Distance Hifz Education According to Quran Course Teachers

Yıl 2022, Cilt: 22 Sayı: 1, 191 - 222, 30.06.2022

Mustafa Başkonak

https://doi.org/10.33420/marife.1103786

Cited By: 1

Öz

The Prophet (PBUH), set an example for the ashab about hifz and inscription within the consideration of all kinds of possibility and hesitation. The way of comprehension and the memorization of the verses by the Prophet (PBUH) during the revelation were counted as the first step in memorizing the Qur’an. In this regard, it is thought that it would be more judicious to base the efforts of the companions on memorization as the beginning of the present form of the institution in which hafiz education is given. The Companions carried the tradition of memorization (hıfz) further, although it is known that the process of memorization is not easy and memorization requires patience and endurance, furthermore a heavy responsibility must be undertaken, and protection is as important as memorization. Our country has maintained hafiz education with approximately 1700 Qur’an courses and 189 Hafiz Imam Hatip Secondary Schools (within the context of Hafiz Project with Formal Education) since 2014. After the first corona case was seen in Turkiye on March 11, 2020, education in hafiz courses started through digital applications via distance education as of March 30, 2020, and it continued either distance or face-to-face depending on the evolution of the pandemic, until July 5, 2021.

This research, which aims to determine the problems faced by the Qur’an course instructors who trains hafizs in Hafiz Imam Hatip Secondary Schools and Quran courses affiliated to the Presidency of Religious Affairs, where the hafiz project is applied together with formal education, about the opinions on the distance hafiz training, during the coronavirus pandemic. It is quantitative research in which the case study scanning model is used. The questionnaire included open-ended and multiple-choice questions to determine the problems and solution suggestions by comparing distance education and face-to-face education was used as a data collection tool. The questionnaire was applied to 184 Qur'an course teachers determined by Easy Sampling method in the universe of Qur'an course instructors providing distance education in Konya province and districts in the spring semester of the 2020-2021 academic year. Due to the Covid-19 pandemic, questionnaires were sent to the instructors by the provincial mufti of Konya via whatsapp groups. According to the research findings, the Qur'an course instructors did not find distance memory education productive; it is not suitable for students studying on memorization of Qur’an to be a hafiz at home; most of the techniques used in face-to-face education cannot be used in distance education; It has been determined that technological inadequacies and lack of communication cause significant problems.

It is possible to list some of the findings of the research as follows: Almost all the Qur’an course instructors participating in the research said that in face-to-face education, students memorize more easily and solidly and are more willing to prepare their lessons. Approximately 85% of the instructors stated that they took the memorization of the students through video calls in distance education. Under six headings, the instructors gathered the reasons that prevent memorization in distance hafiz education. One hundred forty-two instructors mentioned the inadequacy of people who can take their memorization at home due to both the level of reading the Qur’an and their intensity. The process is difficult for everyone as well as for the students. Due to the desire to not fall behind in the lessons and to succeed, the thought that the teacher may not realize them, students sometimes with the help of their families gave their memorization by looking at the Qur’an or other materials. The instructors also revealed that the most important problem experienced in distance memory education is to discipline. 

Additionally, some important suggestions have been evaluated as a result of this research; an online education portal is needed to be established that can be used effectively in different types of Qur’an courses in order to reduce the disruptions in distance memory education and prevent them from happening again. Providing support is needed for technological equipment and internet quota, by considering the students with financial/physical inadequacies. Seminars such as “Crisis Management, Effective Communication, Use of Technology, Teaching Principles and Methods, Distance Hafiz Training” should be given to the administrators and instructors working in the Qur’an courses. The number of Guidance and Psychological Counselors working within the Presidency of Religious Affairs should be increased, and it has been evaluated that it is essential to employ assistant trainers with education and experience.

Anahtar Kelimeler

Religious education, Hifz education, Distance education, Quran course, Covid-19.

Kur’an Kursu Öğreticilerine Göre Uzaktan Hafızlık Eğitimi

Öz

Hz. Peygamber (s.a.v), yaşanabilecek her türlü ihtimal ve tereddüdü göz önünde bulundurarak hıfz ve kitabet konusunda ashabına örneklik teşkil etmiştir. Hz. Peygamber’in vahiy esnasında yaşadıkları ile ayetleri kavrama ve ezberleme şekli, Kur’an’ın ezberlenmesinde atılan ilk adım olarak sayılmıştır. Hıfzı vehbî olan Hz. Peygamber ile ashabının hıfzının aynı olmadığı unutulmamalıdır. Bu açıdan günümüzdeki şekliyle hafızlık kurumunun başlangıcı olarak ashabın hıfzetme konusundaki gayretinin esas alınmasının daha isabetli olacağı düşünülmektedir. Hıfz sürecinin kolay olmadığı, hıfzetmenin sabır ve dayanıklılık istediği, ağır bir sorumluluğun üstlenilmesi gerektiği ve hıfzetmek kadar korunmasının da büyük önem arz ettiğinin bilinmesine rağmen ashab, hıfz geleneğini daha da ilerilere taşımıştır. Asr-ı saadetten sonra eğitim-öğretim faaliyetlerinde meydana gelen gelişmeler zamanla sistematik bir hâl almış ve hıfz ile ilgilenen kişiler için bir dönüm noktası olmuştur. “Dâru’lkur’an”, “Dâru’lhuffaz” ve “Dâru’lkurrâ” gibi isimlerle anılan hafızlık kurumları, fonksiyonları açısından İslam tarihi içerisinde önemli bir yere sahip olmuşlardır. Dini eğitimden din eğitimine doğru meydana gelen değişim, Kur’an kursları ve hafızlık eğitimi ile buna bağlı kurumları da doğrudan veya dolaylı olarak etkilemiştir. Ülkemizde hafızlık eğitimi yaklaşık 1700 Kur’an kursu ile 2014 yılından itibaren (Örgün Eğitimle Birlikte Hafızlık Projesi kapsamında) 189 Hafız İmam Hatip Ortaokulunda devam etmektedir. Türkiye’de 11 Mart 2020 tarihinde görülen ilk korona vakasının ardından 30 Mart 2020 tarihi itibariyle Hafızlık kurslarında eğitim, uzaktan eğitim yoluyla dijital uygulamalar üzerinden başlamış ve 5 Temmuz 2021 tarihine kadar pandeminin seyrine göre uzaktan veya yüz yüze olarak dönüşümlü olarak devam etmiştir.
Örgün eğitimle birlikte hafızlık projesinin uygulandığı Hafız İmam Hatip Ortaokulları ile Diyanet İşleri Başkanlığına bağlı Kur’an kurslarında hafızlık eğitimi veren Kur’an kursu öğreticilerinin, Covid-19 pandemisi sürecinde uzaktan hafızlık eğitimi hakkındaki görüşleri ve karşılaştıkları problemleri belirlemeyi amaçlayan bu araştırma, örnek olay tarama modelinin kullanıldığı nicel bir araştırmadır. Veri toplama aracı olarak, uzaktan eğitim ile yüz yüze eğitimin karşılaştırılması ile yaşanan problemler ve çözüm önerilerini belirlemeye yönelik açık ve kapalı uçlu soruları içeren anket kullanılmıştır. Anket, 2020-2021 öğretim yılı bahar yarıyılında Konya il ve ilçelerinde uzaktan hafızlık eğitimi veren Kur’an kursu öğreticileri evreninde Kolay Örnekleme yöntemiyle belirlenmiş 184 Kur’an kursu öğreticisine uygulanmıştır. Covid-19 nedeniyle anket formları Konya İl Müftülüğü tarafından öğreticilere Whatsapp grupları aracılığı ile gönderilmiştir. Anketin uygulandığı Google Forms uygulaması ile elde edilen verilerin istatistiksel analizi yapılmıştır.
Araştırma verilerinden elde edilen bazı sonuçları şu şekilde sıralamak mümkündür: Araştırmaya katılan Kur’an kursu öğreticilerinin tamamına yakını yüz yüze eğitimde öğrencilerin ezberlerini daha kolay ve sağlam bir şekilde yaptığını ve derslerini hazırlama konusunda daha istekli olduğunu söylemiştir. Öğreticilerin yaklaşık %85’i uzaktan hafızlık eğitiminde öğrencilerin ezberlerini görüntülü görüşme ile aldıklarını belirtmişlerdir. Uzaktan hafızlık eğitiminde ezber yapmaya engel olan nedenleri altı başlıkta toplayan öğreticilerden 142’si gerek Kur’an okuma seviyesinden gerekse yoğunluklarından dolayı evde ezberlerini dinlettirebilecek kişi yetersizliğinden bahsetmiştir. Sürecin herkes için olduğu kadar öğrenciler için de meşakkatli geçmesi, derslerden geri kalmama ve başarma arzusu, hocanın farkına varamayabileceği düşüncesi vb. sebeplerle bazı öğrenciler bazen ailelerinden de yardım alarak Kur’an ya da diğer materyallere bakarak ezberlerini vermişlerdir. Araştırmaya katılan öğreticiler uzaktan hafızlık eğitiminde yaşanan en önemli problemin disiplin sağlama olduğunu beyan etmişlerdir. Öğreticiler ayrıca çocuklarının sorumluluklarını büyük oranda üzerlerine alan/almak zorunda kalan velilerin ilgisiz davrandığını ve çocukların da bazen umursamaz tavırlar içerisinde olduğunu söylemişlerdir. Uzaktan hafızlık eğitimi sürecinde yaşanan aksaklıkların azaltılabilmesi ve tekrar yaşanmaması için farklı türdeki Kur’an kurslarında etkin şekilde kullanılabilecek çevrimiçi eğitim portalının oluşturulmasının; maddi/fiziki yetersizlikleri olan öğrenciler göz önünde bulundurularak teknolojik araç-gereç ve internet kotasında destek sağlanmasının; Kur’an kurslarında görev yapan idarecilere ve öğreticilere “Kriz Yönetimi, Etkili İletişim, Teknoloji Kullanımı, Öğretim İlke ve Yöntemleri, Uzaktan Hafızlık Eğitimi” gibi seminerler verilmesinin; Diyanet İşleri Başkanlığı bünyesinde görev yapan Rehberlik ve Psikolojik Danışman sayısının artırılmasının; eğitim ve tecrübesi olan yardımcı öğreticilerin istihdam edilmesinin önemli olduğu değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Din eğitimi, Hafızlık Eğitimi, Uzaktan eğitim, Kur'an kursu, Covid-19

Teşekkür

Araştırma verilerinin elde edilebilmesi için anket formlarının Kur’an kursu öğreticilerine ulaştırılmasında ve uygulanmasında desteğini esirgemeyen, görüşleriyle araştırmaya değer katan Konya İl Müftüsü Doç. Dr. Ali ÖGE hocama teşekkür ederim.

Kaynakça

• AA, Anadolu Ajansı. “Gazze'deki hocaların verdiği çevrim içi hafızlık kursuna 82 ülkeden 3 bin öğrenci katılıyor”. Erişim 9 Ocak 2022. https://www.aa.com.tr/tr/dunya/gazzedeki-hocalarin-verdigi-cevrim-ici-hafizlik-kursuna-82-ulkeden-3-bin-ogrenci-katiliyor/2402029
• AA, Anadolu Ajansı. “Mardin'de 8 ayda hafız olan 12 yaşındaki Bilal, Türkiye birincisi olmak için çalışıyor”. Erişim 10 Ocak 2022. https://www.aa.com.tr/tr/yasam/mardinde-8-ayda-hafiz-olan-12-yasindaki-bilal-turkiye-birincisi-olmak-icin-calisiyor/2368060
• AA, Anadolu Ajansı. “Uzaktan eğitimle hafız oldular”. Erişim 11 Ocak 2022. https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/uzaktan-egitimle-hafiz-oldular/19985 96
• AA, Anadolu Ajansı. “75 günde hafızlık eğitimi”. Erişim 8 Ocak 2022. https://www.aa.com.tr/tr/vg/video-galeri/75-gunde-hafizlik-egitimi-/0
• Alanya Müftülüğü. “Uzaktan eğitimle hafız oldular”. Erişim 10 Ocak 2022. https://antalya.diyanet.gov.tr/alanya/sayfalar/contentdetail.aspx?MenuCategory=Kurumsal&ContentId=889
• Akdemir, Mustafa Atilla. “Kur’an Ezberinde Kalite İhtiyacı ve Donanımlı Hafızlık”. Usûl: İslam Araştırmaları 13 (2010), 21-40.
• Akın, Abdullah - Akın, Ahmet. “Kuran Kurslarında Özellikle Hafızlık Eğitimine Yönelik Bir Dizi Öneri”. Din Eğitiminde Motivasyon ve Verimlilik Sempozyumu, 14-15 Mayıs 2016, 27-30.
• Akman, Abdülkerim. İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenlerinin Uzaktan Eğitime Yönelik Tutumları. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2021.
• Albayrak, Bünyamin. “Kur’an Kursu Hizmetlerinde Yeni Yaklaşımlar: Hizmet Çeşitliliği Projesi: Hafızlık Eğitimi”. Yeniden Yapılanmanın Eşiğinde Kur’an Kursları YECDER IV. Ulusal Din Görevlileri Sempozyum Bildirileri (27 Nisan 2013 - İstanbul), 21-33.
• Algur, Hüseyin. Hafızlık Eğitimi Alan Bireylerin Motivasyon ve Psiko-Sosyal Durumları. İstanbul : Değerler Eğitimi Merkezi, 2019.
• Altun, Veysel Karani. “Covid-19 Pandemi Sürecinde Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenlerinin Uzaktan Eğitim ile İlgili Görüşlerinin Değerlendirilmesi”. Turkish Studies - Education 5/16 (2021), 2127-2145. http://dx.doi.org/10.7827/Turkish Studies. 52403
• Arıcı, Handan Yalvaç - Çeti̇n, Hacer. “Online (Çevrimiçi) Din Eğitimi Tutum Ölçeği”. Dini Araştırmalar 24/61 (15 Aralık 2021), 543-570. https://doi.org/10.15745/ da.995805
• Aydın, Muhammet Şevki. “Hafızlık Eğitimini Yeniden Düşünmek”. Hafızlık Eğitimi Üzerine Araştırmalar, 17-39.
• Baki, Adnan - Gökçek, Tuba. “Karma Yöntem Araştırmalarına Genel Bir Bakış”. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi 11/42 (Güz 2012), 1-21.
• Baltacı, Ali - Özkan, Fatih. “Covid-19 Salgın Sürecinde Din Dersi Öğretmenlerinin Ölçme ve Değerlen-dirme Faaliyetlerine İlişkin Yeterlik Algıları”. Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8/2 (30 Aralık 2021), 1158-1182. https://doi.org/10.17859/pauifd.1002570
• Başkonak, Mustafa. “Covid-19 Salgın Sürecinde İşitme Engellilere Yönelik Uzaktan Yaygın Din Eğitimi”. Türkiye Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi 12 (28 Aralık 2021), 89-119. https://doi.org/10.53112/tudear.995019
• Başkonak, Mustafa - Akşener, Ayşe. “Kuran Öğretiminde Yeni Yaklaşımlar: On Saatte Online Kuran Eğitimi Örneği”. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 11/25 (15 Aralık 2020), 714-740. https://doi.org/10.35415/sirnakifd.786941
• Bozkurt, Nebi. “Dârülkurrâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 8/543-545. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• Bozkurt, Nebi. “Hâfız”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 15/74-78. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl el-Cu‘fî. el-Kütübü’s-sitte ve şürûhuhâ: Sahîhu’l-Buhârî. İstanbul: Dâru Sahnûn ve Çağrı Yayınları, 2. Baskı., 1413/1992
• Cebeci, Suat - Ünsal, Bilal. “Hafızlık Eğitimi ve Sorunları”. Değerler Eğitimi Dergisi , 4/11, (2006), 27-52 .
• Creswell, John W. Araştırma Deseni Nitel, Nicel ve Karma Yöntem Yaklaşımları. Ankara: Eğiten Kitap, 2016.
• Çakıcı, İrfan. “Kur’an’ın Korunmasında Hıfz ve Kitabet”, e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi 11/2 (Ağustos 2019), 573-597.
• Çanakçı, Ahmet Ali. Pandemi Sürecinde İlahiyat Öğrencilerine Göre Arapça Eğitimi. Konya: Palet Yayınları, 2021.
• Çaylı, Ahmet Fatih. Kur’an kursu öğreticilerine göre hafızlık öğretimi ve problemleri (Göller bölgesi örneği). Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans, 2005.
• Çıtırık, Amine Nuriye - Zengi̇n, Zeki Salih. “Küresel Salgın Zamanında Din Görevlileri Gözüyle Diyanet İşleri Başkanlığı’nın Yaygın Din Hizmeti ve Eğitimi”. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Salgın Hastalıklar Özel Sayısı (15 Temmuz 2020), 599-624.
• Dartma, Bahattin. “Günümüzdeki Hâfızlık ile Asr-ı Saâdetteki Hâfızlığın Karşılaştırılması”. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi [Darulfunun İlahiyat] 29 (2013), 179-192.
• Demirci, Muhsin. Kur’ân tarihi. Istanbul: IFAV, 8. Baskı, 2015.
• DİB, Diyanet İşleri Başkanlığı. “Türkiye'de kaç öğrenci hafızlık yapıyor?”. Erişim 15 Ocak 2022. https://www.diyanethaber.com.tr/ali-erbas/turkiye-de-kac-ogrenci-hafizlik-yapiyor-diyanet-isleri-h20465.html
• DİB, Diyanet İşleri Başkanlığı. “Diyanet İşleri Başkanlığı Personel Yeterlikleri”. Erişim 3 Ocak 2022. https://hukukmusavirligi.diyanet.gov.tr/Documents /Diyanet%20 %C4%B0%C5%9Fleri%20Ba%C5%9Fkanl%C4%B1%C4%9 F%C4%B1%20Personel%20Yeterlikleri.pdf
• DİB, Diyanet İşleri Başkanlığı. “Diyanet İşleri Başkanı Erbaş, koronavirüsle ilgili tedbirleri açıkladı”. Erişim 5 Ocak 2022. https://diyanet.gov.tr/tr-TR/Kurumsal/Detay/29392/diyanet-isleribaskanerbas-koronavirusle-ilgili-tedbirleri-acikladi
• DİB, Diyanet İşleri Başkanlığı. “Kur’an kurslarında eğitim ve öğretime verilen ara uzatıldı”. Erişim 5 Ocak 2022. https://www.diyanet.gov.tr/tr-tr/Kurum sal/Detay/29438/kurankurslarinda-egitim-ve-ogretime-verilen-ara-uzatildi
• DİB, Diyanet İşleri Başkanlığı. “‘Diyanet Hafız Uygulaması”. Erişim 8 Ocak 2022. https://www.diyanet.tv/diyanet-hafiz-uygulamasi/
• DİB, Diyanet İşleri Başkanlığı. “Hafızlık Eğitimi Programı”. Erişim 8 Ocak 2022. https://egitimhizmetleri.diyanet.gov.tr/Documents/Haf%C4%B1zl%C4%B1k%20E%C4%9Fitimi%20Program%C4%B1%20-%202010.pdf
• EHAD, Evrensel Hafızlar Derneği. “EHAD Akademi Nedir?”. Erişim 8 Ocak 2022. https://www.ehad.org.tr/ehad-akademi-nedir/
• Erpay, İlyas. “Zorunlu Uzaktan Eğitim: Covid-19 Pandemisi Sürecinde İlahiyat Öğrencilerinin Uzaktan Eğitime Yönelik Görüşleri”. Marifetname 8/1 (16 Haziran 2021), 169-204.
• Genç, Muhammet Fatih vd. “Koronavirüs (Covıd-19) Sürecinde İlahiyat Alanında Lisansüstü Eğitim Gören Öğrencilerin Uzaktan Eğitime Bakışları”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 21/1 (31 Mart 2021), 71-97. https://doi.org/10.33415/daad.840675
• Genç, Muhammet Fatih - Gümrükçüoğlu, Süleyman. “Koronavirüs (Covıd-19) Sürecinde İlâhiyat Fakültesi Öğrencilerinin Uzaktan Eğitime Bakışları”. Turkish Studies 4/15 (2020), 403-422. http://dx.doi.org/10.7827/Turkish Studies.43798
• Güneş, Adem. Örgün Eğitimle Birlikte Hafızlık. İstanbul: DEM Yayınevi, 2020.
• Güncel Türkçe Sözlük. Türk Dil Kurumu. Erişim 2 Ocak 2022. https://sozluk.gov.tr/?kelime=hıfzetmek
• Güneyin, Bahattin. Hafızlık sürecinde anne babalara ve eğitimcilere yol haritası. Ankara : Milli Eğitim Bakanlığı Din Öğretimi Genel Müdürlüğü, 2019.
• Güngör, Ali. “Yükseköğretim Öğrencilerinin ‘Uzaktan Eğitim’ Kavramına İlişkin Metaforik Algıları: Kilis 7 Aralık Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Örneği”. Eskiyeni 45 (20 Eylül 2021), 693-717. https://doi.org/10.37697 /eskiyeni.945841
• Hafıza İlim Akademisi. “8 Ayda Mealiyle Birlikte Hafızlık”. Erişim 9 Ocak 2022. https://www.hafizailimakademisi.com/
• Hamidullah, Muhammed. Kur’an’ı Kerim Tarihi. İstanbul: İfav Yayınları, 1993.
• Karasar, Niyazi. Bilimsel Araştırma Yöntemi Kavramlar, İlkeler, Teknikler. Ankara: Nobel Yayıncılık, 35. Basım., 2020.
• KOMEK, Konya Büyükşehir Belediyesi Meslek Edindirme Kursları. “Ali Gav Medresesi’nde “Daru’l Huffaz” kurslarına başladı”. Erişim 8 Ocak 2022. https://www.haberler.com/komek-ali-gav-medresesi-nde-daru-l-huffaz-14563243-haberi/
• Komisyon. Hafızlık Eğitim Programı. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2021.
• Korkmaz, Mehmet. Din Öğretimi Teknolojisi ve Materyal Geliştirme. Kayseri: Kimlik Yayınları, 4. Baskı., 2018.
• Korkmaz, Mehmet. “Hafızlık Eğitiminde Bireyi (Talebeyi) Tanıma”. Hafızlık Eğitimi Üzerine Araştırmalar. ed. Cemil Osmanoğlu, Ömer Özbek. 57-115. Kayseri: Kimlik Yayınları, 2019.
• Kurt, Yaşar. “Kur’an’ın Korunmasında Hafızlık Müessesesi”. Hitit Üniversitesi (Gazi Üniversitesi) Çorum İlahiyat Fakültesi Dergisi XI/22 (2012), 229-251.
• MEB, Milli Eğitim Bakanlığı. “Örgün Eğitimle Birlikte Hafızlık Proje Okulları Listesi 2021”. Erişim 2 Ocak 2022. http://hafiz.meb.gov.tr/wp-content/ uploads/2021/10/orgun_eğitimle_birlikte_hafizlik_ proje_okullari_listesi_20 21_guncel-1-1.pdf
• Osmanoğlu, Cemil - Göksun, Ayşe Nur. “Hafızlık Eğitiminde Başarı ve Motivasyon”. Hafızlık Eğitimi Üzerine Araştırmalar. ed. Cemil Osmanoğlu, Ömer Özbek. 117-201. Kayseri: Kimlik Yayınları, 2019.
• Öncü, Ali - Onulur, Tuğba. “Diyanet İşleri Başkanlığının Uzaktan Kur’an Öğretimi Programı Üzerine Nitel Bir Araştırma (Denizli Örneği)”. Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8/1 (30 Haziran 2021), 417-443. https://doi.org/10.17859/pauifd.945110
• Özbek, Ömer. “Çoklu Zekâ Uygulamaları ve Hafızlık Eğitimi”. Hafızlık Eğitimi Üzerine Araştırmalar. ed. Cemil Osmanoğlu, Ömer Özbek. 203-246. Kayseri: Kimlik Yayınları, 2019.
• Özbek, Ömer. “Dünyada Hafızlık Yöntem Örnekleri”. Bilimname: Düşünce Platformu 29 (Şubat 2015), 183-209.
• Özdemi̇r, Ömer - Erdoğan, İrfan. “Covid-19 Pandemisi Sürecinde İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinin Uzaktan Eğitim Hakkındaki Görüşleri”. Türkiye Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi 12 (28 Aralık 2021), 11-41. https://doi.org/10.53112/tudear.999869
• Özdemir, Saadettin - Çaylı, Ahmet Fatih. “Kur’an Kursu Öğreticilerine Göre Hafızlık Öğrfetimi ve Problemleri”. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi 9/119 (Ağustos 2021), 23-69. http://dx.doi.org/10.29228/ASOS.51881
• Sağlık Bakanlığı. “Covid19 Sars-CoV-2 Enfeksiyonu Rehberi, Bilim Kurulu Çalışması”. Erişim 5 Ocak 2022. https://acilafet.saglik.gov.tr/TR-64674/covid-19-sars-cov2-enfeksiyonu-rehberi.html
• Şahin, Hatice. İslam kültür tarihinde “Kur’ân hıfzı” geleneği ve günümüzdeki uygulama biçimleri. Ankara : Ankara Üniversitesi, 2011.
• Şimşek, M. Said. “Asr-ı Saadet ve Hulefa-i Raşidin Döneminde Kur’an Eğitim ve Öğretimi”. Kur’an sempozyumu (Bilgi Vakfı), 395-400, 1994.
• Tanman, M. Baha. “Dârülkurrâ (Mimari)”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 8/545-548. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• Uğur, Elif - Osmanoğlu, Cemil. “Paydaşlarına Göre Örgün Eğitimle Birlikte Hafızlık Uygulamasının Değerlendirilmesi”. Bilimname 2020/41 (2020), 903-956.
• Varol, M. Bahaüddin. “Hulefâ-i Râşidîn Dönemi Eğitim ve Öğretim Faaliyetlerine Genel Bir Bakış- II: Eğitim-Öğretim Kurumları ve Metodları”. Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 11 (2001), 157-175.
• Yıldırım, Ali - Şimşek, Hasan. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınları, 2004.
• Yin, Robert. Case study research: design and methods. California: Sage Publications, 3. Baskı., 1984.