DOUBLES WITH REPEATS AND CONNECTIONS IN THE ÂSHIK KURBÂNÎ EPİC

Yıl 2022, Cilt: 2 Sayı: 2, 120 - 134, 27.12.2022

Sevinç Ahundova

Öz

Types of epics, which are part of an oral tradition, contain many reduplications. It is seen that there are plenty of reduplications in the epic known in Azerbaijan and Anatolia called “Kurbânî”.
In our study, the term reduplications, which is seen not only in Turkish but also in all world languages and frequently used in daily speech, has been examined, and the reduplications made with verbs and conjunctions in the Epic of Âşık Kurbânî are discussed. While dealing with reduplications, the subject of reduplications in grammar studies of Azerbaijan Turkish and Turkey Turkish has been tried to be compared. In this study, the differences and similarities between the two dialects about the term "reduplications" were investigated and determined. In addition, reduplications with the same verb repetitions and different verbs were identified and classified. In the same way, reduplications made with conjunctions are classified among themselves. Arabic and Persian reduplications used especially in reduplications with conjunctions were also classified.
Inter-dialectal language, text comparison and similar studies develop new research areas.

Anahtar Kelimeler

Türkiye Türkçesi, Reduplications, Repetitions, Turkey Turkish, Azerbaijan Turkish

ÂŞIK KURBÂNÎ DESTANINDAKİ FİİL TEKRARLARIYLA, BAĞLAÇLARLA OLUŞAN İKİLEMELER

Öz

Bir sözlü geleneğin parçası olan destan türleri bünyelerinde ikilemeleri çokça barındırmaktadırlar. Azerbaycan’da ve Anadolu’da bilinen “Kurbânî” isimli destanda da ikilemelerin bolca bulunduğu görülmektedir.
Çalışmamızda sadece Türkçede değil bütün dünya dillerinde görülen ve günlük konuşmada sıkça yer verilen ikilemeler terimi incelenmiş, Âşık Kurbânî Destanı’ndaki fillerle, bağlaçlarla yapılmış olan ikilemeler ele alınmıştır. İkilemeler ele alınırken Azerbaycan Türkçesi ve Türkiye Türkçesinin gramer çalışmalarındaki ikilemeler konusu karşılaştırılmaya çalışmıştır. Bu çalışmada iki lehçe arasındaki “ikilemeler” terimi konusundaki farklılıklar ve benzerlikler araştırılmış, tespit edilmiştir. Ayrıca, aynı fiil tekrarlarıyla, farklı fiillerle yapılan ikilemeler tespit edilerek sınıflandırılmıştır. Aynı şekilde bağlaçlarla yapılmış olan ikilemeler de kendi aralarında tasnif edilmiştir. Özellikle bağlaçlarla yapılan ikilemelerde kullanılan Arapça ve Farsça ikilemeler de sınıflandırılmaya tabi tutulmuştur.
Lehçeler arası dil, metin karşılaştırması ve bunun gibi çalışmalar beraberinde yeni araştırma alanları geliştirmektedir.

Anahtar Kelimeler

Âşık Kurbânî, İkilemeler, Tekrarlar, Türkiye Türkçesi, Azerbaycan Türkçesi

Kaynakça

• Adilov Musa, Zemfira Verdiyeva, Ağayeva Firəngiz (2020). İzahlı Dilçilik Terminləri Lüğeti, Bakı: Elm və Təhsil
• Adilov, Musa (2019). Sintatktik Təkrarlar, Bakı: Elm və Təhsil
• Ahundova, Sevinç (2001). Bir Azerî Destanı: Kurbâni (Giriş-Metin-Tercüme-Dizin), Marmara Ü., Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul: Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Axundov, Əhliman (1961). Azərbaycan Xalq Dastanları, Cilt 1., Bakı: Azərbaycan Dövlət Nəşriyyatı
• Axundov, Əhliman (1961). Azərbaycan Xalq Dastanları, Cilt 2., Bakı: Azərbaycan Dövlət Nəşriyyatı
• Azərbaycan Dilinin İzahlı Lüğəti (2006). Cilt. I. Bakı: Şərq-Qərb.
• Azərbaycan Dilinin İzahlı Lüğəti (2006). Cilt. II. Bakı: Şərq-Qərb.
• Azərbaycan Dilinin İzahlı Lüğəti (2006). Cilt. III. Bakı: Şərq-Qərb.
• Azərbaycan Dilinin İzahlı Lüğəti (2006). Cilt. IV. Bakı: Şərq-Qərb.
• Banguoğlu, Tahsin (1974). Türkçenin Grameri, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları
• Ergin, Muharrem (2009). Edebiyat ve Eğitim Fakültelerinin Türk Dili ve Edebiyatı Bölümleri İçin Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Bayrak Basım/Yayın/Tanıtım.
• Erol, Mehmet (2018). “Kurbâni İle Perüzat Hikayesinin Çorum Yazma Varyantı Üzerine Bir Değerlendirme”, Asia Minor Studies, Cilt 6, Sayı 12, 240–259.
• Hatiboğlu, Vecihe (1981). Türk Dilinde İkileme (Genişletilmiş İkinci Baskı). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Hatiboğlu, Vecihe (1982). Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü (4. Baskı). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Hüseynzadə, Muxtar (2007). Müasir Azərbaycan Dili (Morfologiya) (Üçüncü Hissə, Üçüncü Nəşr). Şərq Qərb
• İbayev, Nemət. (2020) “Aşıq Qurbanı̇ Poezı̇yasında Frazeologı̇zmlərı̇n Yerı̇” Cild 16, No 3, s. 10–14, Elmi Xəbərlər. Sumqayıt: Sumqayıt Dövlət Universiteti
• Karahan, Leylâ (2010). Türkçenin Söz Dizimi (15. Baskı). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Kərimli Teymur, Kərimov Paşa (2020). Qurbani Dastanının İstanbul Çapı, Ədəbiyyat, s. 22–23.
• Korkmaz, Zeynep (2009). Türkiye Türkçesi Grameri (Şekil Bilgisi) (3.Baskı). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Korkmaz, Zeynep (2010). Gramer Terimleri Sözlüğü (4. Baskı). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Köktürk, Şahin (1990). Kurbâni ve Peri Hikâyesi Üzerine Bir Araştırma, Samsun 19 Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun: Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Şen, Serkan (2002). Eski Uygur Türkçesinde İkilemeler. On Dokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun: Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Türkçe Sözlük (2011). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Барткулашвили Анна, Дирили Гурбани. (2014). Bakı
• İnternet web kaynakçası: https://atalar.ru/wp-content/uploads/2018/03/Sadovnik-sada-lyubvi-Ashug-Gurbâni-16-vek.pdf (ET: 30.08.2022)