1912-1913 BALKAN SAVAŞLARI SONRASINDA TRAKYA’YA YAPILAN GÖÇLER (ULUSLARARASI CARNEGİE KOMİSYONU, NEŞR-İ VESAİK CEMİYETİ VE İSKAN-I AŞAİR VE MUHACİRİN KOMİSYONU RAPORLARINA GÖRE)

Yıl 2024, Cilt: 4 Sayı: 7, 58 - 72, 07.01.2025

Bedriye Uzuner

https://doi.org/10.60051/medbel.1590308

Öz

Osmanlı Devleti’nin Rumeli’deki topraklarının çok büyük bir kısmını kaybettiği 1912-1913 Balkan Savaşları sonrasında yüzbinlerce muhacir, Anadolu ve Trakya topraklarına göç etmek zorunda kalmış, göç yollarında yaşadıkları zulüm ve kırımlar yerli yabancı birçok komisyonun hazırladığı raporlara konu olmuştur. Birinci ve İkinci Balkan Savaşları sırasında Makedonya ve Trakya'da sivil halka yapılan zulüm ve katliamları araştırmak üzere kurulan “Uluslararası Carnegie Komisyonu”, İstanbul’da İfham gazetesi idaresinde kurulan “Neşr-i Vesaik Cemiyeti” ve 1914 yılı başlarında Dahiliye Nezareti’ne bağlı olarak kurulan “İskan-ı Aşair ve Muhacirin Komisyonu” tarafından hazırlanan raporlarda, Balkan Savaşları sırasında silahsız, sivil Müslüman halka Sırplar, Karadağlılar, Yunanlılar ve Bulgarlar tarafından yapılan katliam, tecavüz ve zulümler kayıt altına alınırken zorunlu göçe tabi tutulan muhacirlerin sayıları ile ilgili istatistiki bilgilere de yer verilmiştir. Bu çalışmada yerli ve yabancı kaynaklarca hazırlanan ve literatürde referans olarak kabul edilen bu raporlar karşılaştırmalı olarak ele alınarak, benzerlikleri ve farklılıkları ortaya konulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Balkan Savaşları, Muhacirler, Uluslararası Carnegie Komisyonu, Neşr-i Vesaik Cemiyeti, Muhacir Komisyonu.

Kaynakça

• 1. T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi
• BOA.DH.MHC.75/7.6.3.
• BOA.BEO.4191/314317.
• BOA.HSDHADB.1/80.
• BOA.DH.EUM.EMN.86/37.3.
• 2. İngiliz Devlet Arşivi
• F.O.371/1762, Nr.49946.
• F.O.371/1842, Nr.35285.
• F.O.195/2438, Nr.6945.
• 3. TBMM Zabıt Cerideleri
• Meclis-i Ayan Zabıt Cerideleri 24 Mart 1918, 3, 4, 2, 41.
• 4. Gazeteler
• Tanin, 3 Nisan 1913.
• 5. Kitaplar, Makaleler, Tezler
• Ağanoğlu, H. Yıldırım. Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Balkanların Makus Talihi: Göç, İstanbul: Kum Saati Yayınları, 1. Baskı, 2001.
• Andonyan, Aram. Balkan Savaşı, Çev. Zaven Biberyan, Aras Yayınları, İstanbul 1999.
• Antonıades, Alexandre. Le Development Economique De La Thrace: Le Passé, Le Présent, L'avenir, Athens: Typos, 1922.
• Aslan, M. Yasin. "Savaş Hukukunun Temel Prensipleri", Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Sayı: 79, Ankara 2008.
• Bardakçı, Murat. Talat Paşa’nın Evrak-I Metrukesi, İstanbul: Everest Yayınları, 2008.
• Bayur, Yusuf Hikmet. Türk İnkılabı Tarihi, Cilt I-Iı, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1991.
• Bıyıklıoğlu, Tevfik. Trakya’da Millî Mücadele Cilt I, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1992.
• Carnegıe Vakfı Raporu (1914): Büyük Devletlerin Balkanlara Ve Balkan Savaşlarına Bakışına Dair Bir Rapor. (Yayına Hazırlayan Prof. Dr. Mehmet Okur, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2019).
• Cevad, Ahmet. Kırmızı Siyah Kitap 1328 (1912-1913) Faciası, İstanbul: Pınar Yayınları, 2003.
• Çavdar, Tevfik. Talat Paşa Bir Örgüt Ustasının Yaşam Öyküsü, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1995.
• Dündar, Fuat. İttihat Ve Terakki’nin Müslümanları İskân Politikası (1913-1918), İstanbul: İletisim Yayınları, 2002.
• Efilioğlu, Ahmet. “24 Mayıs 1920 Tarihli Raporuna Göre Aşâir Ve Muhâcîrin Müdüriyet-İ Umûmiyesi Ve Faaliyetleri”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Güney Doğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, Sayı.19, İstanbul 2011.
• Erdem, Ufuk. Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Muhacir Komisyonları Ve Faaliyetleri (1860-1923), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2018.
• Halaçoğlu, Ahmet. Balkan Harbi Sırasında Rumeli’den Türk Göçleri, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2014.
• Hall, Richard C. The Balkan Wars 1912-1913: Prelude To The First World War, Taylor & Francis E- Library, 2002.
• Kerimoğlu, Hasan Taner, “Balkan Savaşlarında Osmanlı Propagandası: Neşr-İ Vesaik Cemiyeti”, Tarih İncelemeleri Dergisi 29, S. 2, 2014.
• Ladas, Stephen P. The Exchange Of Minorities: Bulgaria, Greece And Turkey, Newyork: Macmillian, 1932.
• Les Atrocıtes Des Coalıses Balkanıques, No.1, Par Le Comite Des Pablication D.A.C.B. (Balkan Müttefiklerinin Mezalimi Neşr-İ Vesaik Cemiyeti) 15, Rue Djagal-Oglou; Dans L’administration Du “Journal Ifham”, Istanbul, 1913.
• Les Atrocıtes Des Coalıses Balkanıques, No.5, Par Le Comite Des Pablication D.A.C.B. (Balkan Müttefiklerinin Mezalimi Neşr-İ Vesaik Cemiyeti) 15, Rue Djagal-Oglou; Dans L’administration Du “Journal Ifham”, Istanbul, 1913.
• Macfie, A.L. The End Of The Ottoman Empire (1908-1923), Newyork: Addison Wesley Longman Limited, 1998.
• Mccarthy, Justin. Ölüm Ve Sürgün: Osmanlı Müslümanlarının Etnik Kıyımı (1821-1922). (Çev. Fatma Sarıkaya, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2018).
• Önder, Selahattin, “Meclis-İ Vükela Mazbatalarında Türk-Bulgar Mübadelesi”, Anadolu Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Dergisi, Cilt 3, Sayı 1.
• Sloane, W. M. The Balkans;A Laboratory Of History, Newyork: Eaten & Mains, 1914.
• Şimşir, Bilal N. Balkan Savaşlarında Rumeli Türkleri: Kırımlar-Kıyımlar-Göçler 1821-1913, Ankara: Bilgi Yayınları, 2023.
• Tağmat Çağla D., “Uluslararası Carnigie Raporuna Göre İki Balkan Savaşı Arası Dönemde Edirne’de Bulgar İşgali (26 Mart-22 Temmuz 1913)”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi. S. 60 (2017).
• Tekeli, İlhan. "Osmanlı İmparatorluğu'ndan Günümüze Nüfusun Zorunlu Yer Değiştirmesi" Toplum Bilim, Sayı 50, İstanbul 1990.
• Toprak, Zafer. “Cihan Harbi’nin Provası Balkan Harbi”, Toplumsal Tarih, Sayı 104, Tarih Vakfı, Ankara, 2002, S. 44-51.
• Toynbee, Arnold J. The Western Question İn Greece And Turkey, London: Alpha Editions, 1922.
• Yıldırım, Onur. Diplomasi Ve Göç: Türk-Yunan Mübadelesinin Öteki Yüzü, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2006.
• 6. Ansiklopediler
• “Muhacir.” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 2: 284-286. Ankara: TDV Yayınları, 1989.