KIRGIZİSTAN’IN DEMOGRAFİK YAPISINA İLİŞKİN DEĞERLENDİRME

Yıl 2022, Cilt: 2 Sayı: 2, 135 - 146, 27.12.2022

Aikanysh Eshnazarova

Öz

Kırgız toplumunda gerçekleşen ölümlülük ve doğurganlık hızındaki düşüşler, 20. yüzyıl boyunca içinde bulundukları sosyal ve ekonomik dönüşüm ve değişimlerden kaynaklanmaktadır. Bu dönüşüm ve değişimler Kırgız toplumuna yeni yaşam tarzı kazandırırken, demografik yapısını yeni boyutlara taşımıştır. Kırgızistan’da bebek ve çocuk ölüm oranlarındaki ciddi düşüşler nedeniyle ülkedeki doğal nüfus artış hızı 20. yüzyılın ikinci çeyreğinde yükselmiş fakat daha sonra doğum hızlarının düşmesiyle tekrar azalma eğilimini kazanmıştır. Böylece 21. yüzyılda ülkede çok farklı bir demografik yapı oluşmuştur. Şu anda Kırgızistan’da yaşlı nüfusun oranı düşüktür. 0-14 yaş grubu toplam nüfusun 1/3’ünü oluştururken, çalışma çağındaki nüfus yaklaşık %60’lık paya sahiptir. Dolayısıyla Kırgızistan nüfusu dinamik bir özellik taşımaktadır. Bu özellik ülkenin kalkınması ve gelişmesi için önemli bir avantaj yaratmaktadır. Ayrıca, ülkedeki eşi benzeri az rastlanan etnik çeşitlilik Kırgızistan’ın demografik yapısına ayrı bir özellik katmaktadır.
Bu çalışmanın amacı Kırgızistan’ın demografik yapısını incelemektedir. Çalışmada kullanılan birincil veriler Birleşmiş Milletlerin Nüfus Bürosu ve Kırgız Cumhuriyeti Ulusal İstatistik Komitesi’nden alınmıştır. Bunun yanı sıra, araştırma kurumlarının raporlarından ve akademik makale ve kitaplardan yararlanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Demografik yapı, Nüfus artışı, Etnik yapı, Kırgızistan.

AN ASSESSMENT OF THE DEMOGRAPHIC STRUCTURE OF KYRGYZSTAN

Öz

The declines in mortality and birth rates in Kyrgyz society is associated with social and economic transformations and changes that went through in the 20th century. Although these transformations and changes brought a new way of life to the Kyrgyz society, they brought its demographic structure to new dimensions. Due to a serious decline in infant and child mortality rates in Kyrgyzstan, the population growth rate in the country increased in the second quarter of the 20th century, but then began to decline again with a decline in the birth rate. Currently, the proportion of the elderly population in Kyrgyzstan is low. While the 0-14 age group constitutes 1/3 of the total population, the working-age population has a share of approximately 60%. Therefore, the population of Kyrgyzstan has a dynamic characteristic. This feature creates an important advantage for the development and prosperity of the country. Moreover, the unique ethnic diversity in the country grants a distinctive feature to the demographic structure of Kyrgyzstan.
The aim of this study is to examine the demographic structure of Kyrgyzstan. The primary data used in the study were obtained from the United Nations Population Division and the National Statistics Committee of the Kyrgyz Republic. In addition, the reports of research institutions, and academic articles and books were used.

Anahtar Kelimeler

Demographic structure, Population growth, Ethnic structure, Kyrgyzstan.

Kaynakça

• Aprel gazetesi (2016). “Zhenshiny SSSR: Mat-Geroinya”, http://april-knows.ru/articles/zhenshchiny_sssr_mat_geroinya/ (Erişim Tarihi 03.01.2022).
• Bogue, Donald Joseph (1969). Principles of Demography, New York: Wiley.
• Bongaarts, J. (2009). Human Population Growth and the Demographic Transition. Philosophical Transactions of the Royal Society B, 364 (1532): 2985-2990.
• Dzhooshbekova, Ainagul (2013). Migratsionnye Protsessy V Sfere Kyrgyzov, Doktora tezi, Bişkek, İshenaaly Arabaev Kırgız Devlet Üniversitesi.
• Elkeeva, Kanymkul (2010). “Kyrgyzstanda 120 ulut okuldoru zhashait”, 21 Ekim 2010, Azattyk Unalgysy, https://www.azattyk.org/a/Kyrgyzstan_People/2197185.html (erişim Tarihi 22.03.2022).
• Eshnazarova, A. (2018). Afrika’nın Demografik Yapısı ve Sorunları, Yüksek lisans tezi. Ankara Üniversitesi. INS Resource Information Center (1993). “Kyrgyzstan: Political Conditions in The Post- Soviet Era”, Washington D. C., http://hrlibrary.umn.edu/ins/kyrgyz93.pdf (Erişim Tarihi 16.04.2022).
• Karazhanova, G. (2016). Kyrgyzstanda Kyrgyz Ulutunun Ulushu 73%dy Tuzot, Birinchi Radio, http://www.ktrk.kg/post/1682/kg (Erişim Tarihi 03.02.2022).
• Kirk, D. (1996). Demographic Transition Theory, Population Studies, 50 (3): 361-387.
• Kırgız Cumhuriyeti Anayasası. (1993). Bişkek.
• Kırgız Cumhuriyet Anayasası. (2010). Bişkek.
• Kırgız Cumhuriyeti Ulusal İstatistik Komitesi (KCUİK). (2022). “Kalk”. Bişkek, http://www.stat.kg/kg/statistics/naselenie/ (Erişim Tarihi 03.04.2022).
• Kırgız Cumhuriyeti Ulusal İstatistik Komitesi (KCUİK). (2022). “Kalktyn tabigyi osuusu”. Bişkek, http://www.stat.kg/kg/opendata/category/144/ (Erişim Tarihi 16.04.2022).
• Kırgız Cumhuriyeti Ulusal İstatistik Komitesi. (2022). “Kalktyn uluttuk kuramy”. Bişkek, http://www.stat.kg/kg/opendata/category/312/ (Erişim Tarihi 25.01.2022).
• Kırgız Cumhuriyeti Ulusal İstatistik Komitesi (KCUİK). (2022). “Torolgondordun sany”. Bişkek, http://www.stat.kg/kg/opendata/category/40/ (Erişim Tarihi 13.02.2022).
• Kırgız Cumhuriyeti Ulusal İstatistik Komitesi (KCUİK). (2022). “Torolgondogu omurdun kutulgon uzaktygy”. Bişkek, http://www.stat.kg/kg/opendata/category/3913/ (Erişim Tarihi 28.02.2022).
• Kırgız Cumhuriyeti Ulusal İstatistik Komitesi (KCUİK). (2022). “Turuktuu kalktyn dinamikasy”. Bişkek, http://www.stat.kg/kg/opendata/category/316/ (Erişim Tarihi 23.03.2022).
• Kırgız Cumhuriyeti Ulusal İstatistik Komitesi (KCUİK). (2022). “Turuktuu kalktyn zhynysy zhana kuraktyk toptoru boiuncha sany”. Bişkek, Kırgız http://www.stat.kg/kg/opendata/category/206/ (Erişim Tarihi 13.02.2022).
• Kudabaeva. Z., Gijo, M., ve Denisenko. M. (2004). Naselenie Kyrgyzstana, Bişkek. Natsionalnyi Statischeskii Komitet Kyrgyzkoi Respubliki.
• Nasritdinov, Emil (2016). “Pros and Cons of Migration in Kyrgyzstan”, https://www.academia.edu/4371887/Migration_in_Kyrgyzstan_-_Pros_and_Cons (Erişim Tarihi 16.02.2022). Our World in Date. (2020). “Median age, 1950 to 2020”. https://ourworldindata.org/grapher/median-age?tab=chart&year=2020&time=1950..2020&country=KGZ (Erişim Tarihi 30.03.2022).
• Ross, John (1982). The International Encyclopedia Of Population, Free Press, New York.
• Rowland, Donald T. (2003). Demographic Methods and Concepts, Oxford University Press.
• Schuler, Martin (2007). “Migration Patterns of the Population in Kyrgyzstan”, espace, populations, sociétés, (1): 73-89.
• Sputnik.kg. (2018). “Kyrgyzstandyktardyn Ortocho Zhash Kuragy Kaisy Aimakta Zhogoru Ekeni Aityldy”. https://sputnik.kg/society/20181104/1041846518/kyrgyzstandyktardyn-ortocho-zhash-kuragy.html (Erişim Tarihi 04.11.2018).
• Şahin, Salih (2007). Geçmiş, Günümüz ve Gelecekte Nüfus Gerçeği, Gazi Kitapevi, Ankara.
• United Nations. (2019). “Crude birth rate (births per 1,000 population)”, World Population Prospects 2019, Population Division, https://population.un.org/wpp/DataQuery/ (Erişim Tarihi 03.01.2022).
• United Nations. (2019). “Total Fertility (children per woman)”, World Population Prospects 2019, Population Division, https://population.un.org/wpp/DataQuery/ (Erişim Tarihi 22.03.2022).
• United Nations. (2019). “Crude Death Rate (deaths per 1,000 population)”, World Population Prospects 2019, Population Division, https://population.un.org/wpp/DataQuery/ (Erişim Tarihi 13.02.2022).
• United Nations. (2019). “Rate of Natural Increase”, World Population Prospects 2019, Population Division, https://population.un.org/wpp/DataQuery/ (Erişim Tarihi 26.01.2022).
• United Nations. (2022). World Population Prospects, Department of Economic and Social Affairs, Population Division, https://population.un.org/wpp/ (Erişim Tarihi 01.12.2022).
• Yankey, David, Anderton, Douglas L. ve Lundquist, Jennifer Hickes (2007). Demography: The Study of Human Population, Illinois: Waveland Press.
• Yüceşahin, M. Murat (2013). “Afrika: Demografik Yapı, Mekân, Sorunlar ve Gelecek”, Turkish Journal of Population Studies, (35): 31-61.