Mihail İvanoviç Venyukov: Hayatı ve Türkistan’ın Askerî Yapısına Yönelik Stratejik İncelemeleri (1832-1901)

Yıl 2025, Sayı: 74, 124 - 137, 25.06.2025

Murat Özkan

https://doi.org/10.55590/literatureandhumanities.1628266

Öz

Mihail İvanoviç Venyukov, XIX. yüzyılda Rusya’nın tanınmış bir asker, coğrafyacı ve etnografı olarak, özellikle Kafkasya, Sibirya, Türkistan ve Uzakdoğu bölgelerinde gerçekleştirdiği bilimsel çalışmalarla dikkat çekmiştir. “Turan” olarak adlandırdığı bu coğrafyada yürüttüğü çalışmalar, bölgenin askerî-politik dinamiklerini, etnik yapısını ve coğrafi özelliklerini detaylandırmış; elde ettiği veriler Çarlık Rusya’nın bölgesel stratejilerini şekillendirmede kullanılmıştır. Özellikle Sır Derya bölgesinde, Rusya’nın askerî yerleşim politikaları, idari organizasyon yapıları ve lojistik altyapıları gibi konulara odaklanmıştır. Taşkent ve Semerkant gibi önemli askerî üslerdeki Rus birliklerinin karşılaştığı sağlık sorunları, çevresel faktörlerin askerî hazırlık üzerindeki etkileri ve yerel hanlıkların oluşturduğu tehditler, Venyukov’un çalışmalarında dikkat çekilen başlıca unsurlardır. Venyukov, bilimsel gözlemleri ve saha çalışmalarıyla, XIX. yüzyılın sonlarına doğru Türkistan sınır bölgelerinin Rusya için stratejik önemini vurgulamış; Rus askerî gücünün bölgede karşılaştığı zorluklar ve elde ettiği fırsatları detaylandırmıştır. Onun katkıları, yalnızca coğrafya ve etnografya alanlarında değil, aynı zamanda Çarlık Rusya’nın bölgesel hâkimiyet politikalarında da önemli bir rehber olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Mihail İvanoviç Venyukov , Çarlık Rusya , Türkistan , Türkistan Hanlıkları , Askerî Yapı

Mikhail Ivanovich Venyukov: His Life and Strategic Analyses of the Military Structure of Turkestan (1832-1901)

Öz

Mikhail Ivanovich Venyukov, as a well-known soldier, geographer and ethnographer of Russia in the XIXth century, drew attention especially with his scientific studies in the Caucasus, Siberia, Turkestan and the Far East. His studies in this geography, which he called the “Turan” detailed the military-political dynamics, ethnic structure and geographical features of the region; the data he obtained were used to shape the regional strategies of Tsarist Russia. Especially in the Jaxartes region, he focused on issues such as Russia’s military settlement policies, administrative organisation structures and logistic infrastructures. The health problems faced by Russian troops in important military bases such as Tashkent and Samarkand, the effects of environmental factors on military readiness, and the threats posed by local khanates are the main elements highlighted in Venyukov’s work. Through his scientific observations and field studies, Venyukov emphasised the strategic importance of the Turkestan border regions for Russia towards the end of the nineteenth century and detailed the challenges and opportunities that Russian military power faced in the region. His contributions have been an important guide not only in the fields of geography and ethnography, but also in Tsarist Russia’s policies of regional domination.

Anahtar Kelimeler

Mikhail Ivanovich Venyukov , Tsarist Russia , Turkestan , Turkestan Khanates , Military Structure

Kaynakça

• Berber, O. (2024). Rusya İmparatorluğu’nun Türkistan Siyasetinin Bilimsel Arka Planı: Pyotr Petroviç Semyonov’un Keşif Gezileri. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (16), ss. 559-576.
• Çelebi, E., & Saginbaevna, B. Z. (2020). Çarlık Rusya’sı Akademik ve İlmî Kuruluşlarında Avrasya Göçebelerinin Tarihi ve Kültürü’nün Araştırılması Üzerine Tespitler (XVIII-XX. Yüzyılın Başları). Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 7(1), 183-206.
• Dubrovnikov, A. M., & Obuhoviç, S. A. (2021). Hivinskiy Pohod V. A. Perovskogo (1839-1840) v Oteçestvennoy İstoriografii. Mejdunarodniy Nauçno-İssledovatelskiy Jurnal, 2(104), 164-171.
• Dvoryanstvo. (1893). Entsiklopediçeskiy Slovar Brokgauza i Efrona, Tom 19, 203-218.
• Kolosovskaya, T. A. (2020). Voennıy Geograf M. İ. Venyukov (1832-1901) i yego İssledovatelskie Praktiki na Severo-Zapadnom Kafkaze. Retsenzurami Nauçni Jurnal “Vestnik AGU”, 3(264), 83-91.
• Kuznetsova, A. V. (2002). M. İ. Venyukov i İmperskie Proektı Rosssii v Sredney Azii. Vestnik Evrazii, 72-83.
• Malahov, M. G. (2022). Ekspeditsiya po Sledam M. İ. Venyukova Amurskoe Delo. Ussuri-2021. Kultura i Nauka Dalnego Vostoka, 1(32), 4-11.
• Markov, V. M. (2007). Ham Nujen Proçniy Bereg. Rossiya i ATR, 4, 143-153.
• Özkan, M. (2017). Çarlık Rusya’nın Askerî Okulu Nikolaevskaya Akademisi. Türk Tarihine Dair Yazılar II, Alpaslan Demir-Tuba Kalkan-Eralp Erdoğan, Ed.). Gece Kitaplığı, 357-369.
• Özkan, M. (2020). Türkistan’ın İşgal Çağı Beyaz General Skobelev (1843-1882). Kronik Kitap.
• Stein, G. M., & Iarukova L. I. (2008). Polar Honours of the Russian Geographical Society 1845-1995. The Journal of the Hakluyt Society, 1, 1-38.
• Şestakov, A. V. (2022). Mihail İvanoviç Venyukov na Dalnem Vostoke Rossii-İssledovaniya i Vspominaniya. Kultura i Nauka Dalnego Vostoka, 1(32), 15-19.
• Venyukov, M. İ. (1860). Zametki o Stepnih Pohodah. Voenniy Sbornik, 16, St. 269-298.
• Venyukov, M. İ. (1873). Opıt Voennogo Obozreniya Russkih Granits v Azii. Tipografiya Bezobrazova i Komp.
• Venyukov, M. İ. (1891). Vospominaniya M. İ. Venyukova. Russkaya Starina, 69, 129-137.
• Venyukov, M. İ. (1894). Entsiklopediçeskiy Slovar Brokgauza i Efrona, Tom 6, 4.
• Venyukov, M. İ. (1912). Voennaya Entsiklopediya, 5, 313.