Türk Anayasa Mahkemesi'nin İçtihadı Işığında Sınır Dışı Kararlarına Karşı Yargısal İtirazın Hukuki Etkisi

Yıl 2020, Cilt: 26 Sayı: 2, 1047 - 1062, 30.12.2020

Gamze Ovacik

https://doi.org/10.33433/maruhad.810960

Cited By: 2

Öz

Yabancılarla ilgili gerçekleştirilen sınır dışı işlemlerinin, hukuka aykırı oldukları iddiasıyla sıklıkla Anayasa Mahkemesine bireysel başvurulara konu olduğu bilinmektedir. Bu konudaki yerel hukuki çerçeveyi kuran 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanununun yabancıların sınır dışı edilmesine ilişkin hükümlerinde, Olağanüstü Hal Kapsamında Bazı Düzenlemeler Yapılması Hakkında 676 sayılı sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile bir takım değişiklikler yapılmıştır. Bunlardan bir tanesi de, terörizm ve kamu düzeni, kamu güvenliği ve kamu sağlığıyla bağlantılı sebeplerle verilen sınır dışı etme kararlarına yargısal itirazın, bu kararların uygulanmasını durdurmayacağı yönündeki değişikliktir. Bu değişiklikle beraber, Anayasa Mahkemesinin sınır dışı işlemleriyle ilgili başvurularda tedbir taleplerine ilişkin içtihadında önemli değişiklikler olmuş, sonunda da Haziran 2018’de bu başvurularla ilgili pilot karar usulü başlatılmasına karar verilmiştir. Pilot karar usulü, yapısal bir sorundan kaynaklanan başvuruların tek tek incelenmesi yerine, uygulamaya ışık tutmak üzere ilkelerin ortaya konduğu tek bir kararın verilmesi; sorunun düzelmemesi halinde ise başvuruların toplu olarak karara bağlanmasını mümkün kılan bir yargılama usulüdür. Anayasa Mahkemesi tarafından bu usulün ilk kez uygulanması ve aynı konuda yapılan bine yakın bireysel başvurunun neredeyse tamamında tedbir talebinin kabul edilmiş olması, konunun önemini ortaya koymaktadır. Mayıs 2019’da pilot kararın, etkili başvuru hakkının ihlal edildiğine hükmetmesi üzerine sınır dışına itirazın otomatik askıya alıcı etkisi, yapılan değişiklikle tekrar mevzuat kapsamına alınmıştır. Bu makale önemli mevzuat ve içtihat değişikliklerinin yaşandığı bu hukuki süreci ve Türk göç ve iltica sistemine olan kritik etkilerini analiz etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Sınır dışı, Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu, Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru, Tedbir kararı, Pilot karar usulü

Kaynakça

• [2016] Anayasa Mahkemesi 2016-24976 ..................................
• [2016] Anayasa Mahkemesi 2016-34546..................................
• [2017] Anayasa Mahkemesi 2017-5993 ..................................
• AA ve AA [2017] Anayasa Mahkemesi 2015/3941..................................
• Abdolkhani ve Karimnia/Turkey [2009] Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 30471/08
• Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, ‘Fact Sheet on Interim Measures’ (2016)
• ——, ‘Rules of Court Practice Directions on Interim Measures’ (2016)
• Aksoy/Türkiye [1996] Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 21987/93
• Babajanov/Türkiye [2016] Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 49867/08
• Burgorgue-Larsen L, ‘Interim Measures in the European Convention System of Protection of Human Rights’ (2009) 2 Inter-American and European Human Rights Journal 99
• Committee of Ministers of Parliamentary Assembly of the Council of Europe, ‘Reply to a Written Question on Extradition of Refugees and the Obligation of “Non-Refoulement of Member States of the Council of Europe’ (2007) 1192 <http://www.assembly.coe.int/nw/xml/XRef/X2H-Xref-ViewHTML.asp?FileID=11641&Lang=EN#P52_3678>
• Dardağan Kibar E, ‘Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu Tasarısında ve Başlıca Avrupa Birliği Düzenlemelerinde Yabancıların Sınır Dışı Edilmelerine İlişkin Kurallar: Bir Karşılaştırma Denemesi’ (2012) 11 Ankara Avrupa Çalışmaları Dergisi 53
• De Schutter O, ‘The Binding Character of the Provisional Measures Adopted by the European Court of Human Rights’ (2005) 7 International Law FORUM du droit international 16
• E 2015/1345 K 2016/16 (Antalya 1 İdare Mahkemesi)..................................
• E 2015/1395 K 2016/19 (Antalya 1 İdare Mahkemesi)..................................
• E 2016/134 K 2016/243 (Trabzon İdare Mahkemesi)..................................
• E 2016/389 K 2016/502 (Antalya 1 İdare Mahkemesi)..................................
• E 2016/688 K 2016/1288 (Antalya 1 İdare Mahkemesi)..................................
• E 2016/1229 K 2017/163 (Antalya 1 İdare Mahkemesi)..................................
• E 2017/359 K 2018/98 (İstanbul 1 İdare Mahkemesi)..................................
• E 2017/435 K 2017/650 (Konya 1 İdare Mahkemesi)..................................
• E 2017/436 K 2017/649 (Konya 1 İdare Mahkemesi)..................................
• E 2017/826 K 2017/1741 (Isparta İdare Mahkemesi)..................................
• E 2017/1047 K 2018/205 (Antalya 1 İdare Mahkemesi)..................................
• E 2018/614 K 2019/65 (Eskişehir 1 İdare Mahkemesi)..................................
• E 2019/212 K 2019/620 (Hatay 1 İdare Mahkemesi)..................................
• Ekşi N, Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu Tasarısı (Beta Basım Yayım Dağıtım 2012)
• Ergül E, Anayasa Mahkemesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine Bireysel Başvuru ve Uygulaması (Yargı Yayınevi 2012)
• Erol G, ‘Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuruda Tedbir’ (2017) 130 Türkiye Barolar Birliği Dergisi 55
• Garry HR, ‘When Procedure Involves Matters of Life and Death: Interim Measures and the European Convention on Human Rights’ (2001) 7 European Public Law 399
• Gebremedhin/Fransa [2007] Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 25389/05
• Ghorbanov ve Diğerleri/Türkiye [2013] Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 28127/09
• Göztepe E, Anayasa Şikayeti (Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi 1998)
• Haeck Y and Herrera CB, ‘Staying the Return of Aliens from Europe through Interim Measures: The Case-Law of the European Commission and the European Court of Human Rights’ (2011) 13 European Journal of Migration and Law 31
• Haider D, The Pilot-Judgment Procedure of the European Court of Human Rights (Martinus Nijhoff Publishers 2013)
• Hamdemir B, Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru (Seçkin Yayıncılık 2015)
• Jabari/Türkiye [2000] Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 40035/98
• JK ve Diğerleri/İsveç [2016] Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 59166/12
• Kanadoğlu K, Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru (On İki Levha Yayıncılık 2015)
• KS Başvurusu [2015] Anayasa Mahkemesi 2015/14566..................................
• Langford P, ‘Extradition and Fundamental Rights: The Perspective of the European Court of Human Rights’ (2009) 13 The International Journal of Human Rights 512
• Mamatkulov ve Askarov/Türkiye [2005] Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 46827/99 and 46951/99
• Mole N and Council of Europe, Asylum and the European Convention on Human Rights (Council of Europe Pubishing 2010)
• Molu B, ‘Anayasa Mahkemesi ve Geçici Tedbir Talepli Başvurularda Karşılaşılan Sorunlar’ (2017) <https://anayasatakip.ku.edu.tr/wp-content/uploads/sites/34/2017/08/Benan-Molu-Anayasa-Mahkemesi-ve-Gec%CC%A7ici-Tedbir-Talepli-Bas%CC%A7vurularda-Kars%CC%A7%C4%B1las%CC%A7%C4%B1lan-Sorunlar.pdf>
• MSS/Belçika ve Yunanistan [2011] Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 30696/09
• Özbek N and Kuşçu D, ‘Anayasa Mahkemesinin 30.5.2019 Tarihli Pilot Kararı (Y.T. Kararı) İncelemesi ve Sınır Dışı Kararına Karşı Etkili Başvuru Üzerine Bir Değerlendirme’ (2020) 24 Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 3
• Özbey Ö, Türk Hukukunda Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Hakkı (Adalet Yayınevi 2013)
• Rotaru/Romanya [2000] Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 28341/95
• Saadi/İtalya [2008] Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 37201/06
• Sağlam M, ‘Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuruda Tedbir Kararı’ [2013] HUKAB Dergi <http://www.hukabdergi.com/p2122/>
• Silver ve Diğerleri/Birleşik Krallık [1983] Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 5947/72, 6205/73, 7052/75, 7061/75, 7107/75, 7113/75, 7136/75
• Soering/Birleşik Krallık [1989] Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 14038/88
• ‘Study on Individual Access to Constitutional Justice’ (Venedik Komisyonu 2011) 538/2009
• Şirin T, Türkiye’de Anayasa Şikayeti (Bireysel Başvuru) (On İki Levha Yayıncılık 2013)
• Turan H, ‘Bireysel Başvuru Yolunda Geçici Tedbir Kurumu’ (2014) 24 Ceza Hukuku Dergisi 237
• Ural SS, Hak ve Özgürlüklerin Korunması Bağlamında Bireysel Başvuru (Seçkin Yayıncılık 2013)
• Wildhaber L, ‘Pilot Judgments In Cases of Structural Systemic Problems on the National Level’ in Rüdiger Wolfrum and Ulrike Deutsch (eds), The Europan Court of Human Rights Overwhelmed by Applications: Problems and Possible Solutions (Springer 2009)
• Yilmaz S, ‘Protection of Refugees’ Rights Arising out of the International Protection Procedure from the View of Turkish Constitutional Court’s Individual Application Decisions’ (2019) 68 Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 707
• YT Başvurusu [2016] Anayasa Mahkemesi 2016/22418..................................
• YT Başvurusu [2018] Anayasa Mahkemesi 2016/22418..................................
• YT Başvurusu [2019] Anayasa Mahkemesi 2016/22418..................................