Bati ve İslâm Dünyasında Karma Eğitim

Yıl 2012, Cilt: 12 Sayı: 2, 93 - 112, 31.08.2012

Şakir Gözütok

Öz

Bu çalışma, hem Batı dünyasında hem de İslam âlemindeki bilginlerin karma eğitime yaklaşımlarının teorik yapısını ve aynı zamanda bu teorik çerçevenin nasıl gelişip dönüştüğünü kısaca ortaya koymayı amaçlamaktadır. Bununla birlikte çalışmamızda batı ve İslam dünyasında karma eğitimin tarihsel sürecine ve uygulamalarına da örnekler verilerek genel yapı gösterilmeye çalışılmıştır. Özellikle İslam dünyasındaki karma eğitim ile ilgili uygulamaların, Resulullah (s.a) dönemindeki uygulamalara uygun olup olmadığı da tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Karma Eğitim, Batı’da Karma Eğitim, İslam Dünyasında Karma Eğitim.

Co-Education In The West And Islamic World

Öz

This study aims at briefly pointing out the theoretical approaches of the scholars both in the western world and in the islamic world on coeducation together with the development and transformation of this theoratical framework. In addition, a general overview of the structure of coeducation in the western and Islamic world together with its historical background and applications has been given through examples. A particular stress has been made on the question of whether the coeducational applications are in agreement with those in the period of the holy prophet (peace be upon him).

Anahtar Kelimeler

Coeducation, coeducation in the west, coeducation in Islamic world

Kaynakça

• Abdullah Nasıh Ulvan, İslam’da Aile Eğitimi, çev. Celal Yıldırım, Uysal Yay., Konya, ts.
• Ahmed b. Hanbel (ö. 241/855), el-Müsned, Daru İhyai’t-Turasi’l-Arabî, 2. bs., Beyrut, 1993. I-XVIII.
• Ahmed b. Hanbel (ö. 241/855), Ahkâmu’n-Nisâ, thk. Amr Abdulmun’im Selim, Müessesetu’r-Riyad, 1. bs., Beyrut, 2002.
• Anthony L. Brown,“Examining The Orher: The Other in Education”, Encyclopedia of Education and Human Development, Ed: Stephen J. Farenga and Danile Ness, M. E. Sharpe Press, USA, 2005, V. 1, p. 289-292.
• Avrupa Komisyonu, Eğitim Çıktılarında Cinsiyet farklılıkları: Avarupa’da Alınan Tedbirler ve Mevcut Durum, EURYDICE Yay., 2010.
• Bağdadî, Hafız Ebubekir Ahmed b. Ali el-Hatib (ö. 463/1071), Tarihu Bağdat ve Medinetu’s-Selam, Daru’l-Kutubi’l-İlmiye, Beyrut, ts. I-XVIII.
• Bedruddin Muhammed b. Abdullah ez-Zerkeşî, Burhan fî Ulumi’l-Kur’ân, thk. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahim, Mektebetu Daru’t-Turas, Kahire, Ts. I-IV.
• Belazurî, Ebul'l-Abbas Ahmed b. Yahya b. Cebbar, Futuhu'l-Buldan, thk. Abdullah Uneys et-Tabba' ve Ömer Uneys et-Tabba', Müessesetu'l-Mearif, Beyrut, 1987.
• Beyhakî, Hafız Ebu Bekir Ahmed b. Hüseyin el-Beyhakî (öl.458/1066), es-Sünenü’l-Kübrâ, thk. Muhammed Abdulkadir Ata, Mektebetu Daru’l-Baz, Mekke,1994. I-XI.
• Bracey, Gerald W. Bracey, “Separate But Superior? A Review Of Issues And Data Bearing On Single-Sex Education”, The Great Lakes Center for Education Research & Practice, November 2006.
• Buharî, Ebu Abdullah Muhammed b. İsmail el-Buharî (ö. 256/870), Sahihu’l-Buharî, thk. Muhibuddin el-Hatib, Mektebetu’s-Selefeiyye, 1. Tab, Kahire, 1400. I-IV.
• Burke Miller, “Introduction”, Inequity in Education A Historical Perspective, ed. Debra Meyers and Burke Miller, Lexington Books Press, United Kingdom, 2009.
• Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet'te İslâm, ed. Doç. Dr. Vecdi Akyüz, Beyan Yay., İstanbul, 1995. I-IV.
• Cassas, Ebu Bekir Ahmed b. Ali er-Razî (ö.370/980), Ahkâmu’l-Kur’ân, thk. Muhammed Sadık Kamhâvî, Daru İhyai’t-Turasi’l-Arabî, Beyrut, 1996. I-V.
• Charles, Maria and Karen Bradley, “Equal but Separate? A Cross-National Study of Sex Segregation in Higher Education”, American Sociological Review, Vol. 67, No. 4 (Aug.,2002), pp. 573-599.
• Christina de Bellaigue, Educating Women Schooling and Identity in England and France 1800-1867, Oxford University Press, 2007.
• Dabbî, Buğyetu’l-Multemis fî Tarihi Ricali Ehli’l-Endelus, thk. İbrahim el-Ebyarî, Daru’l-Kitabi’l-Lubnanî, 1. bs., Beyrut, 1989. I-II.
• E Ann Matter, “Church”, Women and Gender in Medieval Europe an Encyclopedia, Ed: Margaret Schaus, Routledge Press, USA, 2006, p. 136-140.
• Ebu Abdullah el-Hakim en-Neysaburî , el-Müstedrek Alâ’s-Sahihayn, (Zeylinde Zehebî ’nin et-Telhis adlı kitabıyla birlikte), thk. Yusuf Abdurrahman el-Mer’aşlî, Daru’l-Ma’rife, Beyrut, Ts. I-IV.
• Ebu Abdullah Muhammed b. Ahmed b. Ebubekir Şemsuddin el-Kurtubî (ö.671/1272), el-Cami’ li’l-Ahkâmi’l-Kur’ân, thk. Hişam Sümeyr el-Buharî, Daru Alemi’l-Kutub, Riyad, 2003. I-XXIV.
• Ebu Davud, Süleyman b. Eş’as es-Sicistanî (ö. 275/888), Sünenu Ebi Davud, thk. Kemal Yusuf Hut, Daru’l-Cinan, Beyrut, 1988. I-VII.
• Ebu Fadl Şemsuddin Mahmud el-Alusî (ö. 1270/1854), Ruhu’l-Me’ânî fî Tefsiri’l-Kur’âni’l-Azim ve’s-Seb’i’l-Mesanî, İhyau’t-Turasi’l-Arabî, Beyrut, ts. I-XXX.
• Ebu Hasan Ali b. Muhammed el-Amedî, el-İhkâm fî Usuli’l-Ahkâm, thk. Seyyid el-Cumeylî, Daru’l-Kitabi’l-Arabî, Beyrut, 1404.
• Ebu Tayyib Muhammed Şemsulhakk Azimabadî (ö.1329/1911), Avnu’l-Ma’bûd Şerhu Süneni Ebi Davud, thk. Abdurrahman Muhammed Osman, Mektebetu’s-Selefiyye, 2. bs., Medine, 1968. I-XIV.
• Ebu’l-Abbas Şemsuddin Ahmed b. Muhammed b. Ebibekir b. Hallikan (ö. 681/1282), Vefayatu’l-A’yan ve Enbau Ebnai’z-Zaman, thk. İhsan Abbas, Daru Sadr, 4. bs., Beyrut, 2005. I-VIII.
• Ebu’l-Ferec Abdurrahman b. Ali b. Muhammed b. Cafer İbni Cevzî (ö. 597/1201), Kitabu’l-Mevduat Mine’l-Ehadisi’l-Mefu’at, thk. Nuruddin b. Şükri Buyaceylar, Edavu’s-Selef, 1. bs., Riyad, 1997. I-III.
• Ebu’l-Ferec Ali b. Hüseyin el-İsfehanî (ö. 356/976), Kitabu’l-Eğanî, thk. Abdullah Ali Maha, Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut, ts. I-XXV.
• EFA Global Monitoring Report 2003/4, Gender and Education for All The Leap To Equality, Unesco Publishing, France, 2003.
• Elizabeth Teresa Howe, Education and Women in the Early Modern Hispanic World and Gender in the Modern World, Ashgate Press, USA, 2008.
• El-Karî el-Herevî el-Hanefî (ö.1014/1605), Şerhu’ş-Şifâ li’l-Kâdî İyaz, thk. Abdullah Muhammed el-Halilî, Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1. bs., Beyrut, 2001. I-II.
• Eva Van de Gaer, Heidi Pustjens, Jan Van Damme, Agnes De Munter, “Effects of Single-Sex versus Co-Educational Classes and Schools on Gender Differences in Progress in Language and Mathematics Achievement”, British Journal of Sociology of Education, Vol. 25, No. 3 (Jul., 2004), pp. 307-322.
• Gözütok, Şakir, “İslam Tarihinde Kadın Öğretimi İle İlgili Bazı Yaklaşımlar”, Y.Y.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Van, 2001, S. 2, s. 269-301.
• Gözütok, Şakir, İlk Dönem İslam Eğitim Tarihi, Fecr Yay. Ankara, 2002.
• Gözütok, Şakir, Kadına da Farzdır-İslam’da Kadın eğitim ve Öğretimi, Nesil Yayınları, İstanbul, 2012.
• Gözütok, Şakir, Sûfî Pedagojisi, Nesil Yayınları, İstanbul, 2012.
• Hakim et-Tirmizî, Ebu Abdullah Muhammed b. Ali b. Hasan (ö. 320/932), Nevadiru’l-Usul fî Ehadisi’r-Resul, thk. Abdurrahman Umeyre, Daru’l-Ceyl, 1 bs., Beyrut, 1992. I-II.
• Hakim, Ebu Abdullah Muhammed b. Abdullah, Müstedrek alâ Sahihayn, thk. Mustafa Abdulkadir Ata, Daru'l-Kutubi'l-İlmiye,1. bs., 1990. I-IV.
• Halil Ahmed Seharenfûrî (ö. 1346/1927), Bezlu’l-Meşhud fî Halli Ebi Davud, thk. Muhammed Yahya Zekeriya el-Kandehlevî, Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut, Ts. I-XX.
• Hattabî, Ebu Süleyman Ahmed b. Muhammed (ö. 388/998), Meâlimu’s-Sünen Şerhu Süneni Ebi Davud, thk. Abdusselam Abduşşafî Muhammed, Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1. bs., Beyrut, 1991. I-IV.
• İbn Abdilberr, Ebu Ömer Yusuf b. Abdullah en-Nemerî, el-İsti’ab fî Ma’rifeti’l-Ashab, thk. Ali Mürşid, Daru’l-A’lam, 1. bs., Amman, 2002.
• İbn Mace, Ebu Abdillah Muhammed b. Yezid el-Kazvinî, Sünenu İbni Mace, thk. Ebu Ubeyde Meşhur b. Hasa Âl Selman, Mektebetu’l-Me’arif, Riyad, ts.
• İbn Asakir, Ebu kasım Ali b. Hasan b. Hibetullah eş-Şafiî (ö. 571/1175), Tarihu Medineti Dımaşk, thk. Muhibuddin Ebu Said Ömer b. Garame el-Amrevî, Daru’l-Fikr, Beyrut, 1995. I-LXXX.
• İbn Hacer el-Askalanî, Şihabuddin Ahmed b. Ali (ö. 852/1448), ed-Dürerü’l-Kâmine fî A’yani’l-Mieti’s-Samine, Daru İhyai’t-Turasi’l-Arabî, Beyrut, ts. I-IV.
• İbn Hacer el-Heysemî, Ahmed Şihabuddin b. Hacer (ö. 973/1565), Fetevayı Hadisiyye, Halebi Neşri, 3. bs., Mısır, 1989.
• İbn Kesir, Ebu'l-Fida İmaduddin İsmail b. Ömer ed-Dımaşkî (ö. 774/1372), el-Bidaye ve'n-Nihaye, thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türkî, Daru'l-Hicr, 1. bs., Beyrut, 1998. I-XXI.
• İbn Sa’d, Muhammed, Tabakatu’l-Kübrâ, Daru İhyai’t-Turasi’l-Arabî, Beyrut, 1992. I-VIII. İbnu’l-Cevzî, Ebu’l-Ferec Abdurrahman b. Ali b. Muhammed (ö. 597/1200), el-Muntazam fî Tarihi’l-Muluk ve’l-Umem, thk. Muhammed Abdulkadir Ata, Mustafa Abdulkadir Ata, 1. Tab., Daru’l-Kutubi’l-İlmiye, Beyrut, 1992. I-XIX.
• İbnu’l-Cezerî, Şemsuddin Ebu’l-Hayr Muhammed b. Muhammed (ö. 833/1430), Gayetu’n-Nihaye fî Tabakati’l-Kurrâ, Nşr: G. Bergstraesser, Daru’l-Kutubi’l-İlmiye, 3. bs., Beyrut, 1982. I-II.
• İbnu’l-Esir, İbnu'l-Esir, İzzu'd-Din Ebu'l-Hasan Ali b. Muhammed el-Cezerî, Usdu'l-Ğabe fî Ma'rifeti's-Sahabe, Daru'l-Fikr, Beyrut, 1989. I-VIII.
• İbnu’l-İmad Şihabuddin Ebu Ferec Abdulhayy b. Ahmed b. Muhammed el-Akrî ed-Dımaşkî (ö. 1089/1676), Şezeratu’z-Zeheb fî Ahbari Men Zeheb, thk. Abdulkadir el-Arnaut, Mahmud el-Arnaut, Daru İbni Kesir, 1. bs., Beyrut, 1986. I-XI.
• İbnu'l-Esir, İzzu'd-Din Ebu'l-Hasan Ali b. Muhammed el-Cezerî, Usdu'l-Ğabe fî Ma'rifeti's-Sahabe, Daru'l-Fikr, Beyrut, 1989. I-VIII.
• İshak b. İbrahim b. Muhalled b. Raheveyh el-Hanzelî el-Mervezî (ö. 238/852), Müsnedu İshak b. Raheveyh (Ahkamu’l-Muhakkik Alâ Ba’di’l-Ehadis kitabıyla birlikte), thk. Abdulğafur b. Abdulhak el-Belûşî, Mektebetu’l-İman, Medine, 1991. I-V.
• Jo Ann Hoeppner Moran Cruz, “Education Lay”, Women and Gender in Medieval Europe an Encyclopedia, Ed: Margaret Schaus, Routledge Press, USA, 2006, p. 240-241.
• John W. Collins, Nancy Patricia O’Brien, The Greenwood Dictionary of Education, The Greenwood Press, USA, 2003.
• Keda’î, Ebu Abdullah Muhammed b. Abdullah, Tekmiletu li Kitabi’s-Sılâ, thk. Abdusselam el-Heras, Daru’l-Fikr, Beyrut, 1995.
• Kalkaşandî, Subhu’l-A’şâ, Ahmed b. Ali el-Kalkaşandî (ö. 821/1418), Subhu’l-A’şâ fî Sınaati’l-İnşâ, thk. Muhammed Hüseyin Şemsuddin, Daru’l-Fikr, 1. bs., Beyrut, 1987. I-XIV:.
• Kehhale, Ömer Rıza, A’lamu’n-Nisa fî Alemi’l-Arab ve’l-İslam, Müessesetu’r-Risale, Beyrut, Ts. I-V.
• Lindy Moore, “Education and Learning”, Gender in Scottish History Since 1700, Ed: Lynn Abrams, Eleanor Gordon, Deborah Simonton and Eileen Janes Yeo, Edinburgh University Press, Edinburgh, 2006, p. 111-139.
• Mineke Van Essen, “No Issue, No Problem? Co-education in Dutch Secondary Physical Education During the Twentieth Century”, Gender and Education, Vol. 15, No. 1, 2003, p. 59-74.
• Muhammed Abdulhamid İsa, Tarihu’t-Ta’lim fî’l-Endelüs, Daru’l-Fikri’l-Arabî, 1. bs., 1982.
• Muhammed Abdurrauf el-Münavî, Feydu’l-Kadir Şerhu el-Cami’i’s-Sağir min Ahâdisi’l-Beşîri’n-Nezîr, thk. Ahmed Abdusselam, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut, 1994. I-VI.
• Muhammed b. Ali b. Muhammed eş-Şevkânî (ö. 1255/1839), Neylu’l-Etvar min Ehadisi Seyyidi’l-Ahyar Şerhu Muhtekâ’l-Ahbar, thk. Ebu Muaz Tarık b. Avdullah Muhammed, Daru İbni Affan, 1. bs., Kahire, 2005, ts. I-XII.
• Muhammed b. Hasan b. Ukeyl Musa, el- Muhtaru’l-Masun min A’lami’l-Kurûn, Daru’l-Endelus, Cidde, ts.
• Muhammed b. Salih b. Muhammed el-Useymîn, Likau’l-Bâbi’l-Meftûh, eş-Şebeketu’l-İslamiyye, C. 49, s. 17.
• Muhammed et-Tuncî, Mu’cemu A’lami’n-Nisa, Daru’l-İlmi’l-Malayîn, 1. bs., Beyrut, 2001.
• Muhammed Nasıruddin ibni Hac Nuh el-Elbanî (ö. 1420/1999), Silsiletu’l-Ehadisi’d-Daife ve’l-Mevdua ve Araruha es-Seyyie fî’l-Umme, Daru’l-Me’arife, 1. bs., Riyad, 1992. I-XIV.
• Müslim, Ebu Hüseyin b. Haccac el-Kuşeyrî en-Neysaburî (ö. 261/875), Sahihu’l-Müslim, Daru İhyai’t-Turasi’l-Arabî, 2. bs., Beyrut, 1972. I-II.
• Pathan, Swaleha S., “A Conparative Study of Students’ Attıdute Toward Co-Education From Single-Sex and Co-Educational Junior College From Pune City”, Journal of Arts Science & Commerce, Vol. II, Issue.1, January 2011, p. 103-109.
• Russell, J., “Co-Education”, The Encyclopaedia and Dictionary of Education, Edited by: Foster Watson, Printed by Sir Isaac Pitman & Sons, Ltd., Bath, EngLand, 1921, p. 357-358.
• Sabûnî, Muhammed Ali, Revai’u’l-Beyan Tefsiru Ayati’l-Ahkâm mine’l-Kur’ân, Mektebetu’l-Gazalî, 3. bs., Dımaşk, 1980. I-II.
• Sehavî, Şemsuddin Muhammed b. Abdirrahman b. Muhammed (ö.902/1496), ed-Dev’u’l-Lami’ lî Ehli’l-Karni’t-Tasi’, thk. Abdullatif Hasan Abdurrahman, Daru’l-Kutubi’l-İlmiye, 1. bs., Beyrut, 2003. I-XII.
• Department of Education, Office of Planning, Evaluation and Policy Development, Policy and Program Studies Service, Single-Sex Versus Secondary Schooling: A Systematic Review, Washington, D.C., 2005.
• Smith, Merril D., Women’s roles in eighteenth-century America, Greenwood Press, USA, 2011.
• Smithers, Alan and John Collings, “Co-Educaitonal and Science Choice”, British Journal of Educational Studies, Vol. 30, No. 3 (Oct., 1982), pp. 313-328.
• Suyutî, Celaluddin Abdurrahman b. Ebu Bekr (ö. 911/1505), el-Havî lî’l-Fetvâ, Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut, 1982. I-II.
• Suyutî, Celaluddin Abdurrahman b. Ebu Bekr (ö. 911/1505), Buğyetu’l-Vuhat fî Tabakati’l-Luğaviyye ve’n-Nuhat, thk. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahim, Mektebetu’l-Asriyye, Beyrut, ts. I-II.
• Suyutî, Celaluddin Abdurrahman b. Ebu Bekr (ö. 911/1505), el-İtkan fî Ulumi’l-Kur’ân, thk. Merkezu’d-Dırasati’l-Kur’âniyye, Mecmu’u’l-Melik Fahd, 1. bs., Suudi Arabistan, ts. I-II.
• Suyutî, Celaluddin Abdurrahman b. Ebu Bekr (ö. 911/1505), Hüsnü’l-Muhadara fî Tarihi Mısır ve Kahire, thk. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahim, Daru İhyai’l-Kutubi’l-Arabî, 1. bs., Kahire, 1967. I-II.
• Taberanî, Ebu’l-Kasım Süleyman b. Ahmed, el-Mu’cemu’l-Evsat, Dâru’l-Harameyn, thk. Tarık b. İvadullah b. Muhammed, Kahîre, h. 1415. I-X.
• Taberanî, Ebu’l-Kasım Süleyman b. Ahmed, el-Mu’cemu’l-Kebir, thk. Hamdi Abdulmecid, Daru İhyai’t-Turasi’l-Arabî, 2. bs., Beyrut, 1985. I-XXV.
• Tirmizî, Ebu İsa, Sünenü’t-Tirmizî, thk. Ahmed Muhammed Şakir, Daru’t-Turasi’l-İlmiye, Beyrut, ts. I-VI.
• Unesco, Single-Sex School for Girls and Gender Equality in Education - Advocacy Brief, Bangkok, 2007.
• Walter Simons, “Education Beguine”, Women and Gender in Medieval Europe an Encyclopedia, Ed: Margaret Schaus, Routledge Press, USA, 2006, p. 239-240.
• Zehebî, Şemsuddin Ebu Abdullah Muhammed b. Ahmed b. Osman (ö. 748/1347), Siyeru A’lami’n-Nubelâ, thk. Şuayb Arnaut, Müessesetu’r-Risale, 1. bs., Beyrut, 1984. I-XXV.
• Zehebî, Şemsuddin Ebu Abdullah Muhammed b. Ahmed b. Osman (ö. 748/1347), Telhisu Kitabi’l-Mevduat li’l-İbni’-Cevzî, thk. Ebu Tumeym Yasir b. İbrahim b. Muhammed, Mektebetu’r-Rüşd, 1. bs., Riyad, 1998.