Diş Hekimliği Kliniklerine Başvuru Öncesinde Hastaların İlaç Kullanımı İle İlgili Tutumlarının Araştırılması

Yıl 2017, Cilt: 21 Sayı: 1, 165 - 176, 20.09.2016

Ahmet Akıcı Cenker Zeki Koyuncuoğlu , Neriman İpek Kırmızı , İlayda Ceylan

https://doi.org/10.12991/marupj.259894

Öz

Hastaların yaklaşımları, akılcı ilaç kullanımının (AİK) belirleyici unsurlarından biridir. Türkiye’de ve dünya genelinde akılcı olmayan ilaç kullanımı (AOİK) yaygın bir sorundur.  Diş hekimliğiyle ilgili uygulamalarda ilaçların ne ölçüde akılcı kullanıldığına dair yeterli bilimsel araştırma bulunmamaktadır. Bu çalışmada çeşitli nedenlerle diş hekimliği kliniklerine başvuran hastaların ilaç kullanımı ile ilgili tutumlarının araştırılması amaçlandı. Araştırmada, biri Sağlık Bakanlığı’na bağlı ağız ve diş sağlığı merkezi (ADSM), diğeri üniversite diş hekimliği fakültesi hastanesi (DHFH) olmak üzere iki ayrı merkezin kliniklerine başvuran toplam 139 hasta ile görüşülerek anket uygulandı. ADSM ve DHFH’deki katılımcıların verdiği yanıtlar karşılaştırıldı. Katılımcıların %29,3’ü diş kliniğine başvuru öncesi ilaç kullandığını belirtti. Bu kişilerin %77,5‘i analjezik, %15,0’ü ise antibiyotik kullandığını beyan etti. Dental nedenlerle evde bulundurduğu ilaçları kullanmadan önce, katılımcıların %47,3’ü kimseye danışmadığını, %25,0’i diş hekimine danıştığını beyan etti. Periodontal problemleriyle birlikte ateş gibi şikayetleri bulunması halinde, katılımcıların %14,2’si “muayene olmadan da antibiyotik kullanacağını”, %11,7’si ise “antibiyotiğe başlayacağını ancak iyi hissettiğinde bırakacağını” belirtti. Başvuru öncesi ilaç kullanmış olanların ADSM grubunda; son bir yılda dental nedenle ilaç dışı tedavi almış olanların ise DHFH grubunda daha fazla olduğu saptandı (p<0,05). Ayrı sağlık kuruluşlarına başvuranlar arasında bir takım farklılıklar bulunmakla birlikte, genel olarak dental problemlerle kliniklere başvuran hastaların AOİK olarak nitelendirilecek bazı olumsuz tutumlara sahip oldukları belirlendi. İçerisinde antibiyotiklerinde bulunduğu bazı ilaçların kendi kendine kullanımı, bu olumsuzluklar arasında oldukça dikkati çekmektedir. Diş hekimliğinde AİK’in yaygınlaştırılması faaliyetleri planlanırken araştırmada öne çıkan hastaların tutumları ile ilgili bu tespitler göz önünde bulundurulmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Akılcı ilaç kullanımı, Diş hekimliği, Dental, Anket

Investigation of Patients’ Attitudes Regarding Drug Use Before Application to Dental Clinics

Öz

Patients’ approaches are crucial
at rational use of medicine  (RU M).
Irrational pharmacotherapy is common problem both  in Turkey and worldwide. There is limited
research about  RU M in dentistry. In
this research, it was aimed to evaluate the 
patients’ attitudes regarding their drug utilization for dental  problems. Surveys were conducted with 139
patients who  applied to dental clinics
(DCs) at a dentistry faculty (DF) or an  oral-dental
health center (ODHC). Answers were compared to 
DF and ODHC groups. Some respondents (29.3%) stated that  they used medication before application to
DCs, 77.5% of them  used analgesic and
15.0% of them used antibiotic. Nearly half of 
the participants (47.3%) stated they did not consult anyone and  25.0% of them declared that they contacted
with their dentist  before using
medicines that contain in their home for dental 
reasons. In case of periodontal problems with accompanying  systemic disease which includes fatigue and
fever; %14.2 of  the participants
declared the use of antibiotics even without 
oral examination, %11.7 of respondents would start antibiotics  but stop taking them when they feel better.
Drug use before  application to DCs is
higher in ODHC group. While those  who
received non-drug treatment for dental problems in the  last year is higher in DF group (p<0,05).
Although there are  some differences
among the applicants of clinics, it is certain 
that patients have some attitudes associate with irrational  pharmacotherapy. Self-medication of some
drugs especially  antibiotics is a
remarkable drawback. These should be taken into 
consideration while planning RU M activities in dentistry.   

Anahtar Kelimeler

Dental, Rational use of drug, Dentistry, Survey

Kaynakça

• -World Health Organisation. Promoting Rational Use of Medicines: Core Components- WHO Policy Perspectives on Medicines, No. 005, 2002.
• - Akıcı, A. Akılcı İlaç Kullanımının Genel İlkeleri ve Türkiye'deki Güncel Durum. Turkiye Klinikleri J Pharmacol-Special Topics 2015;3: 1-10.
• -Holloway K, van Dijk L. The World Medicines Situation 2011-Rational use of medicines. 3rd ed. Geneva:WHO/EMP/MIE/2011.2.2.
• -Sakarya S. Toplumun Akılcı İlaç Kullanımındaki Rolü. Turkiye Klinikleri J Pharmacol-Special Topics 2015;3: 94-8.
• -Aydın M, Koyuncuoğlu CZ, Kılboz MM, Akıcı, A. Diş hekimliğinde akılcı antibiyotik kullanımı. Turkiye Klinikleri J. doi: 10.5336/dentalsci.2015-47189.
• -Aksoy M, Alkan A, İsli F. Sağlık Bakanlığı’nın Akılcı İlaç Kullanımını Yaygınlaştırma Faaliyetleri. Turkiye Klinikleri J Pharmacol Special Topics 2015;3: 19-25.
• -European Centre for Disease Preventionand Control. Antimicrobial resistance surveillance in Europe 2013. Annual Report of the European Antimicrobial Resistance Surveillance Network (EARS-Net). Stockholm: ECDC;2014.
• -Pechère JC, Hughes D, Kardas P, Cornaglia G. Non-compliance with antibiotic therapy for acute community infections: a global survey. Int J Antimicrob Agents 2007;29: 245-53.
• -TC SB, Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Başkanlığı. Ulusal Antimikrobiyal Direnç Sürveyans Sistemi 2012 Yıllık Raporu-2015.
• -Löffler C, Böhmer F, Hornung A, Lang H, Burmeister U, Podbielski A, Wollny A, Kundt G, Altiner A. Dental care resistance prevention and antibiotic prescribing modification-the cluster-randomised controlled DREAM trial. Implement Sci 2014;9: 27.
• -Agbor MA, Azodo CC. Self medication for oral health problems in Cameroon. Int Dent J 2011;61: 204-9.
• -Baig QA, Muzaffar D, Afaq A, Bilal S, Iqbal N. Prevalence of self medication among dental patients. PODJ 2012;32: 292-5.
• -Yılmaz M, Kırbıyıkoğlu Fİ, Ariç Z, Kurşun B. Bir Diş Hekimliği Fakültesi Hastanesi'ne Başvuran Bireylerin Akılcı İlaç Kullanımlarının Belirlenmesi. ERÜ Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi 2014;2: 39-47.
• -World Health Organization (WHO) How to investigate drug use in health facilities: selected drug use indicators. Geneva. WHO/DAP/93.1.1993.
• -Nunes de Melo M, Madureira B, Nunes Ferreira AP, Mendes Z, Miranda Ada C, Martins AP. Prevalence of self-medication in rural areas of Portugal. Pharm World Sci 2006;28: 19-25.
• -Uskun E, Uskun SB, Öztürk M, Kişioğlu AN. Sağlık ocağına başvuru öncesi ilaç kullanımı. STED 2004;13: 451-4.
• -Shankar PR, Partha P, Shenoy N. Self-medication and non-doctor prescription practices in Pokhara valley, Western Nepal: a questionnaire-based study. BMC FamPract 2002;3: 17.
• -Yapıcı G, Balıkçı S, Uğur Ö. Birinci basamak sağlık kuruluşuna başvuranların ilaç kullanımı konusundaki tutum ve davranışları. Dicle Med J 2011;38.
• -Hughes, CM, McElnay, JC, Fleming, GF. Benefits and risks of self medication. Drug Saf 2001;24: 1027-1037.
• -Larson AM, Polson J, Fontana RJ, Davern TJ, Lalani E, Hynan LS, Reisch JS, Schiødt FV, Ostapowicz G, Shakil AO, Lee WM. Acetaminophen-induced acute liver failure: results of a United States multi center, prospective study. Hepatology 2005;42: 1364-1372.
• -Versporten A, Bolokhovets G, Ghazaryan L, Abilova V, Pyshnik G, Spasojevic T, et al. Antibiotic use in eastern Europe: a cross-national database study in coordination with the WHO Regional Office for Europe. Lancet Infect Dis 2014;14: 381-7.
• -Akici A, Filiz N. University students’ attitudes concerning OTC drug use; survey from Istanbul. ARPN Journal of Science and Technology 2013;3: 309-15.
• -Hazell B, Robson R. Pharmaceutical waste reduction in the NHS. Report, Version 1, June 2015. PDF Dökümanı [Erişim tarihi: 10 Haziran 2016].
• -De Bolle L, Mehuys E, Adriaens E, Remon JP, Van Bortel L, Christiaens T. Home medication cabinets and self-medication: a source of potential health threats? Ann Pharmacother 2008;42: 572-9.
• -Centers for Disease Control and Prevention (CDC). Nonfatal, unintentional medication exposures among young children--United States, 2001-2003. MMWR Morb Mortal Wkly Rep 2006;55: 1-5.
• -Tong AYC, Peake BM, Braund R. Disposal practices for unused medications around the world. Environ Int 2011;37: 292-8.
• -Wazaify M, Shields E, Hughes CM, McElnay JC. Societal perspectives on over-the-counter (OTC) medicines. Fam Pract 2005;22: 170-6.
• -Özkan S, Özbay OD, Aksakal FN, İlhan MN, Aycan S. Bir üniversite hastanesine başvuran hastaların hasta olduklarındaki tutumları ve ilaç kullanım alışkanlıkları. Türk Silahlı Kuvvetleri Koruyucu Hekim Bul 2005;4: 223-37.
• -Göçgeldi E, Uçar M, Açıkel CH, Türker T, Hasde M, Ataç A. Evlerde Artık İlaç Bulunma Sıklığı ve İlişkili Faktörlerin Araştırılması. TAF Prev Med Bull 2009;8: 113-118.
• -Kusturica MP, Sabo A, Tomic Z, Horvat O, Solak Z. Storage and disposal of unused medications: knowledge, behavior, and attitudes among Serbian people. Int J Clin Pharm 2012;34: 604-610.
• -Apaydın A, Yazdurdıyev B. Diş hekimliği Pratiğinde Hekim–Hasta İlişkileri. Journal of Istanbul University Faculty of Dentistry 2007;41: 7-12.
• -De Vries TPGM, Henning RH, Hogerzeil HV, Fresle DA. Guide to Good Prescribing.
• WHO/Action programme on essential drugs, Geneva,1994: 1-95.
• -Pollock M, Bazaldua OV, Dobbie AE. Appropriate prescribing of medication: an eight-step approach. Am Fam Physician 2007;75: 231-6.
• -Basaran NF, Akici A. Patients’ experience and perspectives on the rational use of drugs in Turkey: a survey study. Patient Prefer Adherence 2012;6: 719-724.
• -Basaran NF, Akici A. Aspects of physicians' attitudes towards the rational use of drugs at a training and research hospital: a survey study. Eur J Clin Pharmacol 2013;69:1581-7.
• -Akıcı A, Uğurlu MÜ, Gönüllü N, Oktay Ş, Kalaça S. Pratisyen hekimlerin akılcı ilaç kullanımı konusunda bilgi ve tutumlarının değerlendirilmesi. STED 2002;11: 253-7.
• -Akici A, Oktay S. Rational Pharmacotherapy and Pharmacovigilance. Curr Drug Saf 2007;2: 65-69.
• -Akici A, Kalaça S, Uğurlu MU, Toklu HZ, Iskender E, Oktay S. Patient knowledge about drugs prescribed at primary health care facilities. Pharmacoepidemiol Drug Saf 2004;13: 871-6.
• -Kobayashi E, Karigome H, Sakurada T, Satoh N, Ueda S. Patients' attitudes towards generic drug substitution in Japan. Health Policy 2011;99: 60-65.
• -Toklu HZ, Dulger GA, Hidiroglu S, Akici A, Yetim A, Gannemoglu HM, Gunes H. Knowledge and attitudes of the pharmacists, prescribers and patients towards generic drug use in Istanbul – Turkey. Pharmacy Practice 2012;10: 199-206.