Türkiye’de İkibinlerin Başında Kooperatifçilik ve Konut Kooperatifçiliği Politikası Sorunu

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 2, 345 - 363, 15.09.2020

Tekin Avaner , Murteza Hasanoğlu

https://doi.org/10.33712/mana.740368

Öz

Kooperatifçilik dünya ve Türkiye açısından son derece önemli bir olgudur. Kooperatifler aynı amaçla güçlerini birleştiren bireylerin, belediye, köy, il özel idaresi gibi kamu kuruluşlarının, dernekler, sendikalar gibi özel hukuk tüzel kişilerinin de üye olduğu, kâr amacı gütmeyen, özüne yardım, karşılıklı yardımlaşma ve dayanışmaya dayalı örgütler olup bir sermaye ortaklığı değildir. Dolayısıyla kooperatif örgütlerle sermaye ve kâr birbirlerinin tersi amaçlara sahiptirler. Konut kooperatifçiliği ise kooperatif sektörünün tek başına lokomotifi gibidir. Bu yönüyle hem ülke ekonomisine katkıları hem genel kooperatifçilik sektörü içindeki yeri hem de konut hakkı gibi bir insani hakkı eldeki tüm olanaklarla karşılamaya çalışan araçlar olması yine toplumsal dayanışmayı artırması bakımlarından son derece önemli ve gerekli olduğu ortadadır. Bu çalışmada ikibinli yılların başındaki kooperatifçilik alanından seçilen bir kamu politikası analizinin bulgularına yer verilmektedir. Kooperatifçilik hareketi belirgin olarak ilk kez, Avrupa’da, 19.yüzyılın ortalarından itibaren görülmeye başlamıştır. Bu anlamda Türkiye’deki kooperatifçiliğin ortaya çıkışı da aynı döneme rastlamakta, 1863 yılında, “Memleket Sandığı” adı altında bu yönde ilk örgütlenme gerçekleştirilmiş bulunmaktadır. İlk örgütlenme nitelik itibariyle tarım alanında olsa da benzer yapıların kısa bir süre konut alanında gerçekleştirildiği de görülmektedir. Türkiye’de konut kooperatiflerinin kuruluş ve işleyişi 1969 tarihli 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu ile düzenlenmiştir. Kamu politikası anlamında böylesi bir geçmişi olan kooperatifçiliğin ve özelde de konut kooperatifçiliğinin bu çalışmada incelenmesinin gerekçesi özellikle ikibinli yıllardaki hızlı gelişmelerin varlığı ve etkisinin çokluğudur.

Anahtar Kelimeler

Kamu Politikası, Konut Politikası, Konut Kooperatifçiliği, İkibinler, Türkiye

The Problem of Cooperatives and Housing Cooperatives Policy Towards the Millennium in Turkey

Öz

Cooperatives are an extremely important phenomenon for the world and Turkey. Cooperatives having the features of being non-profit and mutual assistance and interdependence are organizations whose members are individuals and public enterprises, such as mayor, village, special provincial administration, and private law entities, like associations and unions; however, they are not capital partnerships. Therefore, cooperative organizations, capital and profit do have differentiated goals. The housing cooperative, however, is like the leading sector among them. Thus, as regards that, it increases social solidarity, and then, it is obviously and evidently important and essential that the cooperative both makes great contributions to the country’s economy and has an undeniable place in the cooperative sector and provides housing, which is a human right, through the opportunities owned. In this paper, interpretation of findings on the public policy determined about the cooperative at the beginning of two thousands is covered. The cooperative movement initially and prominently stated to be observed in the Europe after the mid of the nineteenth century. In this sense, the introduction of cooperatives in Turkey dates back to the same periods, like in 1863, and the first organization was founded with the name of ‘County Fund (Memleket Sandığı)’. Though the first organization focused on the agriculture, similar types of organizations were to be seen in housing after a short time. The foundation and operations of cooperatives were fixed with the Law of Cooperatives numbered 1163 in 1969. The purpose of focusing on the cooperative having such a long history in terms of the public policy and especially on the housing cooperative is that they had abrupt developments and various effects.

Anahtar Kelimeler

Public Policy, Housing Policy, Housing Cooperative, Two Thousands (2000s), Turkey

Kaynakça

• ALKAN, Ayten (1998), Türkiye’de 1980’den Sonra Dar gelirlerin Konut Sorunu ve Konut Kooperatifleri, Türkiye Kent Kooperatifleri Merkez Birliği Yayını, Ankara.
• ARSLAN, D. Ali (2003), “Eşitsizliğin Teorik Temelleri: Elit Teorisi”, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S.6(2), s.115-135.
• BERKMAN, Gülden ve OSMAY, Sevin (1996), 1984 Sonrası Konut Kooperatifçiliği, T.C. Başbakanlık Toplu Konut İdaresi Başkanlığı Yayını, Ankara.
• BEŞİRLİ, Hayati, KOÇANCI, Mustafa, BAKIR, Mehmet Akif, ÖZDEMİR, Zümre ve YALÇINKAYA GÜLLE, Merve (2016), Sosyal Konut Uygulamaları ve Yoksulluğun Yönetimi Üzerine Ampirik Bir Çalışma, Siyasal Kitabevi, Ankara.
• BÜYÜKMIHÇI, Gonca (2015), Kayseri’de Yaşam ve Konut Kültürü, Erciyes Üniversitesi Yayınları, Kayseri.
• ÇEKMİŞ Aslı, ÖZTÜRK, Fatma Pelin, HACIHASANOĞLU, Orhan ve HACIHASANOĞLU, Işıl (2007), “Sürdürülebilir Konut ve Kent İçin Kültürel Kapital”, IAPS - CSBE Network Kültür ve Mekân Toplantıları Ulusal Sempozyumu Bildiri Kitabı (Ed. H. T. Yıldız ve A. Eryüce), 14-16 Aralık 2007, İstanbul, Bahçeşehir Üniversitesi Yayınları, İstanbul, ss.152-158.
• DENER, Aytanga (2016), “Bak Bir Varmış Bir Yokmuş Eski Günlerde, Tatlı Bir Kız Yaşarmış Boğaziçi’nde...”, İstanbul’da Konut (Ed. Yurdanur Dülgeroğlu Yüksel, Elmira Gür, Diilek Yıldız), İTÜ Vakfı Yayınları, İstanbul, ss.5-8.
• DPT – DEVLET PLANLAMA TEŞKİLATI (1999), “Konut ÖİK Raporu”, Sekizinci BYKP, DPT Yayını, Ankara.
• DYE, Thomas (1995), Understanding Public Policy, Prenctice Hall, London (UK).
• ESMERAY, A. Aydın (1996), “Türkiye’de Konut Sorununa Bir Çözüm Olarak Konut Kooperatifçiliğinin Gelişim ve Türk Konut Politikası İçerisindeki Yeri”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• GÜMÜŞ, Fatih Burak ve KOÇ, Mustafa (2015), Konut Sektörü Analizi, Sakarya Üniversitesi Yayınları, Sakarya.
• GÜREŞÇİ, Ertuğrul ve GÖNÇ, Murat (2017), “Türkiye’de Kooperatiflerin Temel Sorunlari ve Çözüm Önerileri Üzerine Düşünceler”, Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, S.52(Özel Sayı), ss.219-229.
• HAZAR, Nureddin (1970), Kooperatifçilik Tarihi, Tarım Kredi Kooperatifleri Yardımlaşma Birliği Yayını, Ankara.
• KALE, Fatmagül (2013), Ulusal ve Uluslararası Boyutlarıyla Konut Hakkı, Adalet Yayınevi, Ankara.
• KANSU, Aydan (2017), Konut Balonundan Finansal Krize ABD Mortgage Krizi, Astana Yayınları, Ankara.
• KÖSEOĞLU, Mehmet Akif (2005), Kamu İktisadi Teşebbüslerinde Performans Ölçümü, DPT Yayınları, Ankara.
• MECEK, Mehmet (2013), “Kamu Kurumları ve Kamu İdarelerinin Tarihsel Süreç İçerisinde Girişimcilik Üzerine Etkileri”, Uluslararası Girişimcilik ve Kariyer Sempozyumu Bildiriler Kitabı (Ed. Mehmet Marangoz, Kübra Karaosmanoğlu, Selda Tezören, Ümit Manat), Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Yayını, 1-3 Kasım 2013 - Muğla, ss.487-509.
• OLGUN, Hakan (2017), “Fransa’da Konut Politikası: Tarihi Süreç ve Bugünkü Durum”, Emek ve Toplum Dergisi, S.6(14), ss.68-88.
• OLGUN, Hakan (2014), “Türkiye’de Sosyal Konut Politikası: Seçilmiş Avrupa Ülkeleriyle Karşılaştırmalı Bir Analiz”, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• ÖZÜEKREN, Şule (1996), Nasıl Bir Konut Kooperatifçiliği?, T.C. Başbakanlık Toplu Konut İdaresi Başkanlığı Yayını, Ankara.
• ÖZTOP, Hülya ve ŞEKEROĞLU, M. Bengü (2016), Konut Sorunu, Detay Yayıncılık, Ankara.
• TAŞDEMİR, Murat ve DAMA, Ali (2016), Konut Rantının Ekonomik ve Sosyal Maliyetleri, İstanbul Ticaret Odası Yayınları, İstanbul.
• TEKELİ, İlhan (2016), “Günümüz Türkiye’sinde Kentsel Dönüşüm Başlığı Altında Yürütülen Uygulamalar Üzerine Yorumlar”, İstanbul’da Konut (Ed. Yurdanur Dülgeroğlu Yüksel, Elmira Gür, Diilek Yıldız), İTÜ Vakfı Yayınları, İstanbul, ss.29-49.
• TOKİ ve IULA EMME (1993), Konut Politikaları ve Finansmanı, Kent Basımevi, İstanbul.
• TOPALOĞLU, Mustafa (2017), “Türkiye’de Mortgage Sistemi ve Ekonomik Kriz Açısından Değerlendirilmesi”, Konut Finansmanı-Mortgage Hukuku ile İlgili Makaleler, Vedat Kitapçılık, İstanbul, ss.221-236.
• TUNA, Numan, GÜNAY, Baykan, TOPAKTAŞ, Levent ve ÜLKENLİ, Zeki Kamil (1996), Türkiye’de Toplu Konut Uygulamalarının Kentsel Gelişmeye Etkileri, T.C. Başbakanlık Toplu Konut İdaresi Başkanlığı Yayını, Ankara.
• ÜÇIŞIK, H. Fehim (2006), Konut Sorunu ve Çözüm Önerileri, Ötüken Neşriyat, İstanbul.
• 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu (10.05.1969 tarih ve 13195 sayılı Resmi Gazete).
• 5146 sayılı Kooperatifler Kanununda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun (07.05.2004 tarih ve 25455 sayılı Resmi Gazete).
• http://www.cukobirlik.com.tr/yararli_detay.asp?ID=13 (Erişim Tarihi: 03.03.2020).
• http://www.pankobirlik.com.tr/modules.php?op=modload&name=Sections&file=index&req=viewarticle&artid=59 (Erişim Tarihi: 03.03.2020).
• http://www.tarimkredi.org.tr/modules.php?name=ttk-tarihce (Erişim Tarihi: 03.03.2020).
• http://www.taris.com.tr/t_index_t.asp (Erişim Tarihi: 03.03.2020).
• http://www.turkiyemillikoop.org.tr/turkiyekoop.htm (Erişim Tarihi: 03.03.2020).
• http://www.turkkent.org.tr/index2.htm (Erişim Tarihi: 03.03.2020).