ANADOLU SELÇUKLULARI VE BEYLİKLER DEVRİNDE DİNİ YAPILARIN TOPLUM HAYATINA ETKİLERİ

Yıl 2018, Cilt: 2 Sayı: 2, 1 - 18, 05.12.2018

İrfan Aladağ

Öz

İslam
tarihinin ilk devirlerinden itibaren Hz. peygamberin uygulamaları ile
şekillenen İslam toplumunda cami ve mescidin ayrı bir yeri olmuştu. İslam toplumu
bu yapılar etrafında şekillenmişti. Bu uygulama daha sonraki İslam
devletlerinde de devam etmişti. Fakat X. yüzyıldan itibaren sadece cami ve
mescitler değil yanı sıra medrese, tekke-zaviye ve ribat gibi yapılar da İslam
toplumunu ve özellikle Anadolu’yu şekillendirmeye başlamıştı. Anadolu Selçuklu
hükümdarları kendilerini İslam’ın koruyucuları olarak görmüşler dolayısı ile
mutasavvıf ve şeyhleri himaye etmişlerdi. Bu nedenle Anadolu Selçukluları ve
Beylikler döneminde tasavvufi yapılanma oldukça yaygın idi. İlimden ekonomiye,
sanattan askeri faaliyetlere toplumun her alanında, dini faaliyet içerisinde
olan insanların etkisi görülmekteydi. Kısacası toplum bu yapılar ve faaliyetler
çevresinde şekillenmekte idi.

Anahtar Kelimeler

Anadolu Selçukluları, Beylikler, Dini Hayat, Tekke-Zaviye

Kaynakça

• BİBLİYOGRAFYAKaynak EserlerAhmet Eflaki, (1989), Menakıb’al Arifin, C.II (Neşreden) Tahsin Yazıcı, Ankara, M.E.B Yayınları. Ebu Abdullah Muhammed İbn Battuta Tanci, (2000), İbn Battuta Seyahatnamesi, C. I, Çeviren, A.Sait Aykut, İkinci Baskı, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları. Kerimüddin Mahmud-i Aksarayi, (2000), Müsâmeretü’l Ahbâr, Çev., Mürsel Öztürk, Ankara, TTK Yayınları.Muhammed b. Ali b. es-Serrâc, (2015), Tuffâhu’l Ervâh ve Miftahü’l- İrbah, haz., Necdet Gürkan vd., İstanbul, Kitap Yayınevi Yayınları.Niğdeli Kadı Ahmed, (2015), Niğdeli Kadı Ahmed’in El-Veldü’ş-Şefîk ve’l Hâfidü’l-Halîk’ı (Anadolu Selçuklularına Dair Bir Kaynak), Çev., Ali Ertuğrul, Ankara, TTK Yayınları.Şihabeddin Sühreverdi, (2010) Avarifü’l Mearif, Çev., Abdülvehhab Öztürk, İstanbul, Saadet Yayınları.Yusuf Has Hacib,(1991), Kutadgu Bilig, Çev., Reşit Rahmeti Arat, 5. Baskı, Ankara, TTK Yayınları. Tetkik EserlerAKDAĞ, Mustafa,(1979), Türkiye’nin İktisadi ve İçtimai Tarihi C.I, 3. Baskı, İstanbul, Tekin Yayınları. AY, Resul, (2014), Anadolu’da Derviş ve Toplum, 2. Baskı, İstanbul, Kitap Yayınevi Yayınları.ÇATAKOĞLU, Mehmet Şerif, (2002), Anadolu Selçuklu Dönemi İlmi Faaliyetleri ve Bu Faaliyetlerin Osmanlı Kuruluş Dönemi İlmi Faaliyetlerine Tesiri, Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İslam Tarihi Sanatları Anabilim Dalı, İslam Tarihi Bilim Dalı, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Isparta.DEMİRCİ, Mehmet, (2001) Sorularla Tasavvuf ve Tarikatlar, İstanbul, Damla Yayınları. GENÇ, Reşat, (2002), Karahanlı Devlet Teşkilatı, Ankara, TTK Yayınları. GÜZEL, Abdurrahman, (1981), Kaygusuz Abdal, Ankara, Kültür Bakanlığı Yayınları. KARA, Seyfullah, (2007), Selçuklu Mezhep Kavgaları, İstanbul, İz Yayınları. Kara, Mustafa, (1999), Tasavvuf ve Tarikatlar Tarihi, İstanbul, Dergah Yayınları. KÖPRÜLÜ, M. Fuat, (2005), Anadolu’da İslamiyet, Ankara, Akçağ Yayınları. KÖPRÜLÜ, M. Fuat, (1981), Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, 4. Baskı, Ankara Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları. ÖZTUNA, Yılmaz, (2010), Tarih Sohbetleri, C. I, İstanbul, İstanbul, Ötüken Yayınları. ÖNEY, Gönül, (2007), Beylikler Devri Türk Sanatı, Ankara, TTK Yayınları.SÖNMEZ, Selami, (1992), Anadolu’daki Selçuklular ve Beylikler Dönemi Medreseleri, Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum. ŞEKER, Mehmet, (2000), İbn Batutaya göre Anadolunun Sosyal- Kültürel ve İktisadi Hayatı ile Ahilik, II.Baskı, Ankara, Kültür Bakanlığı Yayınları. Makaleler AKBULUT, İlhan, “Vakıf Kurumu Mahiyeti ve Tarihi Gelişimi”, Vakıflar Dergisi, Yıl, 2007, S. XXX, Ankara, s. 61-72.BARDAKÇI, Mehmet Necmeddin (2002), “Türklerin Sosyal ve Kültürel Hayatında Tasavvuf ve Tarikatlar”, Türkler Ansiklopedisi, C.7, Yeni Türkiye Yay., Ankara, s,450-461.BARKAN, Ö. Lütfi, (2002),“Osmanlı İmparatorluğunda Kolonizatör Türk Dervişleri”, Türkler Ansiklopedisi, C.9, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, s, 133-153.BİLGİN, A. Azmi, (2011), Tekke Edebiyatı, DİA, C.40, s, 381-384ÇAĞATAY, Neşet, “Ahiliğin Ortaçağ Anadolu Toplumuna Etkileri”, I.Uluslararası Ahilik Kültürü Sempozyumu Bildirileri, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara, 1996, s.33-43.ÇİFTÇİOĞLU, İsmail, “Anadolu Beylikleri Döneminde İlmi ve Kültürel Rekabet”, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, Yıl 2006, S 163, s.191-202.Eravşar, Osman, (2002),“Ortaçağ Anadolu Kentleri”, Türkler Ansiklopedisi, C.7, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, s.333-343.KARA, Mustafa, (2011), “Tekke”, DİA, C.40, s, 368-370.KARAKÖK, Tunay, (2012), “Candaroğlulları Beyliği Döneminde Sosyal – Kültürel Hayat’a Dair Bir Değerlendirme”, Kastamonu Eğitim Dergisi, Cilt:20, s,1091-1106.KUBAN,Doğan, (1968), Anadolu-Türk Şehri Tarihî Gelişmesi, Sosyal ve Fizikî Özellikleri Üzerinde Bazı Gelişmeler, Vakıflar Dergisi, S.7, s,53-73.KÜÇÜKAŞÇI, M. Sabri, (2010), “Şehir”, DİA, C,38, s, 441-446.OCAK, A.Yaşar - Faruki, Süreyya, (1986) “Zaviye”, İ.A., C.XIII, M.E.B Yayınları, İstanbul, s, 468-476.OCAK, Ahmet, (1196),“Moğol Tahribatı Karşısında Ahilik Kültürü”, I. Uluslararası Ahilik Kültürü Sempozyumu Bildirileri, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara, s.123- 128ÖNKAL, Ahmet- Bozkurt, (1993),Nebi, “Camii”, DİA, Diyanet Vakfı Yay., C.7, s. 46-56.ÖZCAN, Koray, (2005),“Anadolu’da Ortaçağ Kent Morfolojisi Selçuklu Çağında Akşehir”, Akademik Araştırmalar Dergisi, S 24, s.1-13ÖZTÜRK, Nazif, (2005),“İslam ve Türk Kültüründe Vakıflar”, Vakıflar Dergisi, S.XXIX, Ankara, s.7-20.RAYMOND, Andre, (2010),“Şehir”, DİA, C,38, s, 449-451.SAVAŞ, Saim, (2009), “Zaviyelerin Türk Kültürünün Gelişmesindeki Rolü”, Yeni Türkiye Dergisi, S 34 [Osmanlı Özel Sayısı IV], s.11-17SEVGİ, H. Ahmet, (2002),“Anadolu Selçuklularında Hoşgörü Ortamı”, Türkler Ansiklopedisi, C.7, Yeni Türkiye Yay., Ankara s.439-449.TANSU, Y. Emre, (1995),“XIII. Yüzyılda Bir İlim ve Kültür Merkezi Olarak Selçuklu Konyası”, Türk Kültürü, Yıl XXXIII, S.392, s.753-760TUNCER, Orhan Cezmi, (2005),“Anadolu’da Vakıflar ve Bayındırlığa Katkısı”, Vakıflar Dergisi, S.,XXIX, Ankara, s.21-26.YİĞİT, İsmail, (2008), “Ribat”, DİA, C, 35, s, 76-79.YÜKSEL, Hasan (2007), “Anadolu Beyliklerinde Vakıflar”, Vakıflar Dergisi, S.XXX, Ankara, s.35-50.