TÜRKİYE’DE BAĞIMSIZ DENETİMDE MESLEKİ YARGI KULLANIMINDA KARŞILAŞILAN SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

Yıl 2016, Cilt: 16 Sayı: 49, 29 - 48, 01.10.2016

Dursun Arıkboğa Elçin Şişmanoğlu

Öz

Hızla değişen dünyada muhasebe sürecinde olduğu gibi bağımsız denetim sürecinde de yeni çıkan konular vestandartlar doğrultusunda finansal raporlamanın özünü de oluşturan farklı düzeylerde mesleki yargı kullanımgerekliliği bağımsız denetçiler için de önemli konuların başında gelmektedir. Türkiye’deki bağımsız denetçilerKamu Gözetimi Muhasebe ve Denetim Standartları Kurulu KGK tarafından yayınlanmakta olan BağımsızDenetim Standartlarını BDS dikkate alarak denetim çalışmalarını yürütmektedirler. Bununla birlikte, bağımsızdenetçiler denetim faaliyetlerini yürütürken bazı konularda kendi mesleki yargılarını kullanmak durumundadırlar.Bu çalışmada, Türkiye’de bağımsız denetimde mesleki yargı kullanımına ilişkin bağımsız denetçilerin görüşleribelirlenmeye çalışılmıştır. Bağımsız denetçilerin tecrübeleri ve konu ile ilgili bireysel görüşleri önemli olduğuiçin bu çalışmada nitel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Araştırma sonuçları dikkate alınarak, Türkiye’de bağımsız denetimde mesleki yargının kullanıldığı alanlar, mesleki yargı kullanımında karşılaşılan sorunlar ve çözümönerileri tespit edilmiştir

Anahtar Kelimeler

Bağımsız Denetim, Bağımsız Denetim Standartları, Mesleki Yargı

PROBLEMS WHICH ENCOUNTERED IN USING PROFESSIONAL JUDGMENT AND SOLUTION SUGGESTIONS IN INDEPENDENT AUDITING IN TURKEY

Öz

Using professional judgment, which constitutes the essence of financial reporting in accordance with newly released issues and standards in the audit process at different levels, is the leading important issues for independentauditors as well as accounting process in the rapidly changing world. Independent auditors in Turkey performtheir auditing works by taking into account Independent Auditing Standards which have been published by PublicOversight Accounting and Auditing Standards Authority. However, independent auditors are in the position ofusing their own professional judgment in some issues in performing audit activities. In this study, the opinionsrelated to the using professional judgment in independent auditing in Turkey have been determined. Due to importance of experiences and individual opinions of independent auditors, qualitative research method has beenused in this study. Using the research results, areas where professional judgment is used, problems which encountered in using professional judgment and solution suggestions in independent auditing in Turkey have beendetermined

Anahtar Kelimeler

Independent Auditing, Independent Auditing Standards, Professional Judgment

Kaynakça

• Altınsoy, Nur Baran, “Muhasebe Standartlarının Uygulanmasında Mesleki Yargı Gerektiren Durumlar”, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi (Danışman: Prof.Dr. Ersin GÜREDİN), 2013.
• Ataseven, Burcu, “Nitel Bilimsel Araştırmalarda Veri Kalitesinin Önemi”, Marmara Üniversitesi İ.İ.B. Dergisi, Cilt: 33, Sayı: 2, 2012, s. 543-564.
• Bayraktar, Yaşar, “Muhasebe ve Denetim Mesleğinde Mesleki Yargı Kullanımının Değerlendirilmesi: Borsa İstanbul (BIST) 100 Endeksi’ndeki Şirketler Üzerine Bir Araştırma”, Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, (Danışman: Prof.Dr. Yusuf Sürmen”, 2015.
• Bik, Olof P. G., The Behaviour of Assurance Professionals: A Cross-Cultural Prospective, Eburon Delft, 2010.
• Bonner, Sarah E., “Judgment and Decision-Making Research in Accounting”, Accounting Horizons, Vol: 13, No: 4, December 1999, s. 385-398.
• Dalkılıç, Ali Fatih, “Ulusal ve Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarında Mesleki Yargının Rolü”, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi (Danışman: Prof.Dr. Nergis TEK), 2008.
• Dowling, Carlic ve Leech, Stewart A., “A Big 4 Firm’s Use of Information Technology to Control the Audit Process: How an Audit Support System is Changing Auditor Behavior”, Contemporary Accounting Research, Vol: 31, No: 1, 2014, s. 230-252.
• Grout, Paul, Ian, Jewitt, Chris, Pong ve Geoff, Whittington - Mathias, Dewatripont - Guy: Laroque, “‘Auditor Professional Judgement’: Implications for Regulation and the Law”, Economic Policy, Vol: 9, No: 19, October 1994, s. 307-351.
• IAASB, ICAS, IAAER, “Research Finding Opportunity”, s. 3, 2015, (Çevrimiçi), http://files.iaaer.org/news/2015_IAASB_ICAS_IAAER_Research.pdf?1427121305, 25 Şubat 2016.
• Johnstone, Karla M. - Gramling, Audrey A. - Rittenberg, Larry E. Auditing: A Risk-Based Approach to Conducting A Quality Audit, 9 edition, South-Western Cengage Learning, 2014.
• Kahneman, Daniel ve Tversky, Amos, “Subjective Probability: A Judgment of Representativeness”, Judgment under Uncertainty: Herustics and Biases, (Ed. By Daniel Kahreman, Paul Slovic, Amos Tversky), Cambridge University Press, 2006.
• Kamu Gözetim Kurumu, (Çevrimiçi), http://www.kgk.gov.tr/contents/files/BDS/bilgiNotu.pdf, 05 Şubat 2016.
• Kamu Gözetim Kurumu, (Çevrimiçi), https://www.kgk.gov.tr/contents/files/BDS/BDS_200.pdf, 05 Şubat 2016.
• Kamu Gözetim Kurumu, (Çevrimiçi), https://www.kgk.gov.tr/contents/files/BDS/BDS_315.pdf, 05 Şubat 2016.
• Kamu Gözetim Kurumu, (Çevrimiçi), https://www.kgk.gov.tr/contents/files/bds/bds_610.pdf, 05 Şubat 2016.
• Karaoğlan, Mehmet, “Muhasebe Bilgilerinin Güvenirliğinde Mesleki Yargının Önemi”, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi (Danışman: Prof.Dr. Ülkü ERGUN), 2011.
• Kızılgöl, Ömür ve İşgüden, Burcu, “Denetim Riskinin Belirlenmesinde Mesleki Yargının Denetçiler Tarafından Kullanılması”, Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, Cilt: 13, Sayı: 4, 2011, s. 1-33.
• Messier, William F., William, Jr. Quilliam ve Quilliam, C., “The Effect of Accountability on Judgment: Development of Hypotheses for Auditing”, Auditing: A Journal of Practice & Theory, Vol: 11, 1992, s. 123-138.
• Mohd-Sanusi, Zuraidah ve Mohd-Iskandar, Takiah, “Audit Judgment Performance: Assessing the Effect of Performance Incentives, Effort and Task Complexity”, Managerial Auditing Journal, Vol: 22, No: 1, 2007, s. 34-52.
• Schmutte, James ve Duncan, James R., “Professional Judgment: A Model for Accounting and Auditing Decisions”, The CPA Journal, 2009, s. 32-35.
• Schilder, Arnold, “The Changing Audit Environment”, s. 3, 2013, (Çevrimiçi), http://www.ifac.org/newsevents/2013-12/changing-audit-environment, 06 Nisan 2014.
• Socol, Adela, “Materality in the Context of an Audit Between Professional Judgment and Subjectivism”, Annals of the University of Petroşani, Economics, 8(2), 2008, s. 209-216.
• Şavlı, Tuba, “Uluslararası Denetim Standartları Kapsamında Bağımsız Denetim Süreci”, s. 8-16, (Çevrimiçi), http://archive.ismmmo.org.tr/docs/sempozyum/10/tr/tubasavli.pdf, 11 Mart 2016.
• Tanç, Ahmet ve Gümrah, Abdurrahman, “Bağımsız Denetimde Mesleki Muhakeme Becerisini Etkileyen Faktörlerin Tespit Edilmesine Yönelik Bir Araştırma”, Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, Cilt: 17, Sayı: 3, 2015, s. 525- 538.
• The Canadian Institute of Chartered Accountants, Professional Judgment and the Auditor, CICA Research Report, 1995.
• Trotman, Ken, Professional Judgement: Are Auditors being Held to A Higher Standard than Other Professionals?, The Institute of Charted Accountants in Australia, 2006.
• Tuna, Vedat Ender, “Türkiye Finansal Raporlama Standartlarında Mesleki Yargı Kullanımı Gerektiren Durumlar: İSO 500 ve BİST Şirketleri Üzerinde Uygulama”, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi (Danışman: Prof.Dr. Selahattin KARABINAR), 2015.
• Turner, Eric, “Addressing the Challenge of Professional Judgment”, (Çevrimiçi), http://www.cica.ca/focus-onpractice-areas/audit-and-assurance/conversations-about-audit quality/entries/item68594.aspx, 14 Nisan 2014.
• Türk Dil Kurumu, (Çevrimiçi), http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&kelime=YARGI; 25 Şubat 2016.
• Uludağ, Sezen, “Denetçi Yargısının Nesnelleştirmesinde Bayes Yaklaşımı ve Bir Uygulama”, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi (Danışman: Prof.Dr. Nurten ERDOĞAN), 2013.