The Work of Mustafa Ali from Gelibolu Titled Nawādir al-Hikam

Yıl 2025, Sayı: 74, 94 - 110, 25.06.2025

Süleyman Lokmacı

https://doi.org/10.55590/literatureandhumanities.1547377

Öz

Gelibolulu Mustafa Âlî's " Nawādir al-Hikam" provides an in-depth analysis of 16th-century Ottoman society's social, cultural, and religious fabric. The treatise starkly contrasts the spiritual richness of early Islam with the intellectual decline observed during the Ottoman era. Âlî adopts a critical stance, highlighting the superficiality of the era's ulema, the moral decay within society, and pervasive political instability. In his work, Âlî critiques both the scholars and the general populace of his time, emphasizing the spiritual abundance and superior qualities of early Islamic scholars. He specifically notes that the Ottoman scholarly class had become superficial, abandoning the pursuit of profound knowledge, and that a widespread moral collapse had begun. The text meticulously explores topics such as the caliphate, the concepts of fate and lifespan, polygyny, and career choice. Âlî offers unique interpretations on these subjects, introducing fresh perspectives to Islamic thought; his views on the caliphate, in particular, add new dimensions to centuries-old debates. Beyond religious and philosophical themes, Âlî also addresses the social and cultural life of his period. Comparing the past with his own time in discussions of art, music, literature, and beauty, he laments that these values have diminished, leading society to become increasingly materialistic. "Nawādir al-Hikam" also reflects Âlî's personal experiences and thoughts. He critiques the injustices within his contemporary social structure, citing instances of unfair treatment and devaluation he personally endured. This work holds a significant place in Ottoman intellectual history, serving as an invaluable resource for understanding the period's cultural landscape. Furthermore, it offers a thorough exploration of various domains of Islamic thought, making substantial contributions to scholarly endeavors in the field.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Historiography , 16th Century , Mustafa Âlî , from Gelibolu , Nawādir al-Hikam

Gelibolulu Mustafa Âlî’nin Nevâdirü’l-Hikem İsimli Eseri

Öz

Gelibolulu Mustafa Âlî'nin "Nevâdirü'l-Hikem" adlı eseri, 16. yüzyıl Osmanlı toplumunun sosyal, kültürel ve dini yapısına dair derinlemesine bir inceleme sunmaktadır. Eser, İslam'ın ilk dönemlerindeki manevî zenginlik ile Osmanlı dönemindeki entelektüel gerileme arasında çarpıcı bir karşılaştırma yapmaktadır. Âlî, dönemin ulemasının yüzeyselliğine, toplumdaki ahlakî bozulmaya ve siyasî istikrarsızlığa dikkat çekerek, eleştirel bir bakış açısı sergilemiştir. Âlî, eserinde döneminin âlimlerini ve toplumun genelini eleştirirken, İslam'ın ilk dönemlerindeki manevi zenginliğe ve âlimlerin üstün özelliklerine vurgu yapmaktadır. Özellikle Osmanlı toplumundaki ilmiye sınıfının yüzeyselliğe düştüğünü, derinlemesine bilgi arayışından uzaklaştığını ve toplumun genelinde ahlakî çöküşün başladığını belirtir. Eserde hilafet meselesi, kader ve ömür kavramları, çok eşlilik, insanın meslek seçimi gibi konular detaylı bir şekilde incelenmiştir. Âlî, bu konularda kendi özgün yorumlarını sunarak, İslam düşüncesine yeni bir bakış açısı getirmiştir. Özellikle hilafet meselesindeki yorumları, İslam dünyasında yüzyıllardır süregelen tartışmalara yeni bir boyut katmıştır. Âlî, eserinde sadece dinî ve felsefî konulara değil, aynı zamanda dönemin sosyal ve kültürel hayatına da yer vermiştir. Sanat, müzik, edebiyat ve güzellik gibi konularda geçmişle kendi çağını karşılaştıran yazar, zamanla bu değerlerin kaybolduğunu ve toplumun maddiyatçı bir hale geldiğini ifade etmektedir. "Nevâdirü'l-Hikem", aynı zamanda Âlî'nin kişisel deneyimlerini ve düşüncelerini de yansıtmaktadır. Eser boyunca yazar, kendi yaşadığı haksızlıkları ve değersizleştirilmeyi örnek vererek, dönemin sosyal yapısındaki adaletsizlikleri eleştirir. "Nevâdirü'l-Hikem", Osmanlı düşünce tarihinde önemli bir yere sahip olup, dönemin sosyal ve kültürel yapısını anlamak isteyenler için değerli bir kaynak niteliğindedir. Eser, aynı zamanda İslam düşüncesinin farklı alanlarına dair derinlemesine bir inceleme sunarak, bu alandaki çalışmalara önemli katkılar sağlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Tarih Yazıcılığı , 16. yüzyıl , Mustafa Âlî , Gelibolulu , Nevâdirü’l-Hikem.

Kaynakça

• Abdulfattah, R. (2015). Gelibolulu Âli'nin Nevâdirü'l-Hikem adlı eseri üzerine dil incelemesi (Metin-Sözlük) (Tez No. 417822). [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Akçay, G. (2014). Hâce-zâde/Hoca-zâde Muslihüddîn Mustafâ Efendi bin Hâce Yûsuf bin Sâlih. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/mustafa-hacezade-hocazade-muslihuddin.
• Akgündüz, A. (1994). Ebüssuûd Efendi. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 10, ss. 365-371). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Akpınar, C. (1997). Hasan Çelebi, Fenârî. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 16, ss. 313-315). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Aksoy, H. (2022). Kınalızâde Ali Efendi. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 25, ss. 416-417). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Akün, Ö. F. (1989). Âlî Mustafa Efendi-Edebî Yönü. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 2, ss. 416-421). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Algar, H. (1989). Alâeddin Attâr. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 2, ss. 319-320). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Algar, H. (1991). Bahâeddin Nakşibend. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 4, ss. 458-460). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Algar, H. (2020). Muhammed Pârsâ. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 30, ss. 560-562). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Alper, M. (1999). İbn Sina. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 20, ss. 319-322). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Ateş, S. (1993). Cüneyd-i Bağdâdî. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 8, ss. 119-121). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Aybakan, B. (2010). Şâfiî. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 38, ss. 223-233). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Aydın, C. (1989). Ali Kuşcu. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 2, ss. 408-410). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Aytekin, A. (1991). Bâbertî. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 4, ss. 377-378). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Azamat, N. (1996). Hacı Bayrâm-ı Velî. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 14, ss. 442-447). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Azamat, N. (2000). İbrâhim Gülşenî. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 21, ss. 301-304). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Baş, D. (2013). Yâfi”. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 43, ss. 175-177). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Bayraktar, M. (1994). Dâvûd-i Kayserî. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 9, ss. 32-35). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Bebek, A. (1998). Hayâlî. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 17, ss. 3-5). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Bolat, A. (2010). Şakīk-ı Belhî. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 38, ss. 305-306). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Budak, A. (2015). Halvetî Tarikatının Osmanlı Toplum Yapısıyla Sosyo-Politik ve Kültürel Etkileşimi (XV. Yüzyıl Amasya Şehri Örneği). Amasya Belediyesi Yayınları.
• Cebecioğlu, E. (2020). Muhammed b. Vâsiʻ. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 30, ss. 582). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Çağrıcı, M. (1996). Gazzalî. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 13, ss. 489-505). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Çavuşoğlu, M. (1991). Bâkî. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 4, ss. 537-540). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Çiçekler, M. (2008). Saʻdî-i Şîrâzî. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 35, ss. 405-407). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Demirci, M. (2003). Mâlik b. Dînâr. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 27, ss. 505). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Demirli, E. (2008). Sadreddin Konevî. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 35, ss. 420-425). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• DİA. (1993). Celâlzâde Sâlih Çelebi. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 7, ss. 262-264). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Donuk, S. (2015). Âşık Çelebi’nin Arapça, Nevʻîzâde Atâyî’nin Türkçe Şakâiku’n-Nuʻmâniyye Zeylindeki Ortak Biyografilerin Mukayesesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 4(4), 1524-1560.
• Durmuş, İ. (2009). Sekkâkî, Ebû Yaʻkûb. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 36, ss. 332-334). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• el-Aʻzamî, M. M. (1992). Buhârî, Muhammed b. İsmâil. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 6, ss. 368-372). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Erul, B. (2013). Zeyd b. Hârise. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 44, ss. 320). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Fayda, M. (2010). Taberî, Muhammed b. Cerîr. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 39, ss. 314-318). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Gelibolulu Mustafa Âlî, Nevâdirü’l-Hikem, İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Kütüphanesi, Suna ve İnan Kıraç Vakfı Yazmalar Koleksiyonu, Demirbaş No: SR_000242.
• Gümüş, S. (1993). Cürcânî, Seyyid Şerîf. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 8, ss. 134-136). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Gürer, D. (2010). Şiblî, Ebû Bekir. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 39, ss. 125-126). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• İpşirli, M. (2001). Kadızâde, Ahmed Şemseddin. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 24, ss. 96-97). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• İpşirli, M., & Demir, Z. (2008). Sâdî Çelebi. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 35, ss. 404-405). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Kandemir, M. Y. (1989). Ahmed b. Hanbel. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 2, ss. 75-80). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Kandemir, M. Y. (2006). Müslim b. Haccâc. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 32, ss. 93-94). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Kara, M. (1995). Emîr Buhârî. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 11, ss. 125-126). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Karabeyeser, A. (2018). Münzevî Bir Sufi: Utbetü’l-Gulâm. Dergizan, 9 Mayıs 2018. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Karaismailoğlu, A. (2009). Selmân-ı Sâvecî. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 36, ss. 446-447). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Kaya, M. (2007). Râzî, Ebû Bekir. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 34, ss. 479-485). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Kayalık Şahin, D. (2022). Hadâ’iku’l-Hakâ’ik Fî Tekmileti’ş-Şakâ’ik’ta Telmih ve Teşbih Unsuru Olarak Şahıslar. Selçuk Türkiyat, 56, ss. 329-358.
• Kılavuz, A. S. (1989). Ali el-Hâdî. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 2, ss. 394-395). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Kılavuz, A. S. (1989). Ali er-Rızâ. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 2, ss. 436-438). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Kılıç, M. E. (1999). İbnü’l-Arabî, Muhyiddin. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 20, ss. 493-516). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Kılıç, M. E. (2007). Niʻmetullâh-ı Velî. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 33, ss. 133-135). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Kırbıyık, K. (1994). Ebû Hâzim el-Kādî. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 10, ss. 158). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Koca, F. (2020). Molla Hüsrev. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 30, ss. 252-254). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Köprülü, O. F., & Uzun, M. İ. (1989). Akşemseddin. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 2, ss. 299-302). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Kurtuluş, R. (1995). Emîr Hüsrev-i Dihlevî. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 11, ss. 135-137). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Kütükoğlu, B. (1989). Âlî Mustafa Efendi. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 2, ss. 414-416). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Ocak, A. Y. (1996). Hacı Bektâş-ı Velî. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 14, ss. 455-458). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Okumuş, Ö. (1993). Câmî, Abdurrahman. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 7, ss. 94-99). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Öngören, R. (2000). İbrâhim b. Edhem. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 21, ss. 293-295). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Öngören, R. (2003). Maʻrûf-i Kerhî. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 28, ss. 67-68). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Öngören, R. (2004). Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 29, ss. 441-448). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Öngören, R. (2008). Saʻdeddîn-i Hammûye. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 35, ss. 389-391). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Öngören, R. (2020). Muslihuddin Mustafa. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 31, ss. 269-271). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Öz, M. (1993). Caʻfer es-Sâdık. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 7, ss. 1-3). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Öz, M. (2020). Muhammed b. Abdullah el-Mehdî. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 30, ss. 487-488). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Öz, M. (2020). Muhammed el-Bâkır. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 30, ss. 504-505). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Öz, M. (2020). Muhammed el-Cevâd. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 30, ss. 512-513). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Öz, M. (2020). Mûsâ el-Kâzım. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 31, ss. 219-221). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Özel, A. (2003). Mâlik b. Enes. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 27, ss. 506-513). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Özel, A. M. (2010). Şâzelî. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 38, ss. 385-387). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Özen, Ş. (2011). Teftâzânî. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 40, ss. 299-308). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Öztürk, M. & Mertoğlu, M. S. (2013). Zemahşerî. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 44, ss. 235-238). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Öztürk, M. C. (2007). Ramazan Efendi, Mahfî. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 34, ss. 38-41). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Rıhtım, M. (2013). Yahyâ-yı Şirvânî. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 43, ss. 264-266). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Savaş, H. (2000). İshak Çelebi, Kılıççızâde. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 22, ss. 528-529). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Şirinov, A. (2012). Tûsî, Nasîrüddin. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 41, ss. 437-442). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Taş, A. (2010). Şeybânî, Muhammed b. Hasan. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 39, ss. 38-42). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Taş, A. (2010). Şeybânî, Muhammed b. Hasan. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 39, ss. 38-42). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Tosun, N. (2013). Veysel Karanî. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 43, ss. 74-75). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Tosun, N. (2013). Zünnûn el-Mısrî. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 44, ss. 575-576). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Turan, Ş. (1998). Hoca Sâdeddin Efendi. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 18, ss. 196-198). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Turan, Ş. (2022). Kemalpaşazâde. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 25, ss. 238-240). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Tülücü, S. (1997). Hâtim et-Tâî. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 16, ss. 472-473). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Türer, O. (1996). Fudayl b. İyâz. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 13, ss. 208-209). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Uludağ, S. & Bayburtlugil, N. (1991). Aynülkudât el-Hemedânî. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi C. 4, ss. 280-282. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Uludağ, S. (1988). Abdülkadir Geylânî. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 1, ss. 234-239). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Uludağ, S. (1992). Bâyezîd-i Bistâmî. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 5, ss. 238-241). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Uludağ, S. (1997). Hallâc-ı Mansûr. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 15, ss. 377-381). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Uludağ, S. (1997). Harakânî. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 16, ss. 93-94). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Uludağ, S. (1997). Hasan-ı Basrî. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 16, ss. 291-293). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Uludağ, S. (2000). İbnü’l-Fârız. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi C. 21, ss. 40-43). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Uludağ, S. (2009). Serî es-Sakatî. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 36, ss. 564-565). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Uzun, M. İ. (1994). Dede Ömer Rûşenî. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 9, ss. 81-83). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Uzunpostalcı, M. (1994). Ebû Hanîfe. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 10, ss. 131-138). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Üzüm, İ. (1997). Hatibzâde Muhyiddin Efendi. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 16, ss. 463-464). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Yavuz, S. S. (2000). İsferâyînî, Ebû İshak. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 22, ss. 515-516). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Yavuz, Y. Ş. (1995). Fahreddin er-Râzî. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 12, ss. 89-95). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Yavuz, Y. Ş. (2011). Taşköprizâde Ahmed Efendi. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 40, ss. 151-152). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Yazıcı, İ. (2009). Semerkandî, Ebü’l-leys. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 36, ss. 473-475). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Yazıcı, T. (1997). Hâfız-ı Şîrâzî. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 15, ss. 103-106). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Yetik, E. (1996). Habîb el-Acemî. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 14, ss. 370). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Yıldız, K. (1999). İbn Şaʻbân. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 20, ss. 367). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Yılmaz, H. K. (2010). Sühreverdî, Şehâbeddin. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 38, ss. 40-42). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.