Tanzimat'tan Erken Cumhuriyet Dönemine Türk Sosyopolitik Yaşamında Öne Çıkan Kadınlar

Yıl 2018, Cilt: 2 Sayı: 1, 74 - 92, 18.01.2018

Mehtap Hamzaoğlu

Öz

Batı dünyasında
ortaya çıkan feminist hareketlerle birlikte, kadının toplumsal, siyasal ve
ekonomik süreçlerdeki yeri sorgulanır hale gelmiştir. Buna paralel olarak 
Tanzimat döneminden başlayarak Cumhuriyet’e uzanan süreçte, Türk toplumsal
hayatında da kadının ‘’ kamusal alan’’a dahil olabilme çabaları
görülmüştür.  Bu makalede, Osmanlı-Türk modernleşmesinde ortaya çıkan
kadın hareketleri ve öncü kadınların çalışmaları incelenerek, Osmanlı-Türk modernleşmesinde
kadının toplumsal, siyasal ve ekonomik kazanımlarının modernleşme sürecinin
doğal sonucu olarak mı yoksa kadın hareketleri ve öne çıkan kadınların çabaları
sonucu mu elde edildiği;  Türk toplumunun modernleşme çabalarında ve
Türkiye’ de kadın kimliğinin oluşmasında bu hareketlerin ne derece etkili
olabildiği tartışılmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Kadın Hareketleri, Modernleşmede Öncü Kadınlar, Osmanlı-Türk Modernleşmesi, Türkiye'de Kadınlar

Prominent Women in Turkish Sociopolitical Life from Tanzimat to Early-Republican Era

Öz

Women’s
role in social, political, and economic lives started being questioned after the
feminist movements in the western world. Concordantly, from the Tanzimat reform era
to establishment of the Republic of Turkey, women’s effort to involve in public
realm in Turkish society was seen. In this article, feminist
movements in Ottoman–Turkish modernization and leading women’s efforts are analyzed.
In Ottoman–Turkish modernization, it is also analyzed that whether the
social, political, and economic achievements of women were the natural results
of Ottoman-Turkish modernization or the results of feminist movements and
leading women’s efforts. Additionally, in modernization efforts of Turkish
society and formation of identity of women, the effect of feminist movements is
discussed. 

Anahtar Kelimeler

Women in Modernisation, Women's Movements, Prominent Women in Turkey

Kaynakça

• Arabacı, H. M. (2007). Milli Mücadelenin Hazırlık Safhasında Halide Edip Adıvar'ın Faaliyetleri ve Mustafa Kemal Atatürk. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi(19), 271-294.
• Arslan, Z. (2010). Ağustos 1909 Tarihli Cemiyetler Kanunu Üzerinde Meclis-i Mebusan'da Yapılan Müzakereler ve Cemiyetlerin Yapılanmasında İttihat ve Terakki Örneği. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(11), 57-72.
• Atakan, A. (2013, 11 09). Unut(tur)ulmuş Bir Öncü: Nezihe Muhiddin. 04 03, 2017 tarihinde Agos: http://www.agos.com.tr/tr/yazi/5987/unut-tur-ulmus-bir-oncu-nezihe-muhiddin adresinden alındı
• Atatürk, M. K. (1969). Nutuk (1920-1927) (Cilt II). İstanbul: Milli Eğitim Basım Evi.
• Çetindaş, D. (2010). Hüzünlü Bir Aşkın Biyografik Okuması: Şüküfe Nihal ve Yakut Kayalar. Türklük Bilimi Araştırmaları Dergisi(XXVII), 155-169.
• Enginün, İ. (1998). Milli Mücadele'de Türk kadını. Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları (3.Baskı b., s. 502-514). içinde İstanbul: Dergah Yayınları.
• Gökçimen, S. (2008). Ülkemizde kadınların Siyasal hayata Katılım Mücadelesi. Yasama Dergisi(10), 5-59.
• Gökçimen, S., Yapıcı, H., Kaya, E., Gültemen, D., & Geçmez, T. (2009). Türk Parlamento tarihinde kadın parlamenterler : 1935-2009. 2016 tarihinde TBMM Yayınları,Ankara: https://acikerisim.tbmm.gov.tr/xmlui/handle/11543/2109 adresinden alındı
• Hatipoğlu, B. (2010). Cumhuriyet Projesinin Cumhuriyet Kadınını İnşası (Yayınlanmamış Yüksek Lisan Tezi). Dumlupınar Üniversitesi SBE Kamu Yönetimi Anabilim Dalı. Kütahya.
• İnas Darülfünunu ve Kadınlar Dünyası Dergisi. (2014). 04 04, 2017 tarihinde İstanbul kadın Müzesi Yayını: https://bianet.org/system/uploads/1/files/attachments/000/001/264/original/UniversitedeIlkKadinlar__opt.pdf?1417525942 adresinden alındı
• Karaca, Ş. (2013). Fatma Aliye ve Emine Semiye'nin Kadının Toplumsal Kimliğinin Kazandırılmasında Öncü Fikirleri. The Journal of Academic Social Science Studies, 6(2), 1481-1499.
• Kardaş, A. (2015 , Ocak). Kadın Haklarına Adanmış Bir Ömür: Nezihe Muhiddin. 2017 tarihinde Lacivert Dergisi Sayı:9: http://www.lacivertdergi.com/portre/ornek-kadinlar/2014/12/30/kadin-haklarina-adanmis-bir-omur-nezihe-muhiddin adresinden alındı
• Kardaş, A. (2015, Eylül). Halide Edip Adıvar: Sürgün ve Mücadele ile Geçen Bir Ömür. 04 03, 2017 tarihinde Lacivert Dergisi Sayı:16: http://www.lacivertdergi.com/portre/ornek-kadinlar/2015/09/03/halide-edip-adivar-surgun-ve-mucadeleyle-gecen-bir-omur adresinden alındı.
• Kaymaz, İ. Ş. (2010). Çağdaş Uygarlığın Mihenk Taşı:Türkiye'de Kadının Toplumsal Konumu. Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi(46), 333-366.
• Kodaman, B. (1990). Tanzimat'tan Sonra Türk Kadını. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi(5), 131-178.
• Konuralp, E. (2016). Transformation of Secularism in Turkey: Debating Post-Secularism under the AKP-Rule. Doktora Tezi. Ankara: METU.
• Konuralp, E. (2017). Sivil Toplum ve Türkiye’deki Muhasebeciler Özelinde Meslek Örgütleri. Lectio Socialis, 1(1), 62-71.
• Kurt, Y. (2010). Osmanlı ve Cumhuriyet Modernleşmesinde Kadın: Karşılaştırmalı Bir Analiz (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Kafkas Üniversitesi SBE Siyaset Bilimi ve kamu Yönetimi Anabilim Dalı. Kars.
• Nuriye Ulviye Mevlan Civelek. (tarih yok). 04 04, 2017 tarihinde İstanbul Kadın Müzesi Resmi Web Sitesi: http://www.istanbulkadinmuzesi.org/nuriye-ulviye-mevlan-civelek adresinden alındı.
• Oruç, S. G. (2010). Türk kadınlar Birliği (1924-1935) (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı. Ankara.
• Sakallı, F. (2012). Halide Edip Adıvar'ın Hikayelerinde Milli Mücadeleyi Yaşayan kadınlar. Gazi Akademik Bakış Dergisi, 5(10), 137-146.
• Sevim, A., Öztoprak, İ., & Tural, M. A. (2006). Atatürk'ün Söylev ve Demeçleri. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
• Şahin, C., & Şahin, M. (2013). Osmanlı Son Dönemi ile Milli Mücadele Yıllarında Türk Kadınının Sosyal, Siyasî ve Askerî Faaliyetleri. Nevşehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi(2), 53-72.
• Toprak, Z. (1994). Türkiye'de Siyaset ve kadın: Kadınlar halk Fırkası'ndan Arşı Ulusal Kadınlar Birliği Kongresi'ne (1923-1935). İstanbul Üniversitesi kadın Araştırmaları Dergisi(2), 5-12.
• Yiğitler, Ş. Ş. (2015). Erken Cumhuriyet Romanlarında Asker Kadınları ve Asker Kadınlar. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 4(4), 965-980.
• Yılmaz, M. (2008). Türk Milliyetçiliğinde Sorun Olan Kadın. 21. Yüzyıl Dergisi, 239-246.
• Yumul, A. (Bahar 2000). Bitmemiş Bir proje Olarak Beden. Toplum ve Bilim(84), 37-50.
• Zihnioğlu, Y. (2009, Şubat 21). Kadınsız İnkılap: Nezihe Muhiddin, Kadınlar Halk Fırkası, Kadın Birliği, Çağdaş Türkiye Seminerleri,. 04 04, 2017 tarihinde Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi: http://www.obarsiv.com/pdf/YaprakZihnioglu_NB.pdf adresinden alındı.