ULUSLARARASI ANTLAŞMALARIN ONAYLANMASINI UYGUN BULAN KANUNLARIN İPTALİ İSTEMLERİ HAKKINDA TÜRK ANAYASA MAHKEMESİ’NİN TUTUMU

Yıl 2017, Sayı: 10, 189 - 217, 29.12.2017

Sezai Çağlayan Firdes Yüzbaşı

Öz

Uluslararası hukukun temel kaynaklarından biri mahiyetindeki

antlaşmaların, iç hukuka etkileri bağlamında kabul edilmiş tek bir

uygulama yoktur. Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 90. maddesi’nde,

uluslararası antlaşmaların kanun hükmünde olduğunun belirtilmesine

rağmen, aynı madde, usulüne göre yürürlüğe konulmuş antlaşmalar

aleyhine, anayasaya aykırılığı gerekçesiyle Anayasa Mahkemesi’ne

başvurulamayacağını belirterek antlaşmalara ayrı bir önem atfetmiştir.

Anayasanın bu emredici hükmünden dolayı, antlaşmaların anayasaya

uygunluğunun yargısal denetimi doğrudan yapılamayıp, antlaşmaları

uygun bulan yasalar üzerinden dolaylı bir denetim söz konusudur.

Mahkeme’ye, uygun bulma kanunları aleyhine açılan davalara

bakıldığında, Mahkeme’nin, söz konusu uygun bulma kanunlarını,

Anayasa’nın kendisine verdiği yetkiler dâhilinde, şeklen inceleme yoluna

gittiği, antlaşma metnine müdahale edecek bir tutumdan kaçındığı

görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Uluslararası hukuk, uluslararası antlaşmalar, 1982 Anayasası, Uygun bulma kanunu, Anayasa Mahkemesi

Kaynakça

• ACER Yücel, KAYA İbrahim, Uluslararası Hukuk Temel Ders Kitabı, 3. Baskı, USAK Yayınları, Ankara, 2013.
• AKGÜL Arif, ŞAHİNLİ Kürşad, “Türkiye’nin Taraf Olduğu, Birleşmiş Milletler Anlaşmalarının Meclis Onay Süreci: 1961, 1971 ve 1988
• Uyuşturucu Konvansiyonlarının İncelenmesi”, Uluslararası Hukuk ve Politika, S. 1-31, Ankara, 2014.
• AKİPEK Serap, “Türk Mevzuatının Onaylanan Uluslararası Antlaşmalar İle Uyumlaştırılması Sorunu”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, S. 1-4, Ankara, 1999, s. 19-20.
• AKSAR Yusuf, Teoride ve Uygulamada Uluslararası Hukuk I, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2012.
• ALTUNDİŞ Mehmet, “Anayasasının 90. Maddesinin Son Fıkrasına Eklenen Hükümle Birlikte Anayasa ile Yargı Denetimi Dışında Tutulan İşlemlere Karşı Yargı Yolu Açılabilir mi?”, Yasama Dergisi, S. 2, Ankara, 2006.
• ARMAĞAN Servet, “1982 Anayasası’nda Uluslararası Antlaşmaların İmzalanması ve Onaylanması Sistemi”, Anayasa Yargısı Dergisi, S.17,Ankara, 2000.
• AYBAY Rona, “Uluslararası Antlaşmaların Türk Hukukundaki Yeri”, TBB Dergisi, S.70, Ankara, 2007.
• BAŞLAR Kemal, “Uluslararası Antlaşmaların Onaylanması, Üstünlüğü ve Anayasal Denetimi Üzerine, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni”, Prof. Dr. Sevin Toluner’e Armağan, S.1-2, Ankara, 2004. CAN Hacı, “Türk Hukuk Düzeninin Milletlerarası Hukuka Açıklığı”, Yasama Dergisi, S.2, Ankara, 2009.
• ÇAKMAK Cenap, Uluslararası Hukuk Giriş, Teori ve Uygulama Bir Uluslararası İlişkiler Yaklaşımı, Ekin Basım Yayın Dağıtım, Bursa, 2014.
• DOĞAN İlyas, Devletler Hukuku, Genişletişmiş 2. Baskı, Astana Yayınları, Ankara, 2010.
• ELİBOL Zeynep, “Türkiye’nin Uluslararası İnsan Hakları Sözleşmelerine Koyduğu Çekinceler”, İnsan Hakları Ortak Platformu, Ankara, 2015.
• EMILIAN Ciongaru, “The Monisticand the Dualistic Theory in European Law”, George Bacovia University Publishing, S. 1,Romania, 2012.
• ERDOĞAN Mustafa, Anayasa Hukuku, 6. Baskı, Orion Kitabevi, Ankara, 2011.
• EREN Abdurrahman, “1982 Anayasası’nın 90. Maddesindeki 2004 Değişikliğinin Anlaşmaların Türk İç Hukukundaki Yerine Etkisi”, Atatürk Üniversitesi Erzincan Hukuk Fakültesi Dergisi, S.3-4, Erzincan, 2004.
• EROL İzzet, “1982 Anayasası Döneminde Uluslararası Antlaşmaların TBMM’de Görüşülmesi ve Denetimi”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, S.4, Ankara, 2011.
• GOLDSMITH Jack, LEVINSON Daryl, “LawForStates: International Law, ConstitutionalLaw, PublicLaw”, Harvard Law Review, S. 7, ABD, 2009.
• GÖZLER Kemal, Türk Anayasa Hukuku Dersleri, 14. Baskı, Ekin Basım Yayın Dağıtım, Bursa, 2013, s. 277.
• HAKYEMEZ Yusuf Şevki, Hukuk ve Siyaset Ekseninde Anayasa Mahkemesinin Yargısal Aktivizmi ve İnsan Hakları Anlayışı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2009.
• KABOĞLU İbrahim Ö, Anayasa Yargısı, 3. Baskı, İmge Kitabevi, İstanbul, 2000.
• KÖYBAŞI Serkan, “Yargı Denetiminden Milletlerarası Anlaşmalar Yoluyla Kaçmak: Akkuyu Nükleer Güç Santrali Anlaşması”, Anayasa Hukuku Dergisi, S. 3, Ankara, 2014.
• LAUTERPACTH Hersch, International Law, Cambridge University Press, London, 1978.
• N. SHAW Malcolm, International Law, , 5. Baskı, Cambridge University Press, Cambridge, 2003.
• OLOWU Dejo, International Law: A TextbookForthe South Pasific, CD Publishing, Washington, 2010.
• ÖZBUDUN Ergun, Türk Anayasa Hukuku, 15. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2014.
• ÖZKAN Işıl, “Uluslararası Hukuk – Ulusal Hukuk İlişkileri”, Yaşar Üniversitesi Dergisi, S. Özel Sayı (Armağan),İstanbul, s. 2129.
• PAZARCI Hüseyin, Uluslararası Hukuk, 14. Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara, 2015.
• SOYSAL Mümtaz, “Uluslararası Anlaşmalar Konusunda Anayasa Yargısı”, Anayasa Yargısı Dergisi, S. 14, Ankara, 1997.
• TOLUNER Sevin, Milletlerarası Hukuk ile İç Hukuk Arasındaki İlişkiler, İÜHF Yayınları, İstanbul,1973.
• TUNÇ Hasan, “Milletlerarası Sözleşmelerin Türk İç Hukukuna Etkisi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Türkiye İle İlgili Örnek Karar İncelemesi”, Anayasa Yargısı Dergisi, S. 17, Ankara, 2000.
• ÜLGEN Özen, İptal ve İtiraz Başvuruları Bakımından Anayasa Yargısında İlk İnceleme, Beta Yayınları, Ankara, 2013.
• Kararlar Anayasa Mahkemesi Kararı, K.T. 04.3.1965, E. 1963/311, K. 1965/12, R.G. 24.12. 1965.
• Anayasa Mahkemesi Kararı, K.T. 27.02.1997, E.1996/47, K.1997/33, R.G. 25.04.1998.
• Anayasa Mahkemesi Kararı, K.T. 31.5.2012, E.2011/47, K.2012/87, R.G. 22.11.2013.
• Anayasa Mahkemesi Kararı, K.T. 31.5.2012, E.2010/92, K.2012/86 R.G. 22.11.2013.
• ANTLAŞMALAR
• İslam Ülkeleri Arası Yatırım ve İhracat Kredi Sigortası Kurumu Kuruluş Anlaşması metni https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_ KARARLAR/kanuntbmmc079/kanuntbmmc079/kanuntbmmc07904163. pdf, 3.4.2017
• Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Rusya Federasyonu Hükümeti Arasında Türkiye Cumhuriyeti’nde Akkuyu Sahasında Bir Nükleer Güç Santralinin Tesisine ve İşletimine Dair İşbirliğine İlişkin Antlaşmanın metni http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2010/10/20101006-6.htm ,3.4.2017.
• Uluslararası Ticaret Finansmanı İslami Kurumu Kurucu Antlaşma metni http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2011/05/20110528M1-20-1. pdf, 3.4.2017.