Bir Eğitim Aracı Olarak Mevlevî Çilesi

Yıl 2007, Cilt: 7 Sayı: 3, 105 - 122, 31.12.2007

Mehmet Demirci

https://doi.org/10.5281/zenodo.3343879

Öz

Manevi olgunlaşmanın yolu insanın nefsine, yani aşırı isteklerine savaş açmasıdır. Bu savaşın uygulamasına Mevlevilikte "çile" denir ve 1001 gün sürer, hizmetle yapılır. Hizmet, olgun birinin yanında, onun eğitimi altından bulunarak devam eder. Gözlem yoluyla öğrenme, bir model şahsı taklit etme ve örnek alma iyi bir olgunlaşma yöntemidir. Çile müddetince model şahıslardan âdap, erkân ve davranış kuralları öğrenilir Çileye girmek mutfakta başlar. Mutfak (matbah) sadece yemeklerin hazır-anıp pişirildiği yer değildir. Aynı zamanda Mevlevi dervişlerinin çileye soyunup, hazırlanma, yetişme, pişme ve olgunlaşma sürecini geçirdikleri yerdir. Çileye başlayan aday, başta kendisinden önce çileye girmiş olanların hizmetini seyreder. Daha sonra ayakçı, pazarcı, bulaşıkçı, somatçı, meydancı gibi hizmetlerde bulunur. Bu arada semâ çıkarır. Ayrıca kabiliyetine göre şiir, edebiyat, musikî, hat gibi güzel sanat alanlarında ilerler. Bu yolculuğu tamamlayanlara ancak hayranlık duyulur. Şeyh Galib, İsmail Dede Efendi, Tahiru’l-Mevlevi gibi bir çok ileri gelen isimler Yenikapı Mevlevihanesi’nde çile çıkarmışlar; en basit hizmetlerden başlayıp sonunda kemale ermişlerdir.

Anahtar Kelimeler

Mevlevilik, Çile, Hizmet, Olgunlaşma, Mutfak (Matbah), Mevlevihane, Şeyh Galib, Dede Efendi, Tahiru’l-Mevlevi

The Chila in the Mawlawiyya Order as An Educational Method

Öz

The way of the spiritual perfection can be described as one’s struggle against himself, that is to say, his excessive desires. This struggle is called "çile", suffering or staying away from people and abandonment of wordly desire at least forty days. But in Mawlawiyya, the process of suffering continues for 1001 days and is performed slightly different from other sufi orders. That is performed by various homily services such as working at the kitchen, washing dishes and clothes, etc. The disciple does everything in the process under the guidance of mürşid-i kamil (the enlightened person). It is generally accepted that observation and imitation of a model person is the best way of learning. This way is followed in the period of suffering to teach the disciple the rules, basic principles and the forms of behavior. Introduction to the process begins with working in the kitchen. Kitchen is not a place that meals are cooked, but also a place that Mawlawi dervishes are passing the period of suffering, preparation, training, and reaching to maturity and perfection. The disciple, at the outset, follows and imitates the manner of elder dervishes. He services there as a servant, washerman, waiter, supervisor of the whirling dervishes during a ritual ceremony. Meanwhile he whirls and trains in the lands of fine arts like poetry, literature, music and caligraphy. It is admired to men who completed this journey. A lot of famous figure like Sheikh Galib, Ismail Dede Efendi and Tahiru’l-Mevlevi had entered the suffering in Yenikapi Mawlawihane. They had started from the basic services, at finally reached to perfection.

Anahtar Kelimeler

Mawlawiyya, Suffering, Service, Perfection, Kitchen (Matbah), Mawlawihane, Sheikh Galib, Dede Efendi, Tahiru’l-Mevlevi

Kaynakça

• Abdülbaki Gölpınarlı, Mevlânâ’dan Sonra Mevlevîlik, İstanbul, 1953.
• Ali Alparslan, Şeyh Galib, Ankara, 1988.
• Annemarie Schimmel, Sayıların Gizemi, çev. Mustafa Küpüşoğlu, İstanbul, 2000.
• Asaf Halet Çelebi, Mevlânâ ve Mevlevîlik, İstanbul, 1957.
• Aşçı İbrahim Dede, Aşçı Dede’nin Hâtıraları, haz. Mustafa Koç-Eyüp Tanrıverdi, Kitabevi, İstanbul, 2006.
• Bârihüdâ Tanrıkorur, “Bir Eğitim Mimarisi: Mevlevî Matbah-ı Şerîfi”, I. Milletlerarası Mevlânâ Kongresi (Tebliğler), Selçuk Üniversitesi, Konya, 1988.
• Barihüdâ Tanrıkorur, “Mevlevîyye”, DİA., XXIX, Ankara, 2004.
• Beşir Ayvazoğlu, “Şeyh Galib’in Hayatı” (Şeyh Galib Kitabı içinde, haz. Beşir Ayvazoğlu), İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yayınları, İstanbul 1995.
• C. T. Morgan, Psikolojiye Giriş, çev. Komisyon, Ankara, 1981.
• Hamit Zübeyr Koşay “Mevlevîlikte Matbah Terbiyesi”, Tasavvuf Kitabı (haz. Cemil Çiftçi), Kitabevi yayını, İstanbul, 2003.
• Hasibe Mazıoğlu, “Ahmet Remzi Akyürek”, DİA., II, İstanbul, 1989.
• Hasibe Mazıoğlu, Ahmet Remzi Akyürek ve Şiirleri, Ankara, 1987.
• Haşim Karpuz, “Mevlânâ Külliyesi”, DİA., XXIX, Ankara, 2004.
• Hüseyin Vassâf, Sefîne-i Evliyâ, Kitabevi, İstanbul, 2006.
• İhtifalci Mehmet Ziya, Yenikapı Mevlevîhânesi, Ataç yay. İstanbul, 2005.
• İskender Pala, “Kırk”, DİA. XXV, Ankara, 2002.
• M. Hamdi Yazır, Hak Dini Kur’an Dili, İstanbul, 1982.
• M. Zeki Pakalın, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü M.E.B. Yayınları, İstanbul, 1993.
• Mehmet Demirci, Gönül Dünyamızı Aydınlatanlar, Mavi Yayıncılık, İstanbul, 2005.
• Mehmet Demirci, Sorularla Tasavvuf ve Tarikatler, Damla Yayınevi, İstanbul, 2004.
• Michaela Mihriban Özelsel, Halvette 40 Gün, Kaknüs Yayınları, İstanbul, 2002.
• Muhsin Kalkışım, Şeyh Galib Divânı, Ankara 1994.
• Mustafa Uzun, “Türk Tasavvuf Edebiyatında Bir Dua ve Niyaz Tarzı: Gülbank”, Tasavvuf Kitabı içinde, Kitabevi, İstanbul, 2003.
• Münire Erdem-Yasemin Akmen, Eğitim Psikolojisi, Ankara, 1998.
• Necmüddin Kübra, “Usulü Aşere”, (Tasavvufi Hayat içinde), haz. Mustafa Kara, Dergâh Yayınları, İstanbul, 1980.
• Nihad Sami Banarlı, Resimli Türk Edebiyatı Tarihi, M.E.B. Yayınları, İstanbul, 1971.
• Reşat Öngören “Mevlevîyye, DİA., XXIX, Ankara, 2004.
• Selçuk Eraydın, “Çile” DİA., İstanbul, 1993.
• Sezai Küçük, “Mevlevîlerde Manevî Eğitim”, Keşkül Dergisi, sayı, 5, İstanbul, 2005.
• Süleyman Uludağ, “Halvet”, DİA., XV, İstanbul, 1997.
• Süleyman Uludağ-Selçuk Eraydın,“Erbaîn”, DİA., XI, İstanbul, 1995.
• Tahir Olgun, Çilehane Mektupları, hazırlayanlar: Cemal Kurnaz-Gülgün Erişen, Akçağ yayınları, Ankara, 1995.
• Yılmaz Öztuna, Büyük Türk Musikisi Ansiklopedisi, Ankara, 1990.
• Zülfikar Güngör, “Tahiru’l-Mevlevî”, (Sahabeden Günümüze Allah Dostları, c. X içinde), İstanbul, 1996.