BALKANLAR’DAN ANADOLUYA ZORUNLU GÖÇ: 1878-1900

Yıl 2008, Cilt: 10 Sayı: 20, 251 - 262, 01.10.2008

Faruk Kocacık , Cemal Yalçın

Öz

Göç, ekonomik, bireysel, politik, doğal afetler, etnik ve diğer sosyal çatışmaları içeren bir çok faktöre bağlı olabilir. Bu makalede, Balkanlardan Anadoluya 1878-1900 tarihleri arasında şiddetten ve savaştan kurtulmak için kaçanların oluşturduğu ve zorlama göçler dediğimiz dönüş göçleri incelenmiştir. Osmanlı İmparatorluğu'nun sonlarına doğru, Osmanlı'nın merkezi otoritesi ile egemenliğindeki farklı milletler arasında büyük çatışmalar ve ayrıca Osmanlı ile diğer ülkeler arasında savaşlar vardı. Bu savaşlar hiç şüphesiz, Balkanlarda yaşayan müslüman Türklerin ve diğer bazı azınlık grupların yaşadıkları yerleri terketmesine yol açmıştır. Belirtilmesi gereken önemli bir nokta, Balkanlardaki milletlerin daha homojen bir nüfus yaratma çabası içerisinde kendilerinden olmayan grupları göçe zorladıklarıdır. Osmanlı İmparatorluğu'nun Balkanlarda gücünün azalması ve kontrolü kaybetmesiyle, Müslüman olmayan gruplar kendilerini diğer milletlerin çeteleri tarafından yaratılan büyük bir tehlike içinde bulmuşlardır. Bu süreçte Osmanlı’nın anayurda dönmek isteyen Müslümanlara yardım için elinden geleni yapmaya çalıştığı görülmüştür. Aynı yardım göçmenlerin Anadoluda yerleştirilmesinde de yapılmış ve göçmenler yöneticilerin kontrolünde farklı kasaba ve köylerde yerleşime tabii tutulmuştur. Bu durum ise, Anadoludaki müslüman nüfusun belirgin bir şekilde artmasına yol açmıştır. Bu nedenle, günümüz Anadolu nüfusunun bu yerleşimlerden etkilendiğini ve bu göç hareketleriyle şekillendiğini söyleyebiliriz. Bu makalede, Balkanlardan gelen Müslüman nüfusun Anadoluda nerelere yerleştirildiğine dair bilgilere ulaşmada, İstanbuldaki Başbakanlık Arşivinde bulunan “Şura”, “Dahiliye” ve “Meclis” defterleri incelenmiştir. Bu makalenin amacı, Balkanlardan Anadoluya 1878-1900 yılları arasında yapılan zorunlu göçleri ve bu göçlerin Osmanlı İmparatorluğu’nun ekonomik ve sosyal yapılanmasına olan etkilerini incelemektir.

Anahtar Kelimeler

Zorunlu göç, Balkanlar, Osmanlı İmparatorluğu

FORCED MIGRATION FROM THE BALKANS TO ANATOLIA: 1878-1900

Öz

Migration can be dependent on many factors including economic, individual, political, natural disasters, ethnic and other social violence and wars. However, in this paper we mainly examined return migration from the Balkans to Anatolia in the form of escaping from violence and wars which we term forced migration. Towards the end of the Ottoman Empire, there were great conflicts between the central power of the Ottoman Empire and different nations. There were also wars between the Empire and some other countries. These wars and conflicts no doubt created migration of Turkish people and other minority groups who lived in the Balkans and other places. It should be stated that nations in the Balkans were trying to create more homogeneous populations in order to build nation states by forcing minority groups to leave their territories. With the weakening power of Ottoman Empire in the Balkans, it should be said that non-muslim groups were indeed in a life threatening situation created by the gangs of the Balkan nations. In order to provide Muslims with the means of migration, it can be seen that from the beginning of the conflicts, Ottoman Empire tried its best by sending ships and paying the cost of migration to individuals. A similar task was also undertaken by the authorities following the arrivals of migrants in Anatolia. They were settled in different towns and villages under the strict control of authorities. This procedure, no doubt, significantly increased Muslim population in Anatolia. We can say that today’s Anatolian population is a result of these resettlements. In order to find out where the migrants were settled, the Ottoman notebooks called “Şura”, “Dahiliye”, and “Meclis” in the Turkish Prime Ministry Archive were examined. The aim of this paper is to examine the forced migration of Turkish Muslims from the Balkans to Anatolia in the period of 1878-1900 and its effects on the economic and social structure of the Ottoman Empire.

Anahtar Kelimeler

Forced Migration, the Balkans, Ottoman Empire.

Kaynakça

• Aktar, Ayhan, (2002), Varlık Vergisi ve Türkleştirme Politikaları, (The Prosperity Tax and Turkish Assimilation Policies), 6th edition, İstanbul, İletişim Yayınları.
• Forbes, Nevill et al. (1915), The Balkans: A History of Bulgaria, Serbia, Greece
• Migration, Ed: Clifford J. Jansen, pp: 39-47, New York, Pergamon Press Ltd. Gokce, Birsen, (1971), Gecekondu Gencligi, (The youth of Shanty). Ankara, H.U.Yayınları.
• Gürtan, Kemal, (1969), Demografik Analiz Metotları, (Methods of Demographic
• Analysis), Istanbul. I.U.Yayınları. Hall, Richard C., (2002), The Balkan Wars 1912-1913: Prelude to the First World War, London, Routledge.
• Hupchick, Dennis P., (2002), The Balkans: From Constantinople to Communism, America, Palgrave.
• Hutteroth, Wolf-Dieter, (1968), Landliche Siedlungen im Stidlichen inneranatoien in den Letzen vierhundert, Jahren.Gottingen, Gottingen Geographische Abhandlungen, Heft 46, 1968.
• Hutteroth, Wolf-Dieter, (1971), Anadolu'da Sosyal Yapının Arazi Bolünmesi ve iskan
• Uzerindeki Etkileri (Effects of Social Structure in Anatolia on Land Share and Settlement), Istanbul. Karpat, Kemal H. (2002), Osmanlı Modernleşmesi (Ottoman Modernization)
• Kurat, Yulug Tekin, (1968), Henry Layard’un Istanbul Elçiliği, 1877-1880. (Henry
• Layard's being Ambassador to Istanbul 1877-1880), Ankara, A.U.Dil ve Tarih Cografya Fak. Yayınları.
• Cohen, pp: 14-24, Cheltenham, Edward Elgard Publishing Ltd. Nuri, Abdullah, (1926), Türkiye Cumhuriyeti Seyr-i Sefâin İdaresi Tarihçesi (The
• Ed. Robin Cohen, pp: 3-13, Cheltenham: Edward Elgard Publishing Ltd. Ravenstein, E.G., (1889), “The Laws of Migration”, Journal of the Royal Statistical Society, Vol. 52, No.2, s. 241-305.
• Shaw, Stanford and Ezel Kural, (1977), History of the Ottoman Empire and Modern
• Turkey, 1808-1975, Cilt II, London, Cambridge Univ.
• Sosyal, Mustafa, (1976), Die-Siedlungs-und Landschaft-sentwicklung der Cukurova
• Erlangen, Erlangen Goopraphische, Arbeit, Sonderbant 4. Şimşir, Bilal N., (1968), Rumeli'den Türk Göçleri (Turkish Migration from Rumelia)
• Cilt I, Ankara, Turk Kulturunu Arastirma Enst.Yay.No: 34, Seri III .Sayi A9. Şimşir, Bilal N., (1970), Rumeli'den Türk Göçleri, (Turkish Migration from Rumelia)
• Cilt II, Ankara, Turk Kulturunu Ara§tirma Enst.Yay. no: 35, Seri III, Sayi A 10. Tankut, Hasan R., (1939), Köylerimiz Bugün Nasıldır, Dün Nasıldı, Yarın Nasıl Olmalıdır
• General Overview on the History of Settlement in the Environment of Eskişehir), IU. Iktisat Fak.Mecmuasi XV, 1-4, pp: 1-20. Tunçdilek, Necdet, (1967), Turkiye İskan Coğrafyası, Kır İskanı, (Settlement Geography of Turkey, Suburb Settlement) İstanbul, I.U.Edb.Fak. Yay no: 1283, Cografya Enst. Yayını.
• Tümertekin, Erol ve Özgüç, Nazmiye, (1977), Distribution of Out Born Population in
• Istanbul: A Case Study On Migration, İstanbul, Çaglayan Yayınları. Uzunçarşılı, İsmail H. (1948), Osmanlı Devletinin Merkez ve Bahriye Teşkilatı, Ankara
• Türk Tarih Kurumu Yayınları. Vergottini, M.De, (1949), Goçmen Hareketleri (Migration Movements), Çev. Nuzhet
• Yalkut, Ankara, Basbakanlık Istatistik Gen. Müd. Yayını. Yalçın, Cemal, (2004), Göç Sosyolojisi (Sociology of Migration), Ankara, Anı Yayıncılık.