EXAMINATION OF THE RELATIONSHIP BETWEEN VISUAL QUALITY ANALYSIS AND LANDSCAPE DESIGN: Istanbul Arnavutkoy-Hadimbaba Park example

Yıl 2025, Cilt: 3 Sayı: 2, 97 - 112, 26.11.2025

Fadime Altınkaya

https://doi.org/10.71298/maddergi.1708823

Öz

The study examines visual quality analysis and its relationship with landscape design in Hadımbaba Park, located in the Arnavutköy district of Istanbul. First, a literature review was conducted, and several site visits were made on different dates to obtain photographs. From these, 25 images representing different aspects of the park were selected. Subsequently, the visual quality assessment criteria were identified as diversity, harmony and balance, focal point and emphasis, visual continuity, maintenance and cleanliness, and safety and accessibility. The photographs were evaluated through a current situation analysis based on the plant landscape elements, structural landscape elements, and ecological and sustainable components they contained within each visual quality assessment criterion. The findings were interpreted in terms of landscape design and planning. It was observed that, within the scope of ecological and sustainable elements, only solar panels were used in the area, and no other sustainable practices were implemented. Regarding safety, it was noted that the park is monitored throughout the day with cameras. In terms of plant landscape elements, it was observed that plant species that bloom in different seasons allowing local residents to experience seasonal transitions were not used; instead, only Rosa sp. and Campsis sp. species were found in certain parts of the park, and these are not in bloom throughout the year. The visual quality analysis suggests that the shortcomings mainly stem from neglecting ecological features during the design stage and the predominantly aesthetic-oriented preferences of users. As a solution, the adoption of sustainable design approaches is recommended.

Anahtar Kelimeler

Neighborhood parks , visual quality analysis , vegetative and structural elements , ecological and sustainable elements

GÖRSEL KALİTE ANALİZİ VE PEYZAJ TASARIMI ARASINDAKİ İLİŞKİNİN İNCELENMESİ: İstanbul Arnavutköy-Hadımbaba Parkı örneği

Öz

Araştırmada İstanbul ili Arnavutköy ilçesi Hadımbaba Parkı’nda görsel kalite analizi ve peyzaj tasarım ilişkisi incelenmiştir. Öncelikle literatür araştırması yapılmış, alana farklı tarihlerde ziyaretler gerçekleştirilerek fotoğraflar elde edilmiş, bu fotoğraflar arasından parkın farklı yönlerini gösterecek şekilde 25 farklı görsel seçilmiştir. Akabinde; görsel kalite değerlendirme kriterleri çeşitlilik, uyum ve denge, odak noktası ve vurgu, görsel süreklilik, bakım ve temizlik, güvenlik ve erişilebilirlik olarak belirlenmiştir. Fotoğraflar belirlenen her bir görsel kalite değerlendirme kriteri kapsamında barındırdıkları; bitkisel peyzaj ögeleri, yapısal peyzaj ögeleri ve ekolojik ve sürdürülebilir unsurlar çerçevesinde mevcut durum analizi ile değerlendirilmiştir. Bulgular peyzaj tasarımı ve planlaması açısından yorumlanmıştır. Alanda ekolojik ve sürdürülebilir ögeler kapsamında yalnızca güneş panellerinin kullanıldığı, bunun dışında farklı sürdürülebilir uygulamalara yer verilmediği görülmüştür. Güvenlik açısından kameralarla gün boyu kontrol sağlandığı görülmüştür. Bitkisel peyzaj ögeleri kapsamında bölge halkına mevsim geçişlerini hissettirecek şekilde farklı dönemlerde çiçeklenen bitki türlerinin kullanılmadığı sadece belirli bölgelerde Rosa sp. ve Campsis sp. türlerinin bulunduğu onların da her dönemde çiçekli olmadıkları gözlemlenmiştir. Görsel kalite analizi sonucu eksikliklerin sebepleri arasında ekolojik özelliklerin tasarım aşamasında göz ardı edilmesi ve kullanıcı taleplerinin estetik odaklı olması yer alırken; çözüm olarak sürdürülebilir tasarım yaklaşımlarının benimsenmesi önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Mahalle parkları , görsel kalite analizi , bitkisel ve yapısal ögeler , ekolojik ve sürdürülebilir ögeler

Kaynakça

• Abdallah, M. B. & Tülek, B. (2024). Devlet Bahçeli Millet Bahçesi’nin peyzaj tasarım kriterleri açısından değerlendirilmesi. Mimarlık ve Yaşam Dergisi, 9(3), 423–450. https://doi.org/10.26835/my.1522541.
• Acar, C. & Sakıcı, Ç. (2006). Assessing landscape perception of urban rocky habitats. Building and Environment, 43, 1153-1170. https://doi.org/10.1016/j.buildenv.2006.02.026.
• Ak, M. K. (2010). Akçakoca kıyı bandı örneğinde görsel kalitenin belirlenmesi ve değerlendirilmesi üzerine bir araştırma. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, Ankara.
• Aktaş, D. & Kiper, T. (2016). Tekirdağ kenti Çorlu ilçesi parklarının mevcut durum analizi. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 13(3), 81–99.
• Aşur, F. (2019). Van kenti dönüşen peyzaj örneğinde İpekyolu ve Milli Egemenlik parklarının mevcut durum analizleri. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, 6(3), 566–578. https://doi.org/10.30910/turkjans.595390.
• Aşur, F. & Alphan, H. (2018). Görsel peyzaj kalite değerlendirmesi ve alan kullanım planlamasına olan etkileri. YYÜ Tarım Bilimleri Dergisi (Yyu J Agr Sci), 28(1), 117–125.
• Benliay, A. & Soydan, O. (2015). Aspendos-Sillyon-Perge bisiklet güzergahı örneğinde peyzaj görsel kalitesi ve peyzaj özelliklerinin değerlendirilmesi. Artium, 3(1), 48-64.
• Benliay, A. & Altuntaş, A. (2019). Visual landscape assessment with the use of cloud vision apı: Antalya case. Uluslararası Peyzaj Mimarlığı Araştırmaları Dergisi, 3(1), 07-14.
• Beyli, K. N. & Yeşil, M. (2019). Mahalle parkları özelinde kalite kriterleri ile kullanım potansiyeli arasındaki ilişkinin irdelenmesi. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 9(3), 485-497.
• BLM, (2016). U.S. Department of the Interior Bureau of Land Management. Visual Resource Management, https://blmwyomingvisual.anl.gov/vr-mgmt/ adresinden 01.08.2025’te alınmıştır.
• Boyacı, E. (2010). Ülkemizde kent parkı işlevlerini belirleyen etmenler. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Coşaner, M., Kiper, T. & Korkut, A. (2014). Mahalle parklarının peyzaj tasarım ve kullanım kriterleri açısından irdelenmesi, İstanbul-Şişli örneği. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 11(3), 1–18.
• Çakcı, I. (2007). Peyzaj planlama çalışmalarında görsel peyzaj değerlendirmesine yönelik bir yöntem araştırması. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığı Ana Bilim Dalı, Ankara.
• Daniel, T. C. (2001). Whither scenic beauty? Visual landscape quality assessment in the 21st century. Landscape and Urban Planning, 54(1–4), 267-281. https://doi.org/10.1016/S0169-2046(01)00141-4
• Demir, Z., Kırkık, P. A. & Önem, H. (2015). Kentsel yeşil alanların Düzce Akçakoca örneğinde ulaşabilirlik bakımından irdelenmesi. Düzce Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi, 3(1), 272–282.
• Gökyer, E. & Bilgili, B. C. (2014). Bartın ili örneğinde yeşil alanların ulaşılabilirliğinin değerlendirilmesi üzerine bir araştırma. SDÜ Orman Fakültesi Dergisi, 15, 140–147.
• Gül, A. & Küçük, V. (2001). Kentsel açık-yeşil alanlar ve Isparta kenti örneğinde irdelenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi Seri: A, 2, 27–48.
• Güngör, S. & Arslan, M. (2004). Turizm ve rekreasyon stratejileri için SWOT analizi, görsel kalite değerlendirmesi, turizm tesislerinin beğenilirliği ve turizm tesisleri durum analizi uygulaması: Beyşehir ilçesi örneği. S.Ü. Ziraat Fakültesi Dergisi, 18(33), 68 – 72.
• Haq, S. M. A. (2011). Urban green spaces and an integrative approach to sustainable environment. Journal of Environmental Protection, 2(5), 601–608.
• Hüsam, A., Öztürk, S. & Dönmez, Y. (2021). Parkların peyzaj mimarlığı açısından incelenmesi: Karabük kent merkezi örneği. Journal of Humanities and Tourism Research, 11(2), 320–338.
• Irmak, M. A. & Yılmaz, H. (2010). Farklı peyzaj karakter alanlarına göre doğal ve kültürel kaynak değerlerinin görsel analizi: Erzurum Örneği. GOÜ Ziraat Fakültesi Dergisi, 27(2), 45-55.
• Kalın, A. (2004). Çevre tercih ve değerlendirmesinde görsel kalitenin belirlenmesi ve geliştirilmiş: Trabzon sahil bandı örneği. Doktora Tezi, KTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, Trabzon.
• Kasap, S. & Kara, B. (2020). Kentsel kamusal mekanların kullanılabilirliği üzerine bir araştırma: Aydın-Tataristan Bugulma Parkı, Türkiye. Adnan Menderes Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 17(2), 227–233. https://doi.org/10.25308/aduziraat.727871
• Kil, G. R. & Daniel, H. C. (2000). Scenic landscape assessment: the effects of land management jurisdiction on public perception of scenic beauty. Landscape and Urban Planning, 49, 1–13.
• Loures, L., Santos, R. & Panagopoulos, T. (2007). Urban parks and sustainable development: The case study of Partimão city, Portugal. İçinde A. Hatzopoulou, M. D. C. Antunes, N. Markatos, A. Stamou, J. Beltrão, T.
• Panagopoulos, C. Helmis & E. Stamatiou (Eds.), Proceedings of the 3rd IASME/WSEAS International Conference on Energy, Environment, Ecosystems & Sustainable Development, (pp. 127-131). Agios Nikolaos, Greece: WSEAS Press.
• Olgun, R. (2022). Evaluation of the visual landscape quality of parks: The case of Serik/Antalya. Turkish Journal of Agriculture-Food Science and Technology, 10(2), 3036–3044. https://doi.org/10.24925/turjaf.v10isp2.3036-3044.5766
• Olgun, T. (2023). Ankara İli Aluçdağı Tabiat Parkı, Çamkoru Tabiat Parkı ve Şahinler Tabiat Parkı görsel kalite analizi ve değerlendirmesi. Yüksek Lisans Tezi, Ordu Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, Ordu.
• Önder, S. & Polat, A. T. (2004). Konya ili Karapınar ilçesi’nin ekoturizm yönünden görsel kalite değerlendirmesi ve SWOT analizi. Selcuk Journal Of Agriculture and Food Sciences, 18(33), 80- 86.
• Ören, Ö. (2015). Kent parklarının engelli standartları açısından değerlendirilmesi (Recep Yazıcıoğlu ve Adalet Parkları-Denizli). Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Anabilim Dalı, Denizli.
• Özgeriş, M. & Karahan, F. (2015). Rekreasyonel tesislerde görsel kalite değerlendirmesi üzerine bir araştırma: Tortum ve Uzundere (Erzurum) örneği. Artvin Çoruh Üniversitesi, Orman Fakültesi Dergisi, 16(1), 40-49.
• Polat, A. T. (2015). Visual quality assessment in landscape architecture. İçinde J. Rotschedl & K. Cermakova (Eds.), Proceedings of the 19th International Academic Conference, (pp.637-648), Florence, Italy: International Institute of Social and Economic Sciences.
• Polat, Z., Köşe, H. & Hayalioğlu, B. A. (2022). Türkiye’de görsel kalite analizi yönteminin peyzaj araştırmalarına yansımaları. Kent Akademisi Dergisi, 15(2), 409–438.
• Smardon, R. C. (1988). Visual impact assessment for island and coastal environments. Impact Assessment, 6(1), 5-24. https://doi.org/10.1080/07349165.1988.9725619.
• Surat, H. (2017). Kent parklarının görsel peyzaj algısının peyzaj mimarlığı öğrencileri tarafından değerlendirilmesi. Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 19(1),70-80. https://doi.org/10.24011/barofd.295860
• Şenik, B. & Uzun, O. (2021). Açık yeşil alan sistemi planlanma ve tasarım süreçlerinde millet bahçelerinin rolü. Planlama, 31(3), 378–392. https://doi.org/10.14744/planlama.2021.36043
• Şişman, E. E. & Gültürk, P. (2014). Tekirdağ kent merkezinde bulunan parkların mevcut durumunun belirlenmesi ve öneri bir peyzaj projesinin hazırlanması. Namık Kemal Üniversitesi Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 11(2), 98–109.
• Timur, Ö. B. (2021). Ilgaz Devrez alt havzasının karşılaştırmalı görsel kalite analizi. International Social Mentality and Researcher Thinkers Journal, 7(41), 273-283. http://dx.doi.org/10.31576/smryj.797
• URL-1. https://www.mevzuat.gov.tr/ adresinden 11.06.2025 tarihinde alınmıştır.
• URL-2. Başbakanlık Mevzuatı Geliştirme ve Yayın Genel Müdürlüğü adresinden 18.06.2025 tarihinde alınmıştır.
• URL-3. https://www.arnavutkoy.bel.tr/arnavutkoy-icerik/arnavutkoy adresinden 09.04.2025 tarihinde alınmıştır.
• URL-4. https://earth.google.com adresinden 15.05.2025 tarihinde alınmıştır.
• Uzun, O. & Müderrisoğlu, H. (2011). Visual landscape quality in landscape planning: examples of Kars and Ardahan cities in Turkey. African Journal of Agricultural Research, 6(6), 1627-1638.
• Yalçınkaya, N. M. (2021). Peyzaj mimarlığı bölümü öğrencilerinin iç mekan bitkileri dersi kapsamında ilgi ve performans düzeylerinin değerlendirilmesi. Bitlis Eren Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 10(3), 1205-1219, https://doi.org/10.17798/bitlisfen.960598.
• Yalçınkaya, N. M. (2022). Türkiye’nin ekorekreasyon tutumunun üst ölçekli politika belgeleri kapsamında değerlendirilmesi. İçinde S. Soyluk, B. Gökçe & A. Çakıroğlu (Eds.), Proceedings of the Future Trends in Leisure & Recreation Congress (FTLRC 2022). Ankara, Türkiye: Hacı Bayram Veli Üniversitesi.
• Yalçınkaya, N. M., Say, N. & Tokgöz, G. (2018). Kent içi turizm destinasyonlarına ulaşılabilirliğin değerlendirilmesi: Adana Örneği. İçinde C. Saçlı & T. Dereli (Eds.), Proceedings of the III. Uluslararası Doğu Akdeniz Turizm Sempozyumu “Turizmde Teknoloji ve İnovasyon”, (pp.1497-1505), İskenderun: İskenderun Teknik Üniversitesi.