ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN İLAÇ/TIBBİ ÜRÜN KULLANIMINA YÖNELİK TUTUMLARININ DEĞERLENDİRMESİ

Yıl 2010, Cilt: 23 Sayı: 2, 276 - 284, 27.04.2015

Dilek Demircan Berk Çanga Melek Gün Çağrı Ünal İdris Önem Ahmet Akıcı

Öz

Amaç: İlaç/tıbbi ürünlerin (İTÜ) pazarlaması ve tüketilmesi sürecinde her geçen gün yeni bir takım
gelişmeler yaşanmaktadır. Tüketicilerin bu konuya yaklaşımlarının bilinmesine ihtiyaç vardır. Bu
araştırmada üniversite öğrencilerinin İTÜ’lerin pazardaki kullanımına yönelik tutumlarının incelenmesi
amaçlandı.
Yöntem: Araştırmanın verileri, araştırmaya katılmayı kabul eden, toplam 205 üniversite öğrencisine
uygulanan anketle elde edildi. Ankette İTÜ satışına yönelik tutumlarının ve bu ürünleri kullanmalarına
yönelik bazı alışkanlıklarının ayrıntıları sorgulandı.
Bulgular: Öğrencilerin reçetesiz İTÜ alırken reklamlardan etkilenme oranının % 11.4 olduğu saptandı.
Öğrencilerin çoğunluğunun TV’de (% 70.4) ve TV-dışı kitle iletişim araçlarında (% 64.7) İTÜ reklamlarının
yapılmasına karşı olduğu tespit edildi. Öğrencilerin eczaneden aldıkları hizmetten memnun kaldıkları (%73)
ve bu bakımdan en çok ve en az memnuniyet duymuş oldukları hizmetin her ikisinde de “ilaç
bilgilendirmesi” (sırasıyla %36.0 ve %19.5), olduğu saptandı. Çoğunluğu eczacılık fakültesinden olmak
üzere öğrencilerin %59.4’unun zincir eczane oluşumlarına karşı olduğu saptandı.
Sonuçlar: Üniversite öğrencilerinin İTÜ tüketimi ile ilgili eczane odaklı hizmetin sürdürülmesinden yana
oldukları ve İTÜ reklamlarının yapılmasına pek de sıcak yaklaşmadıkları dikkati çekmektedir. Benzeri
araştırmaların toplumun diğer kesimleri için de yapılması ve İTÜ’lerin tüketiciye sunum sürecinde yeni
düzenlemelere gidilirken bu tespitlerin göz önünde bulundurulması yararlı olacaktır.
Anahtar sözcükler: Üniversite öğrencileri, İlaç/tıbbi ürün satışı, İlaç/tıbbi ürün reklamı,

Anahtar Kelimeler

Üniversite öğrencileri, İlaç/tıbbi ürün satışı, İlaç/tıbbi ürün reklamı, Zincir eczane

Kaynakça

• 1. Strom BL. What is Pharmacoepidemiology? Strom BL. Pharmacoepidemiology. 4th ed. West Sussex, England: John Wiley &Sons, 2005:3-15.
• 2. Kısa A, Younis MZ, Kısa S. A comparative analysis of the European Union’s and Turkey’s health status: How health-care services might affect Turkey’s accession to the EU. Public Health Reporters 2007; 122:693-701.
• 3. Kavanos P, Üstel İ, Costa-Font J. Türkiye’de Sağlık/İlaç Harcamaları ve İlaçta Geri Ödeme Politikası. SUVAK, Eylül 2005, ISBN; 975-00370- 1-4.
• 4. Kısa A. Analysis of the pharmaceuticals market and its technological development in Turkey. Int J Technol Assess Health Care 2006;22:537-542.
• 5. Kayaalp O. Klinik Farmakolojinin Esasları ve Temel Düzenlemeler. Genişletilmiş 4. Baskı. Ankara:Pelikan Tıp ve Teknik Kitapçılık Tic. Ltd. Şti.,2008.
• 6. Başaran N, Akıcı A, Tedaviye yardımcı bileşik - Ara ürün nedir? Türk Farmakoloji Derneği Klinik Farmakoloji Çalışma Grubu E-Bülteni. Eylül - 2009.
• 7. Sağlık Bakanlığı Ara Ürün Kılavuzu, 8 Kasım 2000.
• 8. Gıdaların Üretimi, Tüketimi ve Denetlenmesine Dair Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulü Hakkında Kanun, 27 Mayıs 2004.
• 9. Sağlık Bakanlığı Beşeri Tıbbi Ürünlerin Ruhsatlandırma Yönetmeliği, 19 Ocak 2005.
• 10. Topaloğlu H. Gözlemsel çalışmalara endüstri açısından bakış. Türk Farmakoloji Derneği Klinik Farmakoloji Çalışma Grubu Elektronik Bülteni. Sayı: Şubat 2009.
• 11. Akıcı A, Uğurlu MÜ, Oktay Ş. İlaç kullanımı çalışmaları. İKU Dergisi 2004; 9:3-10.
• 12. Cırakoğlu OC, Işın G. Perception of drug addiction among Turkish university students: Causes, cures, and attitudes. Addict Behav 2005;30:1-8.
• 13. Kaymak Y, Bakır B. Üniversite öğrencilerinde sık görülen deri hastalıkları. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni 2005;4:313-320.
• 14. Gürler A, Kaptanoğlu E, Elden H, Nacitarhan V, Hizmetli S. Üniversite öğrencilerinde ankilozan spondilt prevalansı. Romatizma 2004;19:29-35.
• 15. Buke C, Hosgor-Limoncu M, Ermertcan Ş, et al. Irrational use of antibiotics among university students. J Infection 2005;51:135–139.
• 16. Nykamp D, Marshall LL, Ashworth L. An activelearning assignment using nonprescription medicines. Am J Pharm Educ 2008;72:20.
• 17. Cabrita J, Ferreira H, Igle´sias P, et al. Patterns and determinants of psychoactive drug use in Lisbon University students-a population-based study. Pharm World Sci 2004;26:79-82.
• 18. Lucas R, Lunet N, Carvalho R, et al. Patterns in the use of medicines by university students in Maputo, Mozambique. Cad Saude Publica 2007;23:2845- 2852.
• 19. James H, Handu SS, Al Khaja KA, Otoom S, Sequeira RP. Evaluation of the knowledge, attitude and practice of self-medication among first-year medical students. Med Princ Pract 2006;15:270– 275.
• 20. Caristen A, Wennberg M, Bergendal L. The influence of Rx-to-OTC changes on drug sales. Experiences from Sweden 1980-1994. J Clin Pharm Ther 1996;21:423-430.
• 21. Gilderman A, Shinmoto M, Andrews S. Promotion of OTC products within a network-model HMO. Med Interface 1996;9:104-108.
• 22. Department of Health. Pharmacy in the FutureImplementing the New NHS Plan; London: The Stationery Office, 2000.
• 23. Hughes CM, McElnay JC, Fleming GF. Benefits and risks of self medication. Drug Saf 2001;24:1027–1037.
• 24. Sağlık Bakanlığı, Beşeri Tıbbi Ürünlerin Sınıflandırılmasına İlişkin Yönetmelik; 17 Şubat 2003.
• 25. Sağlık Bakanlığı Beşeri ve Tıbbi Müstahzarlar Ambalaj ve Etiketleme Yönetmeliği, 24 Nisan 1991.
• 26. Sağlık Bakanlığı, Farmasötik ve Tıbbi Müstahzar, Madde, Malzeme ve Terkipler ile Bitkisel Preparatların Geri Çekilmesi ve Toplatılması Hakkında Yönetmelik, 15 Ağustos 1986.
• 27. Sağlık Bakanlığı, Beşeri İspençiyari ve Tıbbi Müstahzarların Tıbbi Tanıtım Yönetmeliği, 23 Ekim 2003.
• 28. Özçelikay G. İlaçta reklam. T Klin Tıbbi Etik 1998;6:33-39.
• 29. Norris P, Nelson L, Ling KL, et al. Advertising of medicines on New Zealand television. N Z Med J 2005;118:U1462.
• 30. Mintzes B, Barer ML, Kravitz RL, et al. How does direct-to-consumer advertising (DTCA) affect prescribing? A survey in primary care environments with and without legal DTCA. CMAJ 2003;169:405-412.
• 31. Yusuff KB, Yusuf A. Advertising of OTC products in a Nigerian urban setting: content analysis for indications targets, and advertising appeal. J Am Pharm Assoc 2009;49:432-435.
• 32. Brownfield ED, Bernhardt JM, Phan JL, Williams MV, Parker RM. Direct-to-consumer drug advertisements on network television: an exploration of quantity, frequency, and placement. J Health Commun 2004;9:491-497.
• 33. Metzl JM. If direct-to-consumer advertisements come to Europe: lessons from the USA. Lancet 2007;369:704-706.
• 34. Perri M, Shinde S, Banavali R. The past, present, and future of direct to consumer prescription drug advertising. Clin Ther 1999;21:1798-1811.
• 35. Alexander-Banys B. Pharmaceutical company advertising practices: call to arms. J Pediatr Health Care. 2002;16:49-50.
• 36. Donohue JM, Cevasco M, Rosenthal MB. A decade of direct-to-consumer advertising of prescription drugs. N Engl J Med. 200716;357(7):673-681.
• 37. Kaphingst KA, DeJong W. The educational potential of direct-to-consumer prescription drug advertising. Health Aff (Millwood). 2004;23:143- 150.
• 38. Kaphingst KA, DeJong W, Rudd RE, Daltroy LH. A content analysis of direct-to-consumer television prescription drug advertisements. J Health Commun 2004;9:515-528.
• 39. Narhi U. Planning for Pharmaceutical Policies National Agency for Medicines. Drug information for consumers and patients. A review of the research. Publication of National Agency for Medicines- 1/2006.
• 40. Aktuğlu IK. Tüketicinin bilgilendirilmesi sürecinde reklam etiği. Küresel İletişim Dergisi, 2006;2: .
• 41. Devlet Planlama Teşkilatı. Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı. Tüketicinin Korunması Özel İhtisas Komisyonu Raporu- Ankara 2001. DPT: 2541-ÖİK-557.
• 42. Semin S, Aras S, Guldal D. Direct-to-consumer advertising of pharmaceuticals: developed countries experiences and Turkey. Health Expect 2007;10:4-15.
• 43. Bedocs LA, Bruckner AL. Adolescent hair loss. Curr Opin Pediatr 2008;20:431-435.
• 44. Taşcı KD. Hemşirelik öğrencilerinin premenstural semptomlarının değerlendirilmesi. :TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni. 2006;5;434-443.
• 45. T.C. Danıştay Onuncu Daire 2005/7622 Nolu Karar. 23.10.2003 gün ve 25628 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan “Beşeri Tıbbi Ürünlerin Tanıtım Faaliyetleri Hakkında Yönetmelik”in bazı maddelerinin iptali kararı. Esas No: 2003/5945.
• 46. Krigsman K, Nilsson JLG. Use of concordance to improve patient adherence. WHO Drug Information, 21, 2007.
• 47. WHO INRUD “Role of dispensers in Promoting Rational Drug Use” in Promoting Rational Drug Use: WHO Action Programme on Essential Drugs and International Network for the Rational Use of Drugs, Eğitim Programı, Nairobi 1987.
• 48. Fédération Internationale Pharmaceutique (FIP) Mesleki Standartlar Raporu -“The proffesional role of the pharmacist”. Hollanda 1996.
• 49. Çağırıcı S, Yeğenoğlu S. Genel iletişim bilgileri perspektifinden hasta eczacı iletişimi. Ankara Ecz Fak Derg 2007;36:31-46.
• 50. Toklu HZ, Akıcı A, Oktay Ş, Çalı Ş, Sezen S, Keyer-Uysal M. Pharmacy practice of community pharmacists in Turkey. Marmara Pharmaceutical Journal. 2010;14:53-60.
• 51. Felkey BG, Berger BA, Krueger KP. The pharmacist’s role in treatment adherence. US Pharmacist. 2005;12:48-54.
• 52. Anthony M, Lee KY, Bertram CT. Gender and age differences in medications dispensed from a national chain drugstore. J Womens Health (Larchmt). 2008 Jun;17:735-743.
• 53. Schommer JC, Singh RL, Cline RR, Hadsall RS. Market dynamics of community pharmacies in Minnesota. Res Social Adm Pharm 2006;2:347- 358.