The Main Lines of the Transformation of the Concept of Sovereignty in the History of Turkish Constitutional Development

Yıl 2019, Sayı: 14, 67 - 136, 11.12.2019

Metin Bulut

https://doi.org/10.18771/mdergi.657957

Cited By: 1

Öz

Sovereignty is a political and legal concept that analyzes the

phenomenon of state and power, as well as a framework for clarification

of the legitimacy of government and authority. In other words, the idea of

ultimate and absolute power at a certain place that dominates the political

community expresses itself by the notion of sovereignty.The ruling,

independent, indivisible and inalienable area of jurisdiction is the classical

political characterization placed at the head of the concept in the use of

sovereignty. The independence of the state, the absence of intervention by

another state and the free behavior of the government are expressed by

the term external sovereignty; internal sovereignty means that state power

should be equipped with superior ruling power, in which legal and political

organization is guided in order to maintain the existence of people living

on the country. At the constitutional level, it has a legal essence linked to

the problems of sovereignty, rule-making (legislative power), enforcement

of rules (executive power) and conflict resolution (jurisdiction), as well

as the sources of power, power distribution and quality of power. The

process of Turkish constitutional development has sought to follow the

order of a political power and state powers within the framework of the

universal definitions of sovereignty, types of sovereignty, and forms of

sovereignty. The concept of sovereignty in the 19th century, the Ottoman

Empire began the process by following a parallel course to the world

constitutional motion, the Republic of Turkey within the global impact

and change has become a central regulatory and competitive environment

of the constitution-making process.

Anahtar Kelimeler

Sovereignty, Transformation of Sovereignty, constitutional authority system, national sovereignty, separation of powers

TÜRK ANAYASAL GELİŞME TARİHİNDE EGEMENLİK KAVRAMININ GEÇİRDİĞİ DÖNÜŞÜMÜN ANA HATLARI

Öz

Egemenlik, devlet ve iktidar olgusunu analiz eden siyasal ve hukuksal
bir kavram olmasının yanında hükümet ve yetki kaynağına ilişkin
meşruluk araçlarını temin eden bir açıklama çerçevesini belirtir. Başka
bir anlatımla siyasi topluluğa hükmeden belli bir yerdeki nihai ve mutlak
güç fikri egemenlik nosyonuyla kendini ifade eder. Emreden, bağımsız,
bölünmez ve devredilmez yetki düzeni, egemenliğin kullanımında
kavramın başına yerleştirilen klasik siyasal nitelendirmelerdir. Devletin
bağımsızlığı, başka devletin müdahalesine uğramaması ve hükümet
biçiminde serbest davranması dış egemenlik terimiyle ifade edilirken iç
egemenlik, devlet iktidarının ülke üzerinde yaşayan insanların varlığını
sürdürmesi amacıyla hukuki ve siyasi örgütlenmenin yönlendirildiği
üstün hükmetme gücüyle donatılması anlamına gelmektedir. Anayasal
düzeyde ise egemenlik yetkisi, kural koyma (yasama), kuralları uygulama
(yürütme) ve anlaşmazlıkları çözme (yargı) fonksiyonları yanında iktidarın
bizatihi kaynağı, yetki dağılımı ve gücün niteliği sorunlarıyla bağlantılı
hukuksal bir öze sahiptir. Türk anayasal gelişme süreci egemenlik
kavramı etrafında evrensel çapta oluşan tanımlar, egemenlik türleri ve
egemenliğin aldığı biçimler çerçevesinde bir siyasal iktidar ve devlet
yetkileri düzeni takip etmeye çalışmıştır. Osmanlı İmparatorluğu’nun
19.yüzyılında başlayan süreç dünya anayasal hareketlerine paralel bir
seyir takip ederek egemenlik kavramını, küresel etki ve değişim dâhilinde
Türkiye Cumhuriyeti anayasa yapım sürecinin merkezi bir düzenleme ve
rekabet alanı haline getirmiştir.

Anahtar Kelimeler

Egemenlik, Egemenliğin Dönüşümü, Anayasal Yetki Sistemi, Ulusal Egemenlik, Güçler Ayrılığı

Kaynakça

• ABADAN, Yavuz, “Osmanlı İmparatorluğunda Anayasa Sistemine Geçiş Hareketleri”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Yıl: 1957, Cilt: 14, Sayı: 1, (s. 3-37).
• AĞAOĞULLARI, Mehmet Ali/ KÖKER, Levent, Kral Devlet ya da Ölümlü Tanrı, 5. Baskı, İmge Kitabevi, Ankara, 2018.
• AĞAOĞULLARI, Mehmet Ali/ KÖKER, Levent, Tanrı Devletinden Kral Devlete, 6. Baskı, İmge Kitabevi, Ankara, 2013.
• AĞAOĞULLARI, M. Ali, Ulus-Devlet ya da Halk Egemenliği, 2. Baskı, İmge Kitabevi, Ankara, 2010.
• ALLÈGRE R. P/VAİLLANCOURT Daniel G. “Natıonal Sovereignty”, Cross Currents, Yıl: 1971, Cilt: 21, Sayı: 4, (s. 377-398).
• AKAL, Cemal B, İktidarın Üç Yüzü, 9. Baskı, Dost Kitabevi, Ankara, 2019.
• ARSEL, İlhan, Anayasa Hukuku (Demokrasi), 2. Baskı, Sıralar Matbaası, İstanbul, 1968.
• ARSEL, İlhan, Türk Anayasa Hukukunun Umumi Esasları, Mars Matbaası, Ankara, 1965.
• ATAR, Yavuz, Türk Anayasa Hukuku, 17. Baskı, Seçkin Yayınları, Ankara, 2018.
• AYDIN, Öykü D., “Latin Amerika’da Yeni Anayasacılık ve Yeni Anayasacı Başkanlar Öncülüğünde Barışçıl Devrim Kuramı: -I- Hugo Rafael Chavez Frias ve Venezuela’da Demokratik Anayasa Konvansiyonu Örneği”, Yeni Türkiye Başkanlık Sistemi Özel Sayısı, Yıl: 2013, Sayı: 51, (s. 790-807).
• BALTA, Tahsin B., İdare Hukukuna Giriş I, 1. Baskı, Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü Yayınları No: 117, Ankara, 1968/1970.
• BAŞGİL, Ali F., Esas Teşkilat Hukuku Dersleri C. I, Yeni Bası, Ulusal Matbaa, Ankara, 1943.
• BAŞGİL, Ali F., Hukukun Ana Mesele ve Müesseseleri, Hak Kitabevi, İstanbul, 1946.
• BENTWİCH, Norman, “The New Turkish Constitution”, Journal of the Society of Comparative Legislation, Yıl: 1908, Cilt: 9, Sayı: 2, (s. 328- 336).
• BERKES, Niyazi, Batıcılık, Ulusçuluk ve Toplumsal Devrimler, 3. Baskı, Kaynak Yayınları, İstanbul, 2007.
• BERKES, Niyazi, Türkiye’de Çağdaşlaşma, 7. Baskı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2004.
• DAL, Kemal, Türk Esas Teşkilat Hukuku, 2. Baskı, Gazi Üniversitesi Basın-Yayın Yüksek Okulu Basımevi, Ankara, 1986.
• DUGUİT, Leon, Kamu Hukuku Dersleri, (çev. S. Derpil), 1.Baskı, Ankara Üniversitesi yayınları, Ankara, 1954.
• DOEHRİNG, Karl, Genel Devlet Kuramı (Genel Kamu Hukuku), (Çev. A. Mumcu), 3. Baskı İnkılap Yayınları, İstanbul, 2015.
• EARLE, Edward M., “The New Constitution of Turkey”, Political Science Quarterly, Yıl: 1925, Cilt: 40, Sayı:1, (s. 73-100).
• ELEFTHERIADIS, Pavlos, “Law and Sovereignty”, Law and Philosophy, Yıl: 2010, Cilt: 29, Sayı: 5, (s. 535-569).
• ERDOĞAN, Mustafa, Anayasal Demokrasi, 13. Baskı, Siyasal Kitabevi, Ankara, 2017.
• ERDOĞAN, Mustafa, Türk Anayasa Hukuku, (baskı sayısı belirtilmemiş), Hukuk Yayınları, Ankara, 2018.
• ERDOĞAN, Mustafa, Özgürlük Perspektifinden Hukuk ve Demokrasi, 1. Baskı, Kesit Yayınları, İstanbul, 2013.
• ERDOĞAN, Mustafa, Anayasa Hukuku, 7. Baskı, Orion Yayınları, Ankara, 2011.
• ERGİL, Doğu, “Başkanlık Sistemi ve Türkiye”, Başkanlık Sistemi, (der. M. Aktaş, vd.), 1. Basım, Liberte Yayınları, Ankara, 2015, (s. 21-47).
• EROĞUL, Cem, Anatüzeye Giriş, 15. Baskı, İmaj Yayınevi, Ankara, 2016.
• ESEN, Bülent N., Türkiye’de Anayasal Gelişmeler, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Yıl: 1968, Cilt: 25, Sayı: 1, (s. 35-58).
• FENDOĞLU, Hasan Tahsin, Anayasal Derinlik Türkiye’nin Anayasal Hafızası, 1. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2012.
• FENDOĞLU, Hasan Tahsin, Türkiye’de Başkanlık Sistemi, 1. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2015.
• FİTZPATRİCK, Peter, “Surpassing Sovereignty”, Sovereignty, Frontiers of Possibility , (der. Genovese, A., Evans, J., Wolfe, P., Reilly, A., Project, M), University of Hawaii Press., Honolulu , 2013, (s. 181-195 ).
• GİRİTLİ, İsmet/ SARMAŞIK, Jale, Anayasa Hukuku, 2. Baskı, Beta Yayınları, İstanbul, 2001.
• GLANVİLLE, Luke, “The Myth of “Traditional” Sovereignty, International Studies Quarterly, Yıl: 2013, Cilt: 57, Sayı: 1, (s. 79-90).
• GÖREN, Zafer, Anayasa Hukuku, 4. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2019.
• GÖZLER, Kemal, Türk Anayasa Hukuku Dersleri, 24. Baskı, Ekin Yayınları, Bursa, 2019a.
• GÖZLER, Kemal, Anayasa Hukukunun Genel Esasları, 11. Baskı, Ekin Yayınları, Bursa, 2019b.
• GÖZLER, Kemal, Türk Anayasa Hukuku, 3. Baskı, Ekin Yayınları, Bursa, 2019c.
• GÖZLER, Kemal, Anayasa Hukukunun Genel Teorisi C.I., 1. Baskı, , Ekin Yayınları, Bursa, 2011.
• HAKYEMEZ, Şevki, “Türkiye’de son 10 Yılda (2002-2012) Demokratikleşme Sürecinde Atılan Adımlar” Türkiye’nin Demokratik Dönüşümü, (der. M. Yılmaz vd.), 1. Baskı, Stratejik Düşünce Enstitüsü, Ankara, 2012, (s. 7-41).
• HEPER, Metin, Türkiye’de Devlet Geleneği, 4. Baskı, Doğu Batı Yayınları, Ankara, 2012.
• HEPER, Metin, Türkiye’nin Siyasal Hayatı, (çev. K. Göksel), 1. Baskı, Doğan Kitap, İstanbul, 2011.
• KABOĞLU, İbrahim Ö, Anayasa Hukuku Dersleri, 14. Baskı, Legal Yayıncılık, İstanbul, 2019.
• KAHN, Paul W., Political Theology Four New Chapters on the Concept of Sovereignty, Columbia University Press, 2011.
• KAPANİ, Münci, Politika Bilimine Giriş, 32. Baskı, Bilgi Yayınevi, Ankara, 2013.
• KEDOURİE, Elie, “The End of the Ottoman Empire”, Journal of Contemporary History, Yıl: 1968, Cilt: 3, Sayı: 4, (s. 19-28).
• KOÇAK, Mustafa, Devlet ve Egemenlik, 1. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2006.
• KÖKER, Levent, Modernleşme, Kemalizm ve Demokrasi, 2. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul, 1993.
• KRASNER, Stephen D., “Abiding Sovereignty”, International Political Science Review, Yıl: 2001a, Cilt: 22, Sayı: 3 , (s. 229-251).
• KRASNER, Stephen D., “Sovereignty”, Foreign Policy, Yıl: 2001b, Sayı: 122, (s. 20-29).
• LEWİS, Bernard, Modern Türkiye’nin Doğuşu, 4. Baskı, Türk Tarih Kurumu Yayınları, (çev. M. Kıratlı), Ankara, 1991.
• LİJPHART, Arend, Çağdaş Demokrasiler, (çev. E.Özbudun/E. Onulduran), 1. Basım, Yetkin Yayınları, Ankara.
• LİNDSAY, A. D. “Sovereignty” Proceedings of the Aristotelian Society, Yıl:1924, Cilt: 24, Sayı: 1 (s. 235-255).
• LUTZ, Donald S., Principles of Constitutional Design, First Published, Cambridge University Press, New York, 2006.
• MARDİN, Şerif, Türk Modernleşmesi, 11. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul, 2002.
• MARSHALL, Geoffrey, Constitutional Theory, Oxford University Press, London, 1971.
• MISIR, Mustafa B.,”Egemenlik” Siyaset Bilimi, (der. G. Atılgan, vd.), 4. Basım, Yordam Kitap, İstanbul, 2014, (s. 55-67).
• MORGAN, April, “Sovereignty’s New Story”, The Monist, Yıl: 2007, Cilt: 90, Sayı: 1, (s. 26-47).
• NEWTON, Kenneth/DETH, Jan W. Van, Karşılaştırmalı Siyasetin Temelleri, (çev. E. Saraçaoğlu), 1. Basım, Phoenix yayınevi, Ankara, 2014.
• ÖZAY, İlhan, “Egemenliğin Kaydı ve Şartı”, İdare Hukuku ve İlimleri Dergisi, Yıl: 2000, Cilt: 13, Sayı: 1, (s. 321-361).
• ÖZBUDUN, Ergun, Türk Anayasa Hukuku, 19. Baskı, Yetkin yayınları, Ankara, 2019.
• ÖZKORKUT, Nevin Ü., “1876 Anayasasının Hukuk Devleti Unsurları Açısından Osmanlı Devlet Anlayışına Getirdiği Yenilikler”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Yıl: 2004, Cilt: 53, Sayı: 1, (s. 173- 184).
• ÖZTÜRK, Namık, K.,/KURT Hüseyin “Amerikan Başkanlık Sistemi”, Başkanlık Sistemi, (der. M. Aktaş, vd.), 1. Basım, Liberte Yayınları, Ankara, 2015, (s. 51-77).
• PARLA, Taha, Ziya Gökalp, Kemalizm ve Türkiye’de Korporatizm, 2. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul, 1992.
• POGGİ, Gianfranco, Devlet, Doğası, Gelişimi ve Geleceği, (çev. A. Babacan), 4. Baskı, Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• RAPCSÁK, János, “Sovereignty-Past and Present”, Társadalom és gazdaság Közép- és Kelet-Európában / Society and Economy in Central and Eastern Europe, Yıl: 1998, Cilt: 20, Sayı: 1, (s. 28-44).
• RAWLS, John, Halkların Yasası ve Kamusal Akıl Düşüncesinin Yeniden Ele Alınması, (çev. G. Evrin), 1. Baskı, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2006.
• SABUNCU, Yavuz, Anayasa Hukuku, 16. Baskı, İmaj Yayınevi, Ankara, 2014.
• SARTORİ, Giovanni, Karşılaştırmalı Anayasa Mühendisliği: Yapılar, Özendiriciler ve Sonuçlar Üzerine Bir İnceleme, (çev. E. Özbudun), Yetkin Yayınları, Ankara, 1997.
• SCHMİTT, Carl, Siyasi İlahiyat, (çev. A. E. Zeybekoğlu), 5. Baskı, Dost Kitabevi, Ankara, 2016.
• SOYSAL, Mümtaz, Anayasaya Giriş, 3. Baskı, İmge Kitabevi, Ankara, 2011.
• SUNAY, Reyhan, Tartışılan Egemenlik, Yetkin Yayınları, Ankara, 2007.
• TANÖR, Bülent/ YÜZBAŞIOĞLU, Necmi, 1982 Anayasasına Göre Türk Anayasa Hukuku, 19. Baskı, Beta Yayınları, İstanbul, 2019, s. 126.
• TANÖR, Bülent, Osmanlı Türk Anayasal Gelişmeleri, 4. Baskı, Afa Yayınları, İstanbul, 1996.
• TANÖR, Bülent, Anayasal Gelişme Tezleri, 3. Baskı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2013.
• TEZİÇ, Erdoğan, Anayasa Hukuku, 20. Baskı, Beta Yayınları, İstanbul, 2016.
• TURHAN, Mehmet, Anayasal Demokrasi, 2. Baskı, Naturel Yayınları, Ankara, 2003.
• UYGUN, Oktay, Devlet Teorisi, 6. Baskı, On İki Levha Yayınları, İstanbul, 2019.
• ÜÇOK, Coşkun/MUMCU, Ahmet/BOZKURT, Gülnihal, Türk Hukuk Tarihi, 20. Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara, 2018.
• ÜÇOK, Coşkun, Türk Hukuk Tarihi Dersleri, 2. Baskı, Ajans-Türk Matbaası, Ankara, 1957.