Grotesque Traces in Archaic Greek Architecture: Gorgon-Medusa

Yıl 2025, Sayı: 74, 251 - 261, 25.06.2025

Laleş Uslu Azarak

https://doi.org/10.55590/literatureandhumanities.1575889

Öz

Grotesque, which ironically turns tragedy and humor into images, is a style of decoration that reveals subconscious fears, ridiculous quirks and uncomfortable emotions. Although the first examples of Grotesque in Western art are found in Eastern art, where Greek art is affected, the "ante quem"of grotesque elements in the TDK dictionary is taken to the Roman period and many studies highlight Roman and post-Christian artworks. Looking at the grotesque studies, it is understood that this style can be taken further back. Examples in Greek art, especially in architecture, became traditional and widespread in the Archaic period in the Gorgon-Medusa style. The first examples of the development of grotesque art in the West, which manifests itself mostly with mythological narratives in architecture, are seen with Pagan art, and then it is seen that it continued in Christian art and started to be used in places with religious functions such as churches. While grotesque elements are terrible on the one hand, they can be funny on the other, and in this respect, they contain a contrast in essence and combine tragedy and comedy at the same time. The Gorgons, which are processed in Greek architecture and mentioned in Greek mythology, constitute a Grotesque theme both in terms of imagination and form. Contradictory concepts and semantic features of grotesque art, the tragic story and function of Medusa in Greek mythology, and its reflection in Gorgon-Medusa and architecture due to the overlap of reflections on artworks constitute the subject of the study. In this study, literature review method was used. The aim of the study is to reveal that the Grotesque elements were processed in Greek art by emphasizing the effects of Eastern art by examining some temple structures in which "Gorgons", especially "Gorgon-Medusa" descriptions, were seen in Archaic Greek architecture.

Anahtar Kelimeler

Grotesque , Greek Art , Architecture , Gorgon-Medusa

Arkaik Dönem Yunan Mimarisinde Grotesk İzler: Gorgon-Medusa

Öz

Trajedi ve mizahı ironik bir şekilde imgeye dönüştüren Grotesk bilinçaltındaki korkuları, gülünç tuhaflıkları ve insana rahatsızlık veren duyguları ortaya çıkaran bir bezeme tarzı olarak karşımıza çıkmaktadır. Groteskin Batı sanatındaki ilk örneklerine Yunan sanatı hatta Yunan sanatının etkilendiği Doğu sanatında rastlanmasına rağmen TDK sözlüğünde Grotesk unsurların “ante quem”i Roma dönemine kadar götürülmektedir ve yapılan birçok çalışmada Roma ve Hıristiyanlık sonrası sanat çalışmaları ön plana çıkarılmaktadır. Grotesk çalışmalara bakıldığında; bu tarzın daha da gerilere götürülebileceği anlaşılmaktadır. Yunan sanatındaki özellikle mimarideki örnekleri Gorgon-Medusa tarzında Arkaik dönemde gelenekselleşerek yaygınlık göstermiştir. Bu bağlamda mimaride daha çok mitolojik anlatımlarla kendini gösteren Grotesk sanatın Batı’daki gelişiminin ilk örneklerine Pagan sanatta rastlanılmakta daha sonraları Hıristiyan sanatında devam ederek kilise gibi dinsel işlevli mekanlarda kullanılmaya başlandığı anlaşılmaktadır. Grotesk unsurlar bir yandan korkunç iken öbür yandan komik olabilmektedir ve bu yönüyle özünde bir zıtlık barındırarak aynı zamanda trajedi ile komediyi birleştirmektedir. Çalışmanın konusu olan Yunan mimarisinde işlenen ve Yunan mitolojisinde geçen Gorgonlar, gerek imgelem gerekse biçimsel açıdan Grotesk bir tema oluşturmaktadır. Grotesk sanatın içinde barındırdığı çelişik kavramlar ve anlamsal özellikleri Medusa’nın Yunan mitolojisindeki trajik öyküsü ve işlevi, sanat yapıtlarına yansıma durumunun birbiriyle örtüşmesinden ötürü Gorgon-Medusa ve mimarideki yansıması çalışmanın konusunu oluşturmaktadır. Bu çalışmada literatür tarama yöntemi kullanılmıştır. Çalışmada, Arkaik dönem Yunan mimarisinde “Gorgonlar”dan özellikle “Gorgon-Medusa” betimlemelerinin görüldüğü bazı tapınak yapısını irdeleyerek Grotesk unsurların Doğu sanatındaki etkilerini de vurgulayarak Yunan sanatında işlendiği ve bu Grotesk unsurları biçim ve mana yönleriyle ortaya koymak amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Grotesk , Yunan Sanatı , Mimari , Gorgon-Medusa

Kaynakça

• Aktulum, K. (2020). Sanatsal bir biçim olarak grotesk nedir?. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Uluslararası Filoloji ve Çeviribilim Dergisi, 2(1), 1-35.
• Apollodoros, (2020). Bibliotheka/Yunan Mitolojisi. Nur Nirven (Çev.). Pinhan Yayınevi.
• Batur, M., & Başdoğan, A. (2022). Resim sanatında grotesk imgelerin kullanımı üzerine bir İnceleme. Uluslararası Disiplinlerarası ve Kültürlerarası Sanat, 7(14), 38-50.
• Beazley, J. D. (1986). The development of attic black figure. University of California Press. Berkeley.
• Boardman, J. (2001). Yunan heykeli: arkaik dönem. Yaşar Ersoy (Çev.). Homer Kitabevi.
• Carpenter, T. H. (2007). Antik Yunan’da sanat ve mitoloji. Bensen B.M. Ünlüoğlu (Çev.). Homer Kitabevi
• Çelgin, G. (2011). Eski Yunanca-türkçe sözlük. Kabalcı Yayınevi, İstanbul.
• Dinsmoor, W. B. (1950). The architecture of Ancient Greece: a account of its historic development. New York.
• Eran, Y. (2019). Arkaik dönem tapınakları, Anıtsal Hellen mimarlığına giriş. Ege Yayınları.
• Floren, J. (1964). Studien zur typologie des gorgoneion, aschendorffsche. Verlagsbuchhanlung Münster Westfalen, Aschendorff, Germany.
• Guarducci, M. (1982). Ancora sull’epigrafedel tempio di apollo a siracusa. Atti della Accademia nazionale dei Lincei. Classe di scienze morali, storiche e filologiche, 8(3), 13-20.
• Guido, M. (1987). Il tempio arcaicadi Apollo a Siracusa: Riflessioni nuove. Benedetti S. & Mariani, M. G. (Eds.), Saggi in onore di Guglielmo de Angelis d’Ossat (pp. 43-45). Universita degli Studi di Roma.
• Guillini, G. (1981). Origini dell’Architettura Greca in Occidente. ASAtene, 59, 97-125.
• Gökçe, B. (2023). Geç Hitit sanatında mitolojik yaratıklar. BELGÜ, Özel Sayı, 95-112.
• Hesiodos. (2014). İşler ve günler. Furkan Akderin (Çev.). Say Yayınları. Holloway, R. R. (1988). Early Greek architectural decoration as functional art. AJA, 92, 177-183.
• Homeros. (2014). İlyada. Azra Erhat & A. Kadir (Çev.). İş Bankası Kültür Yayınları.
• Homeros. (2014). Odysseia. Azra Erhat & A. Kadir (Çev.). İş Bankası Kültür Yayınları.
• Howe, T. P. (1954). The origin and function of the gorgon-head. AJA, 58(3), 209-221. Hölscher, T. (2009). Architectural sculpture: messages? programs? Towards Rehabilitating the Notion of Decoration. SIO, Oxford, 54-67.
• Kalpaxis, A. E. (1976). Früharchaische Baukunst in Griechenland und Kleinasien. Athanassiou.
• Kekule, R. (1884). Die Antiken Terracotten, Band II, Die Terracotten von Sicilien. W. Spemann, at Heidelberg University Digital Library.
• Lawrence, A. W. (1996). Greek Architecture. Yale University, New Haven.
• Marconi, C. (2007). Temple Decoration and Cultural Identity in Archaik Greek World, The Metopes of Selinus. CUP, Cambridge.
• Ostby, E. (2009). The Relief Metopes from Selinus: Programs and Messages. SIO, 154-173.
• Ovidius. (1994). Dönüşümler/Metamorphoses. İsmet Zeki Eyüpoğlu (Çev.). Payel Yayınları.
• Pausanias. (1918). Description of Greece. Vol. I-IV, W.H.S. Jones, (Trans.). Harvard University Press.
• Reed, E. E. (1961). Dürrenmatt's "Der Besuch der Alten Dame: A Study in the Grotesque. Monatshefte, 53(1), 9-14.
• Richter, G. M. A. (1994). A Handbook of Greek Art. Phaidon Press.
• Rodenwaldt, G. (1939). Korkyra: Archaische Bauten und Bildwerke, Band II: Die Bildwerke des Artemistempels. Verlag Gebr. Mann. Schefold, K. (1993). Götter-und Heldensagen der Griechen in der Früh-und Hocharchaischen Kunst. Hirmer. Steig, M. (1970). Defining the Grotesque: An Attempt at Synthesis. The Journal of Aesthetics and Art Criticism, 29(2), 253-260.
• Stewart, A. F. (1990). Greeks Sculpture, an Exploration. Yale University.
• Tejero, K. (2021). Iconography of The Gorgon in Early Greek Art: From Foreign Fiend to Local Legend [Master’s thesis, Global Archaeology University].
• Tekdemir Dökeroğlu, Ö. (2021). Bir ifade biçimi olarak grotesk ve sanat yapıtlarındaki görünürlüğü üzerine. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Uluslararası Felsefe ve Sanat Sempozyumu, 1-18.
• Temür, A. (2016). Yunan Sanatında karışık yaratıklar ve kökenleri ışığında, doğu sanatları ile batı sanatları arasındaki etkileşimler. Uluslararası Amisos Dergisi, 1(1), 1-15.
• Temür, A. (2009). Grek Sanatında Karışık Yaratıklar (Yayın no: 241682). [Doktora Tezi Atatürk Üniversitesi]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Tomlinson, R. A. (2003). Yunan Mimarlığı. Rıfat Akbulut (Çev.). Homer Kitabevi.
• Winter, N. A. (1993). Greek architectural terracottas from the prehistoric times to the end of the archaic period. Clarendon Press.
• Turani, A. (2003). Dünya sanat tarihi. Remzi Kitabevi.
• Yılmaz Kolancı, B. (2020). Anadolu’da Roma imparatorluk dönemi mimari bloklarında Medusa bezemesi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 40, 81-104.