.
• Gölcük, Şerâfeddin-Toprak, Süleyman, Kelâm, Tekin kita- bevi, Konya 1991.
• Ibn Fûrek, Muhammed b. Hasen, Makalatü’ş-Şeyh Ebi’l- Hasen el-Eş’arî (thk. Ahmed Abdurrahîm es-Sâyih), Mektebetüs-Sekâfetüd-Dîniyye, Kâhire, 2005.
• el-Kâdî, Abdülcebbâr el-Hemedânî, Tenzîhü’l-Kur'an ani’l- Metâi’n, Dârun-Nehdati’l-Hadîse, Beyrut, tsz..
• _____, Müteşâbihü’l-Kur'an(thk. Adnan Muhammed Zerzûr), Dârut-Türâs, Kahire, 1185.
• _____, TesbîtüDelâilün-Nübüvve(thk. Abdulkerim Osman), Dâru’l-Arabiyye, Beyrut, 1966.
• _____, Şerhu’l-Usûli’l-Hamse (thk. Abdulkerim Osman), Mek- tebetü Vehbe, Kahire, 1996.
• el-Kâri, Ali ibn Sultân Muhammed, Minehu’r-Ravdı’l-Ezher fî Şerhi Fıkhi’l-Ekber, Dâru’l-Beşâir el-İslâmiyye, Bey- rût, 1998.
• el-Mâtürîdî, Ebû Mansûr, Kitabü’t-Tevhîd (thk. Bekir Toplaloğlu-Muhammed Aruçi), Dârus-Sâdır, Beyrut, tsz.
• _____, Te’vîlâtü Ehlis-Sünne (Tefsîru’l-Mâtürîdî), (thk. Mecdî Bâsellüm, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 2005.
• _____, ŞerhuFıkhi’l-Ekber (neşr. İbrahim el-Ensârî), Katar, tsz.. er-Râgib, el-Müfredât fî ğarîbil-Kur’an, I-II, Mektebetüs- Sekâfetü’t-Dîniyye, Kâhire, 2005. er-Râzî, Fahreddin İbn Allâme Ziyâüddin Ömer, Tefsîru’l- Fahrir-Râzî (Mefâtîhu’l-Ğayb), I-XXXII, Dâru’l-Fikr, Beyrût 1981.
• _____, eş-Şefâ’ati’l-Uzmâ fî yevmi’l-Kıyâme(thk. AhmedHicâzî es-Sakâ), el-Mektebetü’l-Ezheriyye, Kahire, 1988.
• el-Mağribî, Ali Abdulfettâh, el-Fıraku’l-Kelâmiyye, Mektebetü Vehbe, Kahire, 1995.
• Topaloğlu, Bekir, “Âhiret” md., DİA, TDV yay., İstanbul, 1988, I.
• Wensinck, Arent Jean-el-Bâkî, Muhammed Fuâd, el- Mu’cemü’l-Müfehras li elfâzi’l-Hadîsin-Nebevî; Çağrı yay., İstanbul, 1988.
• Yildirim, Suat, Kur'an'da Ulûhiyyet, Işık Akademi yay. İstanbul, 2010.
• Yavuz, Yusuf Şevki, “Şefaat”, DİA , TDV yay., İstanbul, 2010, XXXVIII.
• Yücedoğru, Tevfik, “Tekvin”, DİA, TDV yay, Ankara, 2011, XXXX.
• ez-Zemahşerî, Ebi’l-KâsımMahmud b. Ömer, el-Keşşâf an Hakâiki Ğavâmizit-Tenzîl ve Uyûn’l-Ekâvîl fî Vücûhit- Te’vîl (thk. eş-Şeyh Adil Ahmed- eş-Şeyh Ali Muham- med), Mektebetü’l- Ubeykân, Riyad, 1998.
• ______, Esâsü’l-Belâğa (thk. Muhmmed Bâsil Uyûnis-Sûd), Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1998.