Yün Liflerinin Yapısına ve Yapağı Kalitesini Belirleyen Özelliklere Genel Bir Bakış

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 1, 40 - 49, 31.03.2023

Bürhan Buğdaycı , Riza Atav , M.ihsan Soysal

Öz

Yün elyafı, sahip olduğu eşsiz fiziksel, kimyasal ve morfolojik özellikleri nedeniyle kullanıcıya sunduğu üstün konfor özellikleri sayesinde çok talep gören bir üründür. Yünü kullanan tekstil üreticileri, birim zamanda en az masrafla en çok üretime odaklandıklarından ve dolayısıyla verimliliği ve karlılığı artırarak üretim maliyetlerini sınırlama yollarını aradıklarından, yün işleme performansı çok önemlidir. Yünün gerek işleme performansını gerekse de bu elyaftan üretilen giysinin tüketici beklentilerini karşılama performansını yapağı kalitesi belirlemektedir. Yün lifinin kalitesini belirleyen ana etmen lif çapı olmakla birlikte lifin uzunluğu, kıvrımı, mukavemeti, temizliği de kritik öneme sahiptir. Tüm bu faktörler lifin fiyatını değiştirmektedir. Bu derleme makalede yün lifinin yapısı kısaca açıklandıktan sonra yapağı kalitesini belirleyen özellikler hakkında genel bilgi verilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Merinos, Yün, Lif kalitesi, Lif inceliği, Lif uzunluğu

Destekleyen Kurum

TÜBİTAK

Proje Numarası

120M125

Teşekkür

TÜBİTAK’a 120M125 nolu proje kapsamında verdikleri destekten ötürü teşekkürü bir borç biliriz.

Overview of the Structure of Wool Fibers and the Properties That Define the Quality of the Wool

Öz

Due to its unique physical, chemical and morphological properties, wool fiber is a highly demanded product thanks to the superior comfort it offers to the user. Wool processing performance is very important as textile manufacturers using wool focus on the highest production with the least cost per unit time, and therefore seek ways to limit production costs by increasing efficiency and profitability. The quality of the wool determines both the processing performance of the wool and the performance of the garment produced from this fiber to meet consumer expectations. While the main factor that determines the quality of wool fiber is the fiber diameter, the length, crimp, strength and cleanliness of the fiber are also critical. All these factors change the price of fiber. In this review article, after briefly explaining the structure of wool fiber, general information is given about the properties that determine the quality of wool.

Anahtar Kelimeler

Merino, Wool, Fiber quality, Fiber fineness, Fiber length

Proje Numarası

120M125

Kaynakça

• Ahmad, N., & Lang, W. R. (1957). Ortho-para cortical differentiation in “anomalous” merino wool. Australian Journal of Biological Sciences, 10(1), 118-124.
• Anonim. (2022). Yün. https://tr.wikipedia.org/wiki/Y%C3%BCn Erişim Tarihi: 19.11.2022
• Atav, R., & Öktem, T. (2006). Tiftik (Ankara keçisi) liflerinin yapısal özellikleri. Tekstil ve Konfeksiyon, 16(2), 105-109.
• Atav, R., Durak, G., Öktem, T., & Seventekin, N. (2003). Kaşmir lifleri. Tekstil ve Konfeksiyon, 13(3), 115-121.
• Doyle, E. K., Preston, J. W. V., McGregor, B. A., & Hynd, P. I. (2021). The science behind the wool industry: The importance and value of wool production from sheep. Animal Frontiers, 11(2), 15-23. https://doi.org/10.1093/af/vfab005
• Franck, R. R. (2001). Silk, mohair, cashmere and other luxury fibres. Woodhead Publishing Limited.
• Harmancıoğlu, M. (1974). Lif teknolojisi (Yün ve diğer deri ürünü lifler). Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları.
• Holman, B. W. B., & Malau-Aduli, A. E. O. (2012). A review of sheep wool quality traits. Annual Review & Research in Biology, 2(1), 1-14.
• Hunter, L. (1993). Mohair: A review of its properties, processing and applications. CSlR Division of Textile Technology.
• Hunter, L. (2020). Mohair, cashmere and other animal hair fibres. In R. Kozlowski & M. Mackiewicz-Talarczyk (Ed.), Handbook of Natural Fibres (2nd edition) (pp. 279-383). Elsevier.
• Hutu, I. (2015) Farm animal productions: A course for animal productions and husbandry, Editura MIRTON Timișoara - TM, Romamia & TVT Publishing.
• Kara Uzun, H. Ş. (2008). Türkiye yerli koyun ırkları ile bazı melez koyun genotiplerinin yapağı özellikleri ve yapağılarının sanayide kullanılabilirliği üzerine bir araştırma. [Doktora Tezi. Uludağ Üniversitesi].
• Khan, M. J., Abbas, A., Ayaz, M., Naeem, M., Akhter, M. S., & Soomro, M. H. (2012). Factors affecting wool quality and quantity in sheep. African Journal of Biotechnology, 11(73), 13761-13766.
• Kott, R. W. (1993). Wool grading. Montguide. Bozeman, MT. pp. 1-4. Available from: https://pdf4pro.com/cdn/montguide-msu-extension-534fd9.pdf
• McGregor, B. A., de Graaf, S. P., & Hatcher, S. (2016). On-farm factors affecting physical quality of merino wool. 1. Nutrition, Reproduction, Health and Management, Small Ruminant Research, 137, 138-150. https://doi.org/10.1016/j.smallrumres.2016.03.019
• Onar, N. (2003). Protein liflerinin (yün, ipek) terbiyesinde enzimlerin kullanımı [Yüksek Lisans Tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi].
• Pailthorpe, M. T. (1992). The theoretical basis for wool dyeing. In David M. Lewis (Ed.), Wool Dyeing (pp. 52-84). Society of Dyers and Colourists.
• Rippon, J. A. (1992). The structure of wool. In David M. Lewis (Ed.), Wool Dyeing (pp. 1-51). Society of Dyers and Colourists.
• Rippon, J. A. (2013). The structure of wool. In David M. Lewis & John A. Rippon (Eds.), The coloration of wool and other keratin fibres (pp. 1-35). John Wiley & Sons Ltd.
• Rogers, G. E., & Schlink, A. C. (2010). Wool growth and production. In D. J. Cottle (Ed.), International sheep and wool handbook (pp. 373-393). Nottingham University Press.
• Scobie, D. R., Grosvenor, A. J., Bray, A. R., Tandon, S. K., Meade, W. J., & Cooper, A. M. B. (2015). A review of wool fibre variation across the body of sheep and the effects on wool processing. Small Ruminant Research, 133, 43–53. https://doi.org/10.1016/j.smallrumres.2015.10.025
• Simm, G., Pollott, G., Mrode, R., Houston, R., & Marshall, K. (2022). Çiftlik hayvanlarının genetik ıslahı [Genetic improvement of farmed animals]. (Çeviri Editörü: M. İhsan Soysal). Nobel Akademik Yayıncılık.
• Soysal, M. İ., & Özkan Ünal, E. (2019). Sheep breeds genetic diversity of farm animal genetic resources of Türkiye. Proceedings of the International Congress on Wool and Luxury Fibres (ICONWOOLF 2019), Tekirdağ, Türkiye. pp. 11-18.
• Tarakçıoğlu, I. (1983). Tekstil terbiyesi ve makinaları: Cilt II Protein (yumurta akı) liflerinin terbiyesi. Uludağ Üniversitesi Yayınları.
• Textile Exchange. (2022). Preferred fiber & materials market report.
• TÜİK. (2022). Hayvansal üretim istatistikleri. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Hayvansal-Uretim-Istatistikleri-Aralik-2021-45593 Erişim Tarihi: 14.01.2023
• Yakartepe, M., & Yakartepe, Z. (1995). Elyaftan kumaşa. T.A.K.M. Tekstil Terbiye Teknolojisi (C, 1-2-3). İstanbul.