KUR’AN’IN FAZİLETLERİNDEN SÖZ EDEN METHİYE TÜRÜNDE BİR MANZUME: MEDHU KUR’ÂNİ ‘AZÎMİ’Ş-ŞÂN VE BİHİ NESTA‘ÎN

Yıl 2018, , 1035 - 1046, 31.10.2018

Ayşe Sağlam

https://doi.org/10.20322/littera.457690

Öz

Kur’an-ı Kerim, klasik Türk
edebiyatının temel kaynaklarından biridir. Türkçe satır arası Kur’an
çevirileriyle başlayan bu ilgi; ayet, sure ve Kur’an tefsirleriyle devam eder.
Kur’an-ı Kerim’de zengin bir çağrışım imkânı yakalayan bu edebiyatta, Kur’an ayetleri
telmih ve iktibas yoluyla kullanılır. Kur’an’da geçen birçok kıssaya telmih
yoluyla yer verildiği gibi bu kıssalar birçok edebî türe de kaynaklık eder.
Ayrıca Kur’an’ın kendisi bir edebî teşbih unsuru olarak birçok benzetmeye konu
olur.  Sayıları sınırlı da olsa
Kur’an’daki sure ve ayetlerin tercüme ve tefsirlerini ihtiva eden ya da Kur’an
surelerinin isminin nazmedildiği manzumeler de kaleme alınmıştır. Sure
isimlerinin nazmedildiği manzumelerde sure adlarının ezberlenmesini
kolaylaştırmak ve surelerin sahip oldukları bir takım hususiyetleri kavratmak
hedeflenirken tercüme ve tefsirlerde sure ve ayetlerin faziletlerinin
anlaşılması hedeflenmiştir. Bu tarz eserlerin büyük çoğunluğu, Kur’an’ın
bütününden ziyade Kur’an’daki bazı sure ve ayetlerin faziletlerine
hasredilmiştir.

Diyarbakır Ziya Gökalp
Yazma Eser Kütüphanesi 516 numarada Medhu Kur’âni ‘Azîmi’ş-şân ve bihi nesta‘în
başlığıyla kayıtlı olan şiir, bütün olarak Kur’an’ın faziletlerinden söz eden
methiye türünde bir manzumedir. 52 dörtlükten müteşekkil bu manzume, sadece
belirli sure ya da ayetlerin değil, bir bütün olarak Kur’an’ı Kerim’in
faziletlerinden söz etmesi yönüyle ehemmiyetlidir. Kur’an-ı Kerim’i tercüme ya
da tefsir etmeye dönük olmayan bu manzumede, doğrudan Kur’an’ın faziletlerinden,
okunma adabından, şefaatinden, Kur’an okumanın ve öğretmenin ecrinden,
hükümlerine riayet etmenin ehemmiyetinden söz edilir.

Bu çalışmada Medhu Kur’âni
‘Azîmi’ş-şân ve bihi nesta‘în isimli manzume tanıtılacak ve şiirin çeviri
yazılı metni verilecektir.

Anahtar Kelimeler

Klasik Türk Edebiyatı, Kur’an, methiye, manzume

Kaynakça

• Aça, Mehmet-Gökalp Haluk-Kocakaplan, İsa (2009). Başlangıçtan Günümüze Türk Edebiyatında Tür ve Şekil Bilgisi. İstanbul: Kriter Yayınları. Akpınar, Ali (2009). Kuran Surelerinin İsimlerine Dair Yazılmış Mensur ve Manzum Eserler ve Manzum Bir Örnek. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 13/1, 5-18.Akpınar, Ömer Faruk (2011). Fezailü’l-Kuran Edebiyatı. İSTEM, 17, 177-194.Devellioğlu, Ferit (2004). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat. Ankara: Aydın Kitabevi.Eliaçık, Muhittin (2008). Denizlili Köralîzâde Es’ad Efendi’nin Mir’ât’ı Ferâiz’i. Diyanet İlmî Dergi, C. 44, S.4, 121-144.Güngör, Zülfikar (2007). Türk-İslam Edebiyatının Kaynağı Olarak Kuran-ı Kerim. İslami İlimler Dergisi, 178-188.Güzel, Abdurrahman (2009). Dinî-Tasavvufî Türk Edebiyatı El Kitabı, Ankara: Akçağ Yayınları. Kaplan, Yunus (2016). Kuran Surelerine Dair Yazılmış Manzum Bir Örnek Dâ’î ve Suveri’l-Kur’ân’ı. LİTTERA TURCA, 2/1, 267-280.Mecek, Süleyman (2010), Reyyî’nin “Kitâb-ı Rûşenî” İsimli Manzum Ferâizi (İnceleme-Metin). Yayımlanmamış Yük-sek Lisans Tezi, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Pala, İskender (2004). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, İstanbul: Kapı Yayınları. Reyyî, Medh-i Kur’ân-ı ‘Azimü’ş-şân ve bihi nesta‘în, Diyarbakır Ziya Gökalp Yazma Eser Kütüphanesi nu: 516.Uzun, Mustafa (2001). Kuran ve Türk Edebiyatı, Kuran ve Tefsir Araştırmaları II, İstanbul, 21-28.Yekbaş, Hakan (2010). Divan Şiirinde Kur’an, İSTEM, 16, 199-232.