Abstract
Kemoterapi alan kanser hastalarında ilaç kaynaklı problemler,
normalden daha şiddetli sonuçlar gösterir. Klinik eczacının en
önemli rollerinden biri ilaç kaynaklı problemlerin belirlenmesi
ve önlenmesidir. Hasta eğitiminin sağlanması, kemoterapi
uygulanırken ortaya çıkabilecek ilaç kaynaklı problemlerin
önlenmesi veya şiddetlerinin azaltılması adına önemli bir
adımdır. Bu çalışmanın amacı, diyabetli kanser hastalarına
ait bu problemlerin azaltılması ve çözülmesinde klinik eczacı
tarafından verilen etkili hasta eğitimi ve yapılan uygun
önerilerin öneminin anlaşılması ve ilaç kaynaklı problemlerin
ortaya çıkış sıklığının belirlenmesidir. Çeşitli kanser tiplerine
ait yeni teşhis konmuş ve kemoterapi alması uygun görülmüş
olan 50 diyabetli hasta üzerinde prospektif ve tek grup olarak
yürütülen çalışma, Eylül 2014 ve Nisan 2015 tarihleri arasında
İstanbul, Türkiye’deki bir eğitim ve araştırma hastanesinde
gerçekleştirilmiştir. Uygun görülen kemoterapi protokol
takvimi sırasında, ilaç kaynaklı problemler değerlendirilmiş ve
kemoterapiye dair eczacı önerileriyle, hastalara uygun eğitim
verilmiştir. İlaç kaynaklı problemlerin n=65’i uygunsuz IV
sıvı seçiminden, n=33’ü reçete edilen ilacın dozunun düşük
olmasından, n=30’u da reçete edilen ilacın dozunun yüksek
olmasından dolayı ortaya çıkmıştır. Klinik eczacı önerileriyle
tamamen çözülen ilaç kaynaklı problem yüzdesi %69.57’dir
(n=80). Solgunluk (p=0,0001), idrar sıklığı (p=0,003), iştahta
azalma (p=0,0001), bulantı (p=0,0001), kusma (p=0,0001)
ve uyuşukluk (p=0,0001) belirtilerinde anlamlı bir artış
görülmüştür. Klinik eczacı önerilerinden ve hasta eğitiminden
sonra kemoterapiye bağlı yan etkilerden idrar sıklığı (p=0,0001)
ve kusmanın (p=0,0001) şiddeti ve sıklığında anlamlı azalma
gözlenmiştir. Bu çalışma, diyabetli kanser hastalarının ilaç
kaynaklı problemlere ve ilaç yan etkilerine açık olduklarını
ortaya koymuştur. Klinik eczacının bu tür hastalara anlaşılabilir
bir eğitim ve bakım sağlaması beklenir. Eczacı önerilerinin
sonucunda birçok ilaç kaynaklı problemin ve yan etkinin
önlenmesi ve ortadan kaldırılması sağlanarak hastaların
kemoterapi kürlerine devam etme isteği artırılabilir.