Bir Lisedeki Kadın Adolesanların Sağlık Davranışları ve İlişkili Faktörler

Yıl 2025, Cilt: 5 Sayı: 2, 40 - 52, 31.07.2025

Sümeyye Kasapoğlu , Nazlı Hacıalioğlu

https://doi.org/10.71255/maunsbd.1746859

Öz

Küresel boyutta gençler arasında bulaşıcı olmayan hastalıkların (NCD) davranışsal risk faktörlerinin yaygınlığı giderek artmaktadır. Bu riskli davranışlar yaşamın ilerleyen dönemlerinde kronik hastalıklara, ölümlere ve istenmeyen ekonomik kayıplara neden olabilmektedir. Bu yüzden sağlık davranışları sağlığın geliştirilmesinde temel belirleyici olarak kabul edilmektedir. Bu bağlamda adölesanların sağlık davranışları ve bu davranışları etkileyen föktörlerin bilinmesi önem kazanmaktadır. Bu araştırmada bir lisedeki kadın adolesanların sağlık davranışlarının mevcut durumunu ve etkileyen faktörleri belirlemek amaçlanmıştır. Araştırma Erzurum Şehir Merkezi'ndeki bir lisede tanımlayıcı ve kesitsel olarak yapılmıştır. Araştırmada örneklem seçilmemiş, evrenin tamamı (150 öğrenci) araştırma kapsamına alınmıştır. Veriler öğrencilerin kişisel özelliklerini içeren “Bilgi Formu” ve “Adolesan Yaşam Biçimi Ölçeği” kullanılarak toplanmıştır. Verilerin analizinde; bağımsız gruplarda t-testi, çarpıklık ve basıklık katsayıları, tek yönlü varyans analizi, Pearson Korelasyon Analizi ve Welch ANOVA kullanılmıştır. Araştırmanın yapılabilmesi için etik kurul onayı, ölçek ve kurum izinleri alınmıştır. Araştırmada kadın adolesanların sağlıklı yaşam biçimi davranışları toplam puan ortalaması 97.84±15.60 olarak bulunmuştur. Alt boyutlara bakıldığında; en düşük puanın sağlık sorumluluğu (8.84±2.40); en yüksek puanın ise kişiler arası ilişkiler (15.07±2.84) boyutundan alındığı görülmüştür. Yaş, sınıf, aile tipi, sağlığı algılama durumu, babanın eğitimi ve çalışma durumu sağlık davranışlarını etkileyen önemli faktörler olarak belirlenmiştir (p<0.05). Kadın adolesanların sağlıklı yaşam biçimi davranış puanlarının orta seviyelerde olduğu söylenebilir. Bu durum adolesanların sağlık davranışlarının geliştirilmesi gerektiğini göstermektedir. Sağlık davranışlarını geliştirmek için planlanacak etkinliklerin, davranışları etkileyen faktörlerin de göz önüne alınarak yapılandırılması önerilebilir.

Anahtar Kelimeler

Kadın adolesan , sağlığı geliştirme , sağlık davranışları

Health Behaviors and Associated Factors of Female Adolescents in a High School

Öz

The prevalence of behavioral risk factors for non-communicable diseases (NCDs) among adolescents is increasing globally. These risky behaviors may lead to chronic diseases, mortality, and undesirable economic losses in later stages of life. Therefore, health behaviors are considered fundamental determinants in the promotion of health. In this context, understanding adolescents' health behaviors and the factors influencing these behaviors has gained importance. This study aimed to determine the current status of health behaviors among female adolescents in a high school and the factors affecting them. The research was conducted as a descriptive and cross-sectional study in a high school located in the city center of Erzurum. No sampling was used; the entire population (150 students) was included in the study. Data were collected using a “Descriptive Information Form” including students' personal characteristics and the “Adolescent Lifestyle Profile Scale.” For data analysis, independent samples t-test, skewness and kurtosis coefficients, one-way ANOVA, Pearson correlation analysis, and Welch ANOVA were employed. Ethical committee approval, as well as permission for scale use and institutional authorization, were obtained prior to the study. The mean total score for healthy lifestyle behaviors among female adolescents was found to be 97.84±15.60. Regarding the subdimensions, the lowest score was observed in the “health responsibility” subscale (8.84±2.40), while the highest score was in the “interpersonal relationships” subscale (15.07±2.84). Age, school grade, family type, perceived health status, father’s education level, and employment status were identified as significant factors influencing health behaviors (p<0.05). It can be concluded that the healthy lifestyle behavior scores of female adolescents were at a moderate level. This indicates a need to improve adolescents’ health behaviors. It is recommended that activities designed to promote health behaviors should be structured by taking into account the influencing factors.

Anahtar Kelimeler

Female adolescent , health promotion , health behaviors

Kaynakça

• Adana, F., Türk, G., Yıldırım, B., & Yeşilfidan, D. (2019). Üniversite öğrencilerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışları ve ilişkili faktörler. Medical Sciences (NWSAMS), 14(1), 11–21.
• Akoğuz-Yazıcı, N. (2022). Lise öğrencilerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının incelenmesi. Akdeniz Spor Bilimleri Dergisi, 5(Özel Sayı 2).
• Aksoy, Z. (2017, Mayıs). Adölesanlarda oyun bağımlılığı, yaşam biçimi davranışları ve etkileyen faktörler. 5. Uluslararası, 16. Ulusal Hemşirelik Kongresi, Ankara, Türkiye.
• Al-Kandari, F., & Vidal, V. L. (2007). Correlation of the health-promoting lifestyle, enrollment level and academic performance of college of nursing students in Kuwait. Nursing and Health Sciences, 9(2), 112–119.
• Ardıç, A., & Esin, M. (2015). The adolescent lifestyle profile scale: Reliability and validity of the Turkish version of the instrument. The Journal of Nursing Research, 23(1), 33–40.
• Ardıç, A. (2008). Adolesanların sağlıklı yaşam biçimi davranışları. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Aydın, N. (2019). Sağlığın teşviki ve geliştirilmesi. Black Sea Journal of Health Science, 2(1), 21–29.
• Bebis, H., Akpunar, D., Ozdemir, S., & Kilic, S. (2015). Assessment of health promotion behavior of adolescents in a high school. Gülhane Medical Journal, 57(2).
• Bi, J., Huang, Y., Xiao, Y., & others. (2014). Association of lifestyle factors and suboptimal health status: A cross-sectional study of Chinese students. BMJ Open, 4, e005156.
• Coşgun, M., & Hisar, K. M. (2022). Investigation of the relationship between health promotion behavior and self-efficacy of Turkish adolescents. Selçuk University School of Medicine, 32(4), 397–404.
• Çiçek, E., & Çetinkaya, F. (2017). Seçilmiş ilçe merkezindeki lise öğrencilerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışları. Erciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 26(1), 29–38.
• Erdoğan, D. (2011). Lefkoşa merkezde öğrenim gören lise öğrencilerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışları ve ilişkili faktörler. Yüksek Lisans Tezi, Yakın Doğu Üniversitesi, Kuzey Kıbrıs.
• Ergün, S., Kızıl Sürücüler, H., & Işık, R. (2019). Ergenlerde e-sağlık okuryazarlığı ve sağlıklı yaşam biçimi davranışları: Balıkesir örneği. Jaren, 5(3), 194–203.
• Grunbaum, J. A. (2003). Youth risk behavior surveillance-United States. Morbidity and Mortality Weekly Report, 53, 1–96.
• Hacıalioğlu, N. (2020). Adolesan (ergen) sağlığı. In B. Erci (Ed.), Halk sağlığı hemşireliği (ss. 122–136). Elazığ: Anadolu Nobel Tıp Kitabevi.
• Hacıalioğlu, N. (2022). Sağlığın korunması ve geliştirilmesinde sağlık eğitimi. In A. Bayık Temel (Ed.), Sağlığı koruma ve geliştirme 2: Bireysel, çevresel, toplumsal önlemler (ss. 183–236). İstanbul: Ema Tıp Kitabevi.
• Hendricks, C. S., Murdaugh, C., & Pender, N. J. (2006). The adolescent lifestyle profile: Development and psychometric characteristics. Journal of National Black Nurses Association, 17(2), 1–5.
• Jin-Won, N., Hyo-Young, Y., Hyunchun, P., & Shi-Eun, Y. (2015). A study of predictive factors affecting health-promoting behaviors of North Korean adolescent refugees. Journal of Preventive Medicine and Public Health, 48, 231–238.
• Karagözoğlu, M., & İlhan, N. (2024). The effect of health literacy on health behaviors in a sample of Turkish adolescents. Journal of Pediatric Nursing, 77, e187–e194.
• Miller, J. W., Naimi, T. S., Brewer, R. D., & Jones, S. E. (2007). Binge drinking and associated health risk behaviors among high school students. Pediatrics, 119(1), 76–85.
• Munafo, M. R., Hitsman, B., Rende, R., Metcalfe, C., & Niaura, R. (2008). Effects of progression to cigarette smoking on depressed mood in adolescents: Evidence from the National Longitudinal Study of Adolescent Health. Addiction, 103(1), 162–171.
• Özbaşaran, F., Çetinkaya Aç, C., & Güngör, N. (2004). Health behaviors of students in school of health in Celal Bayar University. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 7, 43–55.
• Özmen, D., & Çetinkaya, Ç. A. (2007). Lise öğrencilerinin yeme alışkanlıkları ve beden ağırlığını denetleme davranışları. TAF Preventive Medicine Bulletin, 6(2), 98–105.
• Özmet, T. D. (2018). Fazla kilolu ve obez adolesanlarda sağlıklı yaşam biçimi davranışları ve geleceğe yönelik sağlıklı yaşam biçimi seçimlerini etkileyen faktörlerin belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Sümen, A., & Öncel, S. (2017). Türkiye’de lise öğrencilerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışlarını etkileyen faktörler: Sistematik derleme. European Journal of Therapeutics, 23, 74–82.
• Ulla Díez, S. M., & Pérez-Fortis, A. (2010). Socio-demographic predictors of health behaviors in Mexican college students. Health Promotion International, 25(1), 85–93.
• Uzun, N. (2014). Ergenlerde sağlıklı yaşam biçimi davranışları, algılanan ebeveyn kontrolü ve depresyon ile obezitenin ilişkisi: Obezite için koruyucu ve risk faktörleri. Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın. 52
• World Health Organization. (2024, November 26). Adolescent and young adult health. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/adolescents-health-risks-and-solutions World Health Organization. (2009, October 26-30). Promoting health and development: Closing the implementation gap. 7th Global Conference on Health Promotion, Nairobi. https://www.who.int/teams/health-promotion/enhanced-wellbeing/seventh-global-conference
• Yulu, N. (2020). Ergenlerin sağlık okuryazarlığı ile sağlık algısı, tutumu ve sağlıklı yaşam biçimi davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.