Müstakîm-zâde’nin Terkîb-i Bend’i

Yıl 2019, Cilt: 19 Sayı: 2, 617 - 636, 31.12.2019

Ahmet Yılmaz Ayşe Parlakkılıç Mucan Zeliha Dilek Keçeciler

https://doi.org/10.33420/marife.631031

Cited By: 1

Öz

Sevilen birinin ölümü ardından yaşanan acı farklı kültürlere ait edebiyatlarda olduğu gibi Türk edebiyatında da makes bulmuş; eski Türk şiirinde “sagu”, klasik Türk şiirinde “mersiye” ismi verilen bir türün ortaya çıkmasına sebep olmuştur. Çeşitli nazım şekilleri ile kaleme alınan mersiyelerde en çok tercih edilen şekil, terkîb-i bend´dir. Bu çalışmada 18. asrın; âlim, hattat ve mutasavvıflarından Müstakîm-zâde Süleymân Sa‘deddîn´in hocası Mehmed Emîn-i Tokâdî´nin vefatı üzerine kaleme aldığı terkîb-i bendi ilim âlemine tanıtılmıştır. Müstakîm-zâde; yedi yıl hizmetinde bulunduğu hocasının vefatının üzerinde bıraktığı hissiyatı; lirik ve sanatlı bir üslupla dile getirmiştir. Şiirde, Mehmed Emîn-i Tokâdî´nin hayatı, iyilik ve faziletlerine dair verilen bilgilerin yanı sıra; Nakşibendiyye tarîkatına ait husûslara, tasavvufî kavramlara da değinilmiştir. Çalışmamızda sırasıyla; Müstakîm-zâde Süleymân Sa‘deddîn´in hayatı ile ilgili genel bilgiler verildikten sonra, 12 bend ve 96 beyitten oluşan terkîb-i bendinin Arap harfli ve transkripsiyonlu metnine yer verilmiş, şiir günümüz Türkçesi ile nesre çevrilerek muhtevasına ilişkin değerlendirmeler yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Müstakîm-zâde, Mehmed Emîn-i Tokâdî, Nakşibendiyye, Terkîb-i Bend, Mersiye

Tarkib-Band of Mustaqim-Zada

Öz

Suffering after the death of a loved one, as in literatures belonging to different cultures also found a place in Turkish literature; in old Turkish poetry “sagu”, in classic Turkish poetry “mersiye” has appeared. Tarkib-band is the most prefering form, in which elegies that written with various verse forms. Mustaqim-zada expressed his feelings with a lyrical and artful style after the passing away of his master, whom he served for seven years. In addition to the information given about the life, goodness and virtues of Mohammad Amin Tokadi, issues related to the Nakhshibendi sect and mystical concepts were also mentioned. In our study respectively; general information about the lives of Mustaqim-zada Suleyman Sadaddin is given, tarkib-band which formed 12 strophe and 96 distich, text with Arabic script and Turkish transcription, prose form and translation to Turkish of present day is presented and explained.

Anahtar Kelimeler

Mustaqim-zada, Mohammad Amin Tokadi, Tarkib-Band, Elegy, Nakhshibendi Sect

Kaynakça

• Akkuş, Mehmet. “Mehmed Emin-i Tokadî’nin Hayatı ve Eserleri”. Türk Tarihinde ve Türk Kültüründe Tokat Sempozyumu 2-6 Temmuz 1986, Ed. Hayri Bolay, Mustafa Yazıcıoğlu, v.dğr. 521-530. Tokat: Şeyhülislâm İbn Kemal Araştırma Merkezi Yayınları, 1987.
• Aksoy, Berna. “Şirpençe ve Yaygın Skar Oluşumu”. Turk J Dermatol 12 (2018): 61-62.
• Ali Emîrî Efendi. Tezkire-i Şu‘arâ-yı Âmid. Haz. İdris Kadıoğlu. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2018.
• Başkov, Vanço. “Türk Edebiyatında Şehir Şiirleri ve Şehir Mersiyeleri”. Edebiyat Fakültesi Araştırma Dergisi 12 (1980).
• Boğa, Yıldız. Müstakimzâde´nin Vird-i Settâr Adlı Eseri ve Tahlili. Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi, 2018.
• Ceylan, Ömür. Kuşlar Dîvânı Osmanlı Şiir Kuşları. İstanbul: Kapı Yayınları, 2007.
• İsen, Mustafa. Acıyı Bal Eylemek Türk Edebiyatında Mersiye. Ankara: Akçağ Yayınları,1994.
• Keçeciler, Zeliha Dilek. Müstakîm-zâde´nin Biyografik İki Risâlesi: Şuyûh-ı Ayasofya ve Meşâyıh-nâme-i İslâm. Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi, 2018.
• Kurnaz, Cemal.“Felek (Edebiyat)”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 12: 306-307. İstanbul: TDV Yayınları,1995.
• Müstakimzade Süleyman Saadettin Efendi. Tuhfe-i Hattâtîn. Haz. Mustafa Koç. İstanbul: Klasik Yayınlar, 2014.
• Ocak, Serpil. Müstakimzâde Süleyman Sadeddin´in Nakşibendiyye Tarikatının Usûl ve Adâbına Dair Görüşleri. Yüksek Lisans Tezi, Hitit Üniversitesi, 2014.
• Osmanzâde Hüseyin Vassâf. Sefîne-i Evliyâ. Haz. Ali Yılmaz-Mehmet Akkuş. İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2015.
• Sağlam, Şengül. Müstakîmzâde´nin “Mecmûa-i İlâhiyyât” Adlı Güfte Mecmuası. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, 2001.
• Şimşek, Halil İbrahim. “Mehmed Emîn Tokâdî´nin Hayatı, Eserleri ve Tasavvûfî Şahsiyeti”. Tokat Sempozyumu 01-03 Kasım 2012 Bildiriler. 389-402. Ed. Ali Açıkel, Samettin Başol, v.dğr. Tokat: Özyurt Matbaacılık, 2012.
• Şimşek, Halil İbrahim. “Mehmed Emin Tokadî´nin Tuhfetü´t Tullâb li Hidâyeti´l-Ahbâb Risalesinin Karşılaştırmalı Şerhi”. Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi 18 (2007): 263-275.
• Şimşek, Halil İbrahim. Mehmed Emin-i Tokadi Hayatı ve Risaleleri. İstanbul: İnsan Yayınları, 2005.
• Tek, Abdürrezzak. Müstakîmzâde Süleyman Sadeddîn´in Risâle-i Melâmiye-i Bayrâmiye Adlı Eserinin Metni ve Tahlîli. Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi, 2000.
• Yıldırım, Alper. Müstakimzade Süleyman Saadeddin´in Osmanlı Şeyhü´l-İslamlarının Biyografileri Adlı Eserinin Transkripsiyon ve Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Mustafa Kemal Üniversitesi, 2014.
• Yıldız, Zekeriya. Müstakimzâde Sadeddin Süleyman b. Muhammed´in (1718-1782) “Adâb-ı Ulu´l-Elbâb” Adlı Risâlesi Bağlamında Tarîkat Âdâbı ile İlgili Görüşleri. Yüksek Lisans Tezi, Van, 2007.
• Yılmaz, Ahmet.“Müstakimzâde Süleyman Sâdeddin”. Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32: 113-115. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Yılmaz, Ahmet. Müstakîm-zâde Süleyman Sadeddîn Hayatı, Eserleri ve Mecelletü´n-Nisâb´ı. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, 1991.