TOPLUMSAL TEORİDE ÇATIŞMANIN KLASİK KÖKLERİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME: KARL MARX, MAX WEBER, GEORG SİMMEL

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 1, 111 - 136, 26.07.2022

İlhan Bingöl

Öz

Sosyolojik anlamda çatışma teorisi, başlangıçta 1890’lı yılların sonlarına doğru Karl Marx tarafından ortaya atılan ve gelişen sınıf çatışması teorisine antitez olarak gelişmiş bir yaklaşımdır. Klasik kökleri yüzyıllar öncesine giden bir düşünce çizgisini vurgulayan toplumsal değişme teorilerinden olan çatışma kuramı, İkinci Dünya Savaşı’nın akabinde özellikle 1950’lerin sonlarında 1960’lı yılların başında Amerika’da egemen sosyolojik bir görüş haline gelen işlevselci sosyolojik düşüncelere karşı gelişen bir teoridir. Çatışma teorileri geliştiren toplumbilimcilerin bakış açısıyla bakıldığında; toplumsal davranış, birbirleriyle rekabet ve çekememezlik gibi durumlar nedeniyle çatışan grupların çatışma ve gerilim perspektifinden anlaşılabilmektedir. Toplumsal alanda meydana gelen çatışmalar; makro düzeyde sınıflar arasında yaşanabildiği gibi, küçük toplumsal formlar olan ikililikler (dyadlar), üç kişilik gruplar (triadlar) ya da sosyal sınıflar, statüler ya da partiler arasında da yaşanmaktadır.
Bu çalışmada çatışma teorisinin klasik köklerini ortaya atan ve üçü de Alman vatandaşı olan sosyologlardan Karl Marx, Max Weber ve Georg Simmel’in çatışma yaklaşımları kuramsal bir bakış açısıyla tartışılmaktadır. Çalışmada, çatışma teorisi kavramsal bir çerçevede ele alınmış ve çatışma teorisinin klasik köklerine dair Marx, Weber ve Simmel’in bu teoriye yaptığı katkılar analiz edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Çatışma, İşlevselcilik, Karl Marx, Max Weber, Georg Simmel.

Kaynakça

• ALVER, Köksal. (2003). Kitap Değerlendirmesi (Modern Kültürde Çatışma, Georg Simmel). İletişim Yayınları: ss.191-195.
• ARON, Raymond. (1986). Sosyolojik Düşüncenin Evreleri, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları: Ankara.
• ARSLANTÜRK, Zeki, AMMAN, Mehmet Tayfun. (2000). Sosyoloji, Kaknüs Yayınları: İstanbul.
• ARSLANTÜRK, Zeki, AMMAN, Mehmet Tayfun. (2017). Sosyoloji, Giriş, Kuramlar, Süreçler, Kurumlar, Teoriler, Çamlıca Yayınları: İstanbul.
• Aydın, K. (2018). Max Weber, Eşitsizlik ve Toplumsal Tabakalaşma. Journal of Economy Culture and Society, (57), 245-267.
• BOZKURT, Veysel. (2017). Değişen Dünyada Sosyoloji, Temller, Kavramlar, Kuramlar, Ekin Yayınevi: Ankara.
• BOTTOMORE, Tom Burten. (1974). Toplumbilim, (Çev: Ünsal Oskay), 4.Basım, Der Yayınları: Ankara.
• COLLINS, Randhall. (2015). Sosyolojide Dört Ana Gelenek, (Çev: Ümit Tatlıcan), Sentez Yayınları: Bursa
• COSER, Lewis Alfred. (1957). Social conflict and the theory of social change. The British Journal of Sociology, 8(3), 197-207.
• COSER, Lewis Alfred. (2011). Sosyolojik Düşüncenin Ustaları, Çev: Himmet Hülür, Serhat Toker, İbrahim Mazman), De Ki Yayınları: Ankara.
• ÇETİN YAZICI, Gülay. (2020). Sosyal Bir Olgu Olarak Hıristiyanlık ve Hinduizmde Asketizm. Mecmua, - Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl: 5, s: 10, ss: 369-394.
• FREYER, Hans. (2012). Sosyoloji Kuramları Tarihi, Doğu Batı Yayınları: Ankara.
• FREUND, Julien. (2002). “Max Weber Zamanında Alman Sosyolojisi”, (Çev: Kubilay Tuncer), Sosyolojik Çözümlemenin Tarihi içinde, Kırmızı Yayınları: İstanbul, ss:157-193.
• FRSİBY, David. (2011). “Sosyolojinin Temeli”, (Çev: Jale Özata Dirlikyapan), Georg Simmel Sosyolog, Sanatçı, Düşünür içinde, (Ed: Jale Özata Dirrlikyapan), Doğubatı Yayınları: İstanbul. ss. 15-37.
• GİDDENS, Antony. (2012). Sosyoloji, (Çev: Hüseyin Özel), Kırmızı Yayınları: İstanbul.
• GOODWİN, Glenn A., SCİMECCA, Joseph A. (2015). Klasik Sosyolojik Teori Sosyolojinin Vaadinin Yeniden Keşfi (Çev: Hasan Güven), Say Yayınları: İstanbul.
• İNCE, Murat. (2017). Toplumsal Tabakalaşma ve Eşitsizlik. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19(1), 294-319.
• KABAKÇI, Enes. (2010). Sosyoloji Tarihi I, İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi Yayınları: İstanbul.
• KEAT, Russel., URRY, John. (2016). Bilim Olarak Sosyal Teori, (Çev: Nilgün Çelebi), İmge Yayınları: Ankara.
• LEVİNE, D.N, CARTER, E.B., GORMAN, E.M, (2011). “Simmel'in Amerikan Sosyolojisi Üzerindeki Etkisi I”, Georg Simmel, Sosyolog, Sanatçı, Düşünür içinde , (Çev: Gülay Kızıler), ( Ed: Jale Özata Dirlikyapan) Doğu Batı Yayınları, Ankara, ss. 54-94.
• JOHNSON, Doyle Paul (2008). Contemporary sociological theory. An Integrated Multi-Level Approach. Texas: Springer.
• MARSHALL, Gordon. (1999). Sosyoloji Sözlüğü, (Çev: Osman Akınhay, Derya Kömürcü), Bilim ve Sanat Yayınları: Ankara.
• MOORE, Wilbert E. (2010). “İşlevselcilik” (Çev: Şirin Tekeli), Sosyolojik Çözümlemenin Tarihi içinde, Kırmızı Yayınları: İstanbul, ss. 359-404.
• MARX, Karl, & ENGELS, Friedrich. (2005). Komünist Parti Manifestosu, (Çev: Yılmaz Onay), Evrensel Basım Yayın: İstanbul.
• POLOMA, Margaret.M.(2007). Çağdaş Sosyoloji Kuramları, (Çev: Hayriye Erbaş), EOS Yayınları: Ankara
• RITZER, G. (2012). Modern Sosyoloji Kuramları, (Çev: Himmet Hülür), De Ki Yayınları: Ankara.
• RITZER, George. (2014). Klasik Sosyoloji Kuramları, (Çev: Himmet Hülür), De Ki Yayınları: Ankara.
• SİMMEL, Georg. (1904). The sociology of conflict. I. (Translated: A. W. Small ), American journal of sociology, 9(4), 490-525.
• SİMMEL, Georg. (1955). Conflict and the Web of Group Affiliations, translated by Kurt H. Wolff and Reinhard Bendix (Glencoe, 1955), 11-195.
• SİMMEL, Georg. (2009). Bireysellik ve Kültür, (Çev: Tuncay Birkan), Metis Yayınları: İstanbul.
• SWINGEWOOD, Alan. (1998). Sosyolojik Düşüncenin Kısa Tarihi, (Çev: Osman Akınhay), Bilim ve Sanat Yayınları: Ankara.
• TATLICAN, Ümit. ( 2011). Sosyoloji ve Sosyal Teori Yazıları, Sentez Yayınları: Bursa.
• TURNER, Jonathan H., BEEGHLEY, Leonard., POWERS, Charles., H., (2013). Sosyolojik Teorinin Oluşumu, (Çev: Ümit Tatlıcan), Sentez Yayıncılık: Ankara.
• WALLACE, Ruth A. , WOLF, Alison. (2012). Çağdaş Sosyoloji Kuramları, (Çev: Leyla Elburuz, M. Rami Ayas), Doğu Batı Yayınları: Ankara.
• WATERS, Malcolm. (2008). Modern Sosyoloji Kuramları, (Ed: Zafer Cirhinlioğlu), (Çev: Sevda Mutlu), Gündoğan Yayınları: İstanbul.
• WEBER, Max. (1968). Economy and Society (trans. and ed. Guenther Roth and Claus Wittich), Newyork: Bedminster Press.
• WEBER, Max. (2005). Sosyoloji Yazıları, Çev: Taha Parla), İletişim Yayınları: İstanbul.
• ZENCİRKIRAN, Mehmet. (2015). Sosyoloji, Dora Yayınları: Bursa.