Gülşeniyye Tarikatı ile İrtibatı Olan Bazı Mevlevî Şairler

Yıl 2008, Cilt: 8 Sayı: 1, 105 - 136, 31.05.2008

Abdurrahman Adak

https://doi.org/10.5281/zenodo.3343921

Öz

Gülşeniyye tarikatı, Mevleviyye tarikatından önemli ölçüde etkilenen bir tarikattır. Gülşeniyye tarikatının kuruluşundan sonra, her iki tarikat arasında önemli bir iletişim ve etkileşim gerçekleşmiştir. Özellikle her iki tarikata mensup şairler arasındaki ilişki daha çok dikkat çekmektedir. Bu çalışmada Esrâr Dede’nin Tezkire-i Şu’arâ-yı Mevleviyye’sinde Gülşenîlerle irtibata geçtiği söylenen Mevlevî şairler üze-rinde durulmuştur. Bunlar Semâ’î Sultân Dîvânî, Yusuf Sineçâk, Garîbî, Şâhidî, Günâhî, Derûnî, Şuhûdî, Arşî, Bekayî, Vehbî ve Enîs Receb Dede’dir (on bir şair). Çalışmada bu şairlerin Gülşenîler ile olan irtibatı çerçevesinde her iki tarikat arasındaki irtibat hakkında önemli sonuçlara varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Mevleviyye Tarikatı, Gülşeniyye Tarikatı, Şair, İrtibat, Xvı Yüzyıl, Esrar Dede

Some Mawlawi Poets Having Connections with Sufi Order

Öz

Gulshaniyyah order, influenced from Mawlawiyyah order significantly. After founding of Gulshaniyyah order, an important intercommunication and mutual in-teraction occured between the two orders. Especially, the relation which is between the poets of the two orders, attracated the attentions more. İn this study, dwelled upon Mawlawi poets which is said they entered into relation with Gulshanian, in Tezkire-i Şu’arâ-yı Mevleviyye of Esrâr Dede. These are Semâ’î Sultân Dîvânî, Yusuf Sineçâk, Garîbî, Şâhidî, Günâhî, Derûnî, Şuhûdî, Arşî, Bekayî, Vehbî and Enîs Receb Dede (eleven poets). At the study, arrived at important conclusions about relations between the two orders, in accordance of relations of these poets with Gulshaninas.

Anahtar Kelimeler

Mawlawiyyah Order, Gulshaniyyah Order, Poet, Relation, Xvi. Century, Esrar Dede

Kaynakça

• Adak, Abdurrahman, Za’fî-i Gülşenî Hayatı, Eserleri, Edebî Şahsiyeti ve Dîvânının İncelenmesi, AÜSBE doktora tezi, Ankara 2006.
• Âli, Gelibolulu, Künhü’l-Ahbâr’ın Tezkire Kısmı, (Haz. Mustafa İSEN), AKM Yay., Ankara 1994.
• Azamat, Nihat, “Dîvâne Mehmed Çelebî”, DİA., (IX, 301-304), İst., 2000.
• Belîğ, İsmail, Nuhbetü’l-Âsâr Li-Zeyli Zübdeti’l-Eş’âr, (Haz. Abdulkerim Abdulkadiroğlu), AKM Yay., Ankara 1999.
• Beyanî, Mustafa b. Cârullâh, Tezkiretü’ş-Şu’arâ, (Haz.İbrahim Kutluk), TTK Yay., Ankara 1997.
• Canım, Rıdvan, Latîfî Tezkiretü’ş-Şu’arâ ve Tabsıratü’n-Nuzamâ (İnceleme-Metin), AKM Yay., Ankara 2000.
• Cebecioğlu, Ethem, Tasavvuf Terimleri & Deyimleri Sözlüğü, Anka Yay., İst. 2004.
• Çelebioğlu, Amil, “XIII-XV (İlk Yarısı) Yüzyıl Mesnevîlerinde Mevlânâ Tesiri”, Eski Türk Edebiyâtı Araştırmaları, MEB Yay., İst. 1998.
• Esrar Dede, Tezkire-i Şu‘arâ-i Mevleviyye (Haz.İlhan Genç), Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yay., Ankara 2000.
• Güzel, Ahmet, “Mevlânâ’nın Çağına ve Çağımıza Tesirleri”, İstem, 5/10, 2007.
• Hayâlî, Dîvân, (Haz.Ali Nihat Tarlan), Akçağ Yay., Ankara 1992., s.299.
• İnce, Adnan, Tezkiretü’ş-Şu’arâ Salim Efendi, AKMBY, Ankara 2005.
• İpekten, Haluk, (M. İsen, R. Toparlı, N. Okçu, T. Karabey), Tezkirelere Göre Dîvân Edebiyâtı İsimler Sözlüğü, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay. Ankara 1988.
• İpekten, Haluk, (M. İsen, F.Kılıç, İ. H.Aksoyak, A. Eyduran), Şâir Tezkireleri, Grafiker Yay. Ankara 2002.
• İsen, Mustafa, Usûlî Hayâtı Sanatı ve Dîvânı, AÜFE Yay., Erzurum 1988.
• Kara, Mustafa, “Gülşeniyye”, DİA, (XIV, 256-259), İst. 1996.
• Kılıç, Filiz, Âşık Çelebî Meşâ’irü’ş-Şu’arâ, İnceleme, Tenkitli Metin, (GÜSBE, Doktora Tezi) Ankara 1994.
• Kılıç, Mahmut Erol, Sûfî ve Şiir, İnsan Yay., İst. 2005.
• Kınalı-Zade, Hasan Çelebî, Tezkiretü'ş-Şu‘arâ, (Haz. İbrahim Kutluk), T.T.K. Yay. Ankara 1989.
• Konur, Himmet, İbrâhîm-i Gülşenî....................
• La’lî, Mehmed Fenâî, Terceme-i Hâl-i Hazret-i Pîr-i Gülşenî, Dârut’-Tıbâ’ti’l-‘Âmire, İst.1289.
• Mehmed Şükrî b. İsmâil, Silsile-nâme-i ‘Aliyye-i Meşâyîh-i Sûfiyye, Hacı Selîm Ağa Ktp. Hüdâî Efendi, no.1908.
• Mehmed Tahir, Bursalı, Osmanlı Müellifleri, (I-III), (Tıpkıbasım), Bizim Büro Yay. Ankara 2000.
• Muhyî-i Gülşenî, Menâkıb-ı İbrâhîm-i Gülşenî, (Yayınlayan: Tahsin Yazıcı), TTK Yay. Ankara 1982.
• Müstakîmzâde, Mecelletü'n-Nisâb, Kültür Bak. Yay. Tıpkıbasım, Ankara 2000.
• Nâcî, Muallim, Osmanlı Şâirleri, (Haz.Cemâl Kurnaz), Akçağ. Ankara 2000.
• Ocak, Ahmet Yaşar, Osmanlı İmparatorluğunda Marjinal Sûfîlik: Kalenderîler, TTK, Ankara 1999.
• Ocak, Ahmet Yaşar, Osmanlı Toplumunda Zındıklıklar ve Mülhidler, TVYY, İst. 2003.
• Râmiz, Âdâb-ı Zurafâ, (Haz. Sadık Erdem, AKMBY, Ankara 1994.
• Safâyî, Mustafa, Tezkire-i Safâyî, (Haz. Pervin Çapan), AKMBY, Ankara 2005.
• Sâlih, Menâkıb-ı Evliyâ-yı Mısır, Bulak 1262.
• Sâmî, Şemseddîn, Kâmûsu’l-A’lâm, (Tıpkıbasım), Kaşgar Neşriyat, Ankara 1996.
• Solmaz, Süleyman, Ahdî ve Gülşen-i Şuarâsı, AKM Yay., Ankara 2005.
• Süreyya, Mehmed, Sicill-i Osmânî, Matbaa-i Âmire, İst. 1315.
• TDEA: Türk Dili ve Edebiyâtı Ansiklopedisi - Devirler İsimler Eserler Terimler, (I-VII), Dergâh Yay., İst. 1977-1990.
• Tuman, Mehmed Nâil, Tuhfe-i Nâilî-Dîvân Şâirlerinin Muhtasar Biyografileri, (I-II), (Haz.Cemal Kurnaz, Mustafa Tatçı), Bizim Büro Yay., Ankara 2001.
• Vassaf, Osmânzâde Hüseyin, Sefîne-i Evliyâ, (I-V), (Haz. Mehmet Akkuş, Ali Yılmaz, Kitabevi, İst. 2006.
• Azamat, Nihat, “İbrâhîm-i Gülşenî”, DİA., (XXI, 301-304), İst., 2000.
• Öztürk Ali, “Halvetiyye Tarîkatına Mensup XVI. Yüzyıl Dîvân Şâirleri Üzerine Bir İnceleme”, Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, (6/15), Ankara 2005.
• Za’fî, Dîvân, Millet Ktp., Ali Emîrî Manzûm Eserler, no. 254.