ORTA ÇAĞ AVRUPASI’NDA DİN DIŞI MÜZİK VE GEZGİN MÜZİSYENLİK GELENEKLERİ

Yıl 2023, Cilt: 16 Sayı: 43, 1263 - 1284, 19.09.2023

Ali Doğan Nur , Hakan Bağcı

https://doi.org/10.12981/mahder.1341371

Öz

Müzik tarihinde, farklı milletlere ait şarkı ve dansların var olduğu bilinmekle birlikte, bu şarkı ve danslar arasında kökeninin nereden geldiği bilinmeyenler de mevcuttur. Birçoğunun oldukça eski zamanlarda ortaya çıktığı, bazılarının kilise müziğinden türediği; bazılarının ise Orta Çağ’da gezgin müzisyenler tarafından oluşturulduğu söylenegelmiştir. Gregoryen ilahinin yanında, gezgin müzisyenler tarafından yaratılan ve daha doğal bir evrimle majör-minör tonaliteye doğru ilerleyen ezgi dağarı, ilerleyen yüzyıllarda hem dini hem de din dışı müziğin temelini oluşturmuştur. Hem şairlik hem de müzisyenlik yapan gezgin müzisyenler, eyaletten eyalete gezip kasaba ve şatolarda konaklayarak şarkıları aracılığıyla olay ve haberleri yaymışlardır. Bu yetenekli ve deneyimli şair-müzisyenler şöhretlerini, özellikle “saf ve asil” aşkı işledikleri şiir ve şarkılarına dayandırmışlardır. Yüzyıllar boyunca Avrupa'nın çeşitli bölgelerine yayılan gezgin müzisyenler, farklı zamanlarda, farklı ülke ve yörelerde değişik isimlerle tanınmışlardır. Bu gezgin müzisyenlere, Güney Fransa ve Provence’te “troubadour”, Kuzey Fransa’da “trouvère”, Almanya ve Avusturya’da başta “minnesänger” daha sonra “meistersinger”, İngiltere’de “minstrel” ve “gleeman”, İtalya’da “travatore”, İspanya’da ise “trovador/trobador” denilmiştir. Bunların dışında “jongleur”, “ménestrel” ve “goliard”lar da bu geleneğin önemli temsilcileridir. Gezgin müzisyenlerin, eserlerinde işledikleri ortak tema çoğunlukla ulaşamadıkları gizemli aşktır. Enstrüman çalarak şarkı söylen, şiir okuyan hatta dans eden bazı gezgin müzisyenlerin vücutlarına taktığı zillerle müziğe farklı bir boyut kazandırdığı, hatta müzik eşliğinde hokkabazlık ve soytarılık yaparak tek kişilik gösteriler sunduğu bilinmektedir. Orta Çağ Avrupa’sında din dışı şarkılar ve danslar, gündelik yaşamın birçok yönüne eşlik etmiş, hatta sadece pazar yerlerindeki kalabalıkları eğlendirmekle kalmayıp kraliyet ziyaretleri ve dini festivaller gibi özel etkinliklere de renk katmıştır.

Anahtar Kelimeler

Gezgin Müzisyenlik, Gezgin Müzisyenlik Gelenekleri, Orta Çağ Avrupa Müziği, Din Dışı Müzik

Non-Religious Music and Traveling Musician Traditions in Medieval Europe

Öz

Although it is known that there are songs and dances belonging to different nations in the history of music, there are also songs and dances whose origins are unknown. Many of them are said to have originated in ancient times, some deriving from church music; others were created by travelling musicians in the Middle Ages. In addition to Gregorian chant, the melodic repertoire created by itinerant musicians, which evolved more naturally into a major-minor tonality, formed the basis of both religious and secular music in the following centuries. Travelling musicians, who were both poets and musicians, travelled from province to province, staying in towns and castles and spreading news and events through their songs. These talented and experienced poets-musicians based their fame on their poems and songs, especially those dealing with "pure and noble" love. Travelling musicians, who spread across Europe for centuries, were known by different names at different times, in different countries and regions. These travelling musicians were called "troubadour" in Southern France and Provence, "trouvère" in Northern France, "minnesänger" and later "meistersinger" in Germany and Austria, "minstrel" and "gleeman" in England, "travatore" in Italy and "trovador/trobador" in Spain. Apart from these, "jongleur", "ménestrel" and "goliard" are also important representatives of this tradition. The common theme of the travelling musicians in their works is the mysterious love that they cannot reach. It is known that some travelling musicians, who sang, recited poetry and even danced while playing instruments, added a different dimension to music with the cymbals they wore on their bodies, and even performed one-man shows by juggling and clowning to music. In medieval Europe, non-religious songs and dances accompanied many aspects of everyday life, not only entertaining crowds in marketplaces but also adding colour to special events such as royal visits and religious festivals.

Anahtar Kelimeler

Travelling Musicians, Traveling Musician Traditions, Medieval European Music, Non-religious Music

Kaynakça

• Aktüze, İ. (2010). Müziği anlamak: Ansiklopedik müzik sözlüğü. 4. Baskı, İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Boran, İ. - Yıldız Şenürkmez, K. (2015). Kültürel tarih ışığında çoksesli batı müziği. 3. Baskı, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Burkholder, P. vd. (2014). A history of western musici Ninth Ed., New York: W. W. Norton & Company.
• Collisson, S. vd. (2019). Klasik müzik kitabı. (çev.: Tufan Göbekçin), İstanbul: Alfa Yayıncılık.
• Crowest, F. (1902). The short story of music. London: George Newnes.
• Demiral, S. (2019). Saraylı aşk anlayışının kökeni: Trubadurlar. (eds. T. Balcı vd.), Schriften zur sprache und Literatur III, 225-229, London: IJOPEC Pub. Ltd.
• Einstein, A. (1954). A short history of music. New York: Alfred A Knopf.
• Elson, L. C. vd. (1912). A history of music volume I. New York: The University Society Publishers.
• Elson, L. C. (1918). Modern music and musicians. New York: The University Society Inc.
• Gabeaud, A. (1940). Musiki tarihi. (çev.: Mahmut Ragıp Kösemihal), İstanbul: Numune Matbaası.
• Godall, H. (2018). Müziğin öyküsü. (çev.: Sevi Sarıışık Tokalaç - Emrah Tokalaç), İstanbul: Pegasus Yayıncılık.
• Griffths, P. (2011). Batı müziğinin kısa tarihi. (çev.: Mehmet Halim Spatar), 2. Baskı, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Gümüş, E. (2020). Ortaçağ’ın gezgin şarkıcıları: Trubadurlar. Z Dergisi, 4, 153-157.
• Hamilton, C. (1913). Outlines of music history. Boston: Oliver Ditson Company.
• Henderson, W. J. (1912). The story of music. New York: Longmans Green, And Co.
• İlyasoğlu, E. (2013). Zaman içinde müzik. 10. Baskı, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Köksal, A. (2020). Barok dönüşüm: Müziğin modernleşme serüveni. İstanbul: Arketon Yayınları.
• Lord, M. - Snelson, J. (2018). Antik çağlardan günümüze müziğin öyküsü. (çev.: Deniz Öztok), İstanbul: hep kitap.
• Marol, J. C. (1998). La fin’amor-chants de troubadoures. Paris: Editions du Seuil.
• Michels, U. - Vogel, G. (2015). Müzik atlası. (çev.: Semih Uçar), İstanbul: Alfa Yayıncılık.
• Mimaroğlu, İ. (2014). Müzik tarihi. İstanbul: Varlık Yayınları.
• Nelli, R. (1997). L’érotique des troubadours. Toulouse: Emilio.
• Öztürk, A. O. (2002). Meistersang und seine darstellung im schimpfspiel von Andreas Gryphius. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7, 227-232.
• Porter, E. (1951). The story of music. New York: Philosophical Library.
• Rockstro, W. S. (1886). A general history of music from the infancy of the Greek drama to the present period. London: Simpson Low, Marston, Searle & Rivington.
• Sabar, G. (2013). Liedler ve ozanlar. İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Sachs, C. (1965). Kısa dünya musikisi tarihi. (çev.: İlhan Usmanbaş), İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Say, A. (2019). Müzik tarihi. 7. Baskı, İstanbul: Islık Yayınları.
• Say, A. (2022). Müzik sözlüğü. İstanbul: Islık Yayınları.
• Selanik, C. (2010). Müzik sanatının tarihsel serüveni. 2. Baskı, İstanbul: Doruk Yayıncılık.
• Sözer, V. (1986). Müzik ve müzisyenler ansiklopedisi m-z. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Ziegler, R. vd. (2015). Müzik atlası: Görsel müzik tarihi. (çev.: Yaprak Melike Uyar), İstanbul: Boyut Yayıncılık.