Dijital Detoks ve Uygulama Yöntemleri Üzerine Bir Literatür Taraması

Yıl 2025, Cilt: 7 Sayı: 2, 84 - 99, 31.10.2025

Nihal Acar

https://doi.org/10.55055/mekcad.1750056

Öz

Dijitalleşme; depresyon, stres, anksiyete, dikkat bozukluğu gibi ruhsal hastalıklar ile kas, eklem, omurga rahatsızlıkları gibi fiziksel bazı halk sağlığı sorunlarında artış yaşanmasına neden olmuştur. Kullanıcılar bu sorunlara karşı bireysel korunma yöntemlerine başvurmaya başlamıştır. Bunlardan bir olan dijital detoks, yakın bir dönemde ortaya çıkan dijital cihazların aşırı ve zararlı kullanımından gönüllü olarak uzak durma sistemidir. Dijital detoks, kavram olarak son 10 yıldır çalışılmaktadır. Yeni ve henüz bazı eksiklikleri olan bir kavramdır. Bu araştırma bu eksikliği gidermek üzere nitel araştırma yöntemlerinden literatür taraması ile inşa edilmiştir. Araştırmada bazı sonuçlar elde edilmiştir. Kavramın tanımlanmasında dijital cihaz ve süre kısımlarında bir belirsizlik olduğu bu araştırma sonunda elde edilen bulgular arasında yer almıştır. Yine araştırmanın bir başka bulgusunda ise dijital detoks uygulamalarına yönelik stratejilerin bir öneri halinde sıralandığı saptanmıştır. Diğer bir ifade ile dijital detoks uygulamalarının, klinik vaka araştırmalarına dayanan, kanıtlanmış ve geçerlilik sağlayan bir tedavi tekniği olmadığı anlaşılmıştır. Fakat buna rağmen bazı sağlık kuruluşlarında dijitalin verdiği zararları azaltmak amacı ile otoritelerce kullanıldığı da araştırmada ulaşılan sonuçlar arasında yer almıştır. Araştırma sonunda, gelecekte yapılabilecek çalışmalarda kavramının teorik çerçevesinin genişlemesi için incelemelerin yapılmasını tavsiye edilmiştir. Son olarak Dünya Sağlık Örgütü (World Health Organization/ WHO) tarafından bir tedavi tekniği olarak kabul edilmesi için psikiyatristlerin klinik vaka araştırmaları yapması önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Dijitalleşme , Detoks , Dijital Detoks , Dijital Detoks Uygulamaları

Digitalization has led to an increase in mental illnesses such as depression, stress, anxiety, attention deficit disorder, and some physical public health problems such as muscle, joint, and spine disorders. Users have begun to resort to individual protection methods against these problems. One of them, digital detox, is a system of voluntarily avoiding excessive and harmful use of digital devices that has emerged in the recent past. Digital detox has been studied as a concept for the last 10 years. It is a new concept and has some deficiencies. This research was built with a literature review from qualitative research methods in order to eliminate this deficiency. Some results were obtained from the research. Among the results obtained at the end of this research was that there was an uncertainty in the definition of the concept in terms of digital device and duration. Again, in other results of the research, it was determined that the strategies for digital detox applications were listed as a suggestion. In other words, it was understood that digital detox applications are not a proven and valid treatment technique based on clinical case studies. However, despite this, it was also among the results reached in the research that it was used by the authorities in some health institutions in order to reduce the harms caused by digitalization. At the end of the study, it was recommended that future studies be conducted to expand the theoretical framework of the concept. Finally, it was suggested that psychiatrists conduct clinical case studies in order for it to be accepted as a treatment technique by the World Health Organization (WHO).

Öz

Digitalization has caused an increase in some public health problems such as depression, stress, anxiety, attention deficit and muscle, joint and spine. Users have started to resort to individual protection methods against these problems. One of them, digital detox, is a system of voluntarily avoiding excessive and harmful use of digital devices that has emerged in the near future. Digital detox has been studied as a concept for the last 10 years. It is a new concept and has some deficiencies. This research was built with a literature review from qualitative research methods in order to eliminate this deficiency. Some results were obtained from the research. Among the findings obtained at the end of this research was that there was an uncertainty in the definition of the concept in terms of digital device and duration. Again, in another finding of the research, it was determined that the strategies for digital detox applications were listed as a suggestion. In other words, it was understood that digital detox applications are not a proven and valid treatment technique based on clinical case studies. However, despite this, it was also among the results reached in the research that it was used by the authorities in some health institutions in order to reduce the harm caused by digital. At the end of the study, the researcher recommended that future studies be conducted to expand the theoretical framework of the concept. Finally, the researcher suggested that psychiatrists conduct clinical case studies in order for it to be accepted as a treatment technique by the World Health Organization (WHO).

Anahtar Kelimeler

Digitalization , Detox , Digital Detox , Digital Detox Applications

Kaynakça

• Acar, N., & Gülnar, B. (2023). A field study on the causes and psycho-social consequences of social network fatigue: the case of Turkey. Turkish Psychological Counseling and Guidance Journal, 13 (71): 429-440, https://doi.org/10.17066/tpdrd.1250705_2.
• Aydın, N. (2018). Nitel araştırma yöntemleri: etnoloji. Uluslararası Beşerî ve Sosyal Bilimler İnceleme Dergisi, 2 (2): 60-71.
• Albayrak, E. S. (2020). Sosyal medya platformlarında dijital detoks: deneysel bir araştırma. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (44): 252-266.
• Acuner, E. & Turan, Y. (2024). Dijital bağımlılık farkındalığı için dijital detoks turizmi deneyimi. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15 (2): 312-331.
• Aydınlı, F. & Akgöz, E. (2024). Teknoloji bağımlılığı ve dijital detoks turizmine karşı tutum ve motivasyonlar: turizm akademisyenleri tarafından bir değerlendirme. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 27 (1): 357-370,10.29249/selcuksbmyd.1453630.
• Bahadır, H. S., Alkan Aygör, F., & Seçkin Kelten, Ö. (2024). Detoks içeceklerinin kompozit rezinlerin renk değişimine ve beyazlık indeksine etkisi. Istanbul Kent University Journal of Health Sciences, 3 (1): 39-46.
• Basenach, L., Renneberg, B., Salbach, H., Dreier, M., & Wölfling, K. (2023). Systematic reviews and meta-analyses of treatment interventions for ınternet use disorders: critical analysis of the methodical quality according to the PRISMA Guidelines. Journal Of Behavioral Addictions, 12 (1): 9–25, 10.1556/2006.2022.00087.
• Brockmeier L. C., Keller, J., Dingler, T., et all. (2025). Planning a digital detox: findings from a randomized controlled trial to reduce smartphone usage time. Computers in Human Behavior, 168, 10.1016/j.chb.2025.108624.
• Basu, R. (2019) ‘Impact of digital detox on individual performance of the employees’. International Journal Of Research And Analytical Reviews, 6 (2): 378–381.
• Biricik, Z. (2022). Dijital bağımlılıklar ve dijital bağımlılıklardan kurtulma yolu olarak dijital minimalizm. The Turkish Online Journal of Design Art and Communication, 12 (3): 897-912, 10.7456/11203100/022.
• Boyacı Yıldırım, M. (2024). Medya bağımlılığı ve dijital detoks: dijital çağda sağlıklı medya kullanımı üzerine bir inceleme, 89-130. Dijital bağımlılık üzerine güncel tartışmalar (Ed. Sibel Akova Havalı). Ankara: Berikan Yayınevi.
• Cambridge Dictionary (2025). English dictionaries. https://dictionary.cambridge.org/ (Erişim: 07.05.2025)
• Chadha, Y., Patil, R., Toshniwal, S., & Sinha, N. (2024). Internet addiction management: a comprehensive review of clinical ınterventions and modalities. Cureus, 16 (3): 1-11, 10.7759/cureus.55466.
• Chen, M., & Wu, Y. (2023). Requirement, Major causes and treatments for ınternet addiction: a systematic review. journal of education. Humanities and Social Sciences, 8, 2525-2530,https://doi.org/10.54097/ehss.v8i.5024.
• Çavdar, F., A., Yasacı, Z., & Mustafaoğlu, R. (2024). Teknolojik hastalıklar ve dijital detoks: teknolojiden arınma dijitalleşmenin insani boyutu. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Dennis, D. M., Knox, P. C., Skytta, J. A., Blayney, J. A., & DiCenzo, J. (2013). Buprenorphine from detox and beyond: preliminary evaluation of a pilot program to increase heroin dependent individuals' engagement in a full continuum of care. Journal Of Substance Abuse Treatment, 44 (4): 426–432, 10.1016/j.jsat.2012.08.019.
• Dixon, B. (2005). “Detox”, a mass delusion. The Lancet Infectious Diseases, 5 (5): 261, 10.1016/S1473-3099(05)70094-3.
• DSM-5. (2022). Diagnostic and statistical manual of mental disorders. Washington: American Psychiatric Association.
• Doskaliuk B. (2023). Digital detox: a holistic approach to mental and physical well-being with anti-aging benefits. Anti Aging East Eur, 2 (4): 193-196.
• Erdoğan, M., & Topçu, Ç. (2022). Yeni medya okuryazarlığı üzerine bir araştırma: Çanakkale On sekiz Mart Üniversitesi Örneği. Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, (37): 252-272. https://doi.org/10.31123/akil.1077886.
• Fitzpatrick, M. (2003). The Meaning Of Detox, The Lancet, 361 (4): 94, 10.1016/S0140-6736(03)12168-X.
• Güven, E. (2013). Yavaş güzeldir: “yavaş yemek”ten “yavaş medya”ya hızlı tüketime dair bir çözüm önerisi. Selçuk İletişim, 7 (1): 113-121, 10.18094/si.81742.
• Goslar, M., Leibetseder, M., Muench, H. M., Hofmann, S. G., & Laireiter, A. R. (2020). Treatments for internet addiction, sex addiction and compulsive buying: A meta-analysis. Journal of behavioral addictions, 9 (1): 14–43, 10.1016/j.annals.2023.103646.
• Hager, N., Stangl, F. J.& Riedl, R. (2023). "Digital detox research: an analysis of applied methods and ımplications for future studies" Conference: 18th International Conference on Wirtschaftsinformatik Proceedings.
• Hunt, A., Merola, G., Carpenter, T., & Jaeggi, A. (2024). Evolutionary perspectives on substance and behavioural addictions: distinct and shared pathways to understanding, prediction and prevention, Neuroscience and Biobehavioral Reviews, (159): 1-18, 10.1016/j.neubiorev.2024.105603.
• ICD-11. (2024). Mortality and morbidity statistics. Geneva: WHO. https://www.who.int/data/gho/data/themes/mortality-and-global-health-estimates (Erişim: 07.05.2025)
• Kalaycı, H., Yıldırım Baş, F. & İşcan, G. (2024). Yaş kupa (hacamat) tedavisinin yorgunluk ve depresyon üzerine etkisi. Anadolu Tıbbı Dergisi, 3 (3): 6-11, 10.5505/anadolutd.2024.39974.
• Kapoor, N. (2023). Types of behavioral addictions: ımpact and prevalence. In N. Kapoor, behavioural addictions (1-11). Nikhil Publishers.
• Kazaz, M., & Acar, N. (2024). The new environmental factor of depression, anxiety and stress: excessive social network loading. Kıbrıs Türk Psikiyatri ve Psikoloji Dergisi, 6 (3): 262-268, https://doi.org/10.35365/ctjpp.24.3.08.
• Kemp, S. (2025). Digital 2024 global overview Report. https://wearesocial.com/uk/blog/2025/02/digital-2025-the-essential-guide-to-the-global-state-of-digital/ (Erişim: 07.05.2025)
• Kim, M. J., Hwang, J. H., Ko, H. J., Na, H. B., & Kim, J. H. (2015). Lemon detox diet reduced body fat, insulin resistance, and serum hs-crp level without hematological changes in overweight korean women. Nutrition Research, 35 (5): 409–420. 10.1016/j.nutres.2015.04.001.
• Kim, J., Oh, H., Yoon, A. (2025). Mindfulness-based cognitive therapy–game: an ıronic way to treat ınternet gaming disorder. J Med Internet Res, (27): 1-16, 10.2196/65786.
• Kretzler, B., König, H.-H., & Hajek, A. (2022). Utilization of internet for religious purposes and psychosocial outcomes during the COVID-19 Pandemic, Archives of Gerontology and Geriatrics. 108, 1-6. https://doi.org/10.1016/j.archger.2022.104900.
• Loch, A., A. & Kotov, R. (2025). Promises and pitfalls of ınternet search data in mental health: critical review. JMIR Mental Health, (12): 1-8, 10.2196/60754.
• Margono, H., Saud, M., & Falahat, M. (2024). Virtual tutor, digital natives and aı: analyzing the impact of chatgpt on academia in ındonesia. Social Sciences and Humanities Open, (10): 1-8, https://doi.org/10.1016/j.ssaho.2024.101069.
• Maurya, V., P. Kumar S. & Parray, W., M. (2022). Cognitive behaviour therapy in treatment of ınternet addiction: case studies. Indiana Journal of Clinical Psychology, 48 (1): 85-88, 10.1111/j.1365-2869.2010.00883.
• Marx J, Mirbabaie M. & Turel, O. (2024) Digital detox: A theoretical framework and future research directions for ınformation systems. Inf Manag, 62 (2), https://doi.org/10.1016/j.im.2024.104068.
• Mirbabaie, M., Stieglitz, S. & Marx, J. (2022). Digital detox. Business Y Information Systems Engineering, 64 (2): 239-246, 10.1007/s12599-022-00747-x.
• Oxford English Dictionary, (2025). The historical English dictionary https://www.oed.com/?tl=true (Erişim: 07.05.2025)
• Özcan, Y., Baş, F., & İşcan, G. (2024). Kronotip özelliklerine göre ‘’yaş kupa terapisinin’’ uyku ve yaşam kalitesi üzerine etkisinin değerlendirilmesi. Anadolu Tıbbı Dergisi, 3 (1): 1-9, 10.5505/anadolutd.2024.77487
• Öztürk Çopur, E., Can, Z., Çam, H. & Karasu, F. (2021). Hemşirelik Araştırmalarında Nitel Çalışmaların Önemi, Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 9(4): 396-401, https://doi.org/10.37989/gumussagbil.753700.
• Park, J., King, D., Meyers, L., & Rodda, S. (2022). Content and effectiveness of web-based treatments for online behavioral addictions: systematic review. JMIR Mental Health, 9 (9): 1-12, 10.2196/36662.
• Pathak, N. K. (2016). "Digital detoks in India". International Journal of Research in Humanities & Soc., 4 (8): 60-66.
• Pınarbaşı, T. E., & Astam, F. K. (2020). “Vazgeçmek mümkün mü?”: kuşakların dijital detoks deneyimleri üzerine bir analiz. Atatürk İletişim Dergisi, (20): 5-28, 10.32952/atauniiletisim.775351.
• Quinn, A. E., Hodgkin, D., Perloff, J. N., Stewart, M. T., Brolin, M., Lane, N., & Horgan, C. M. (2017). Design and impact of bundled payment for detox and follow-up care. Journal Of Substance Abuse Treatment, 82, 113–121. 10.1016/j.jsat.2017.09.012
• Ramadhan, R. N., Rampengan, D. D., Yumnanisha, D. A., Setiono, S. B., Tjandra, K. C., Ariyanto, M. V., Idrisov, B., & Empitu, M. A. (2024). Impacts of digital social media detox for mental health: a systematic review and meta-analysis. Narra J, 4 (2): 1-13, 10.52225/narra.v4i2.786.
• Seekis, V., Mulgrew, K. E., Prichard, I., Manning, H., Wood, I., & Stevenson, C. (2025). To detox or not to detox? the impact of different approaches to social media detox strategies on body image and wellbeing. Body İmage, 52, 10.1016/j.bodyim.2024.101849.
• Selçuk, N. (2024). Kurgusal evrende sosyal etkileşim ve sanal kaygı. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (47): 761-796. https://doi.org/10.14520/adyusbd.1416279.
• Söğütlüler, T. & Başer, E. (2023). Dijital çağda ebeveyn olmak: çocuk izleyiciler ve ekrandaki şiddet üzerine bir araştırma. TRT Akademi, 8 (19): 814-845, https://doi.org/10.37679/trta.1328304.
• Söğütlüler, T. (2025). The audience in the competition between cinemas and streaming services: a quantitative study within the framework of the technology acceptance model. Kastamonu İletişim Araştırmaları Dergisi, (14): 237-260. https://doi.org/10.56676/kiad.1640385.
• Sun, Y. & Zhang, Y. (2021). A review of theories and models applied in studies of social media addiction and implications for future research. Addictive Behaviors, (114): 1-10,10.1016/j.addbeh.2020.106699.
• Syvertsen, T. & Enli, G. (2020) ‘Digital detox: media resistance and the promise of authenticity’. Convergence The International Journal of Research into New Media Technologies, 26 (5–6): 1269–1283, https://doi.org/10.1177/1354856519847325.
• Syvertsen, T. (2022) ‘Offline tourism: digital and screen ambivalence in norwegian mountain huts with no internet access’. Scandinavian Journal of Hospitality and Tourism, 22 (3): 195–209, https://doi.org/10.1080/15022250.2022.2070540.
• Tanalel, E. (2016). Unani tıp penceresinden hacamat (kupa terapisi). Turkish Medical Journal, 8(2), 73-74.
• Theopilus, Y., Al Mahmud, A., Davis, H., & Octavia, J. R. (2024). Preventive ınterventions for ınternet addiction in young children: systematic review. JMIR Mental Health, (11)1-14, 10.2196/56896.
• Topsakal, Y., Abdurrahman, D. (2022). Çevrimdışı tatil: dijital detoks için ekoturizm, Journal of Tourism Intelligence and Smartness, 5 (1): 1-10, L83, L80.
• Torlak, P., & Kazaz, M. (2023). Yeni medya haber ilişkisi: televizyonda Whatsapp haberciliği örneği üzerine bir inceleme. İletişim Çalışmaları Dergisi, 9 (2): 189-209. 10.17932/IAU.ICD.2015.006/icd_v09i2003.
• Türk Dili Kurumları (2025). TDK Sözlükleri, https://sozluk.gov.tr/ (Erişim: 07.05.2025)
• Uğur, N. G. & Tuğba K. (2015). “Time for digital detox: misuse of mobile technology and phubbing”. Procedia- Social and Behavioral Sciences, 195, 1022-31, 10.1016/j.sbspro.2015.06.491.
• Wilcockson, T. D. W., Osborne, A. M. & Ellis, D. A. (2019) ‘Digital detox: the effect of smartphone abstinence on mood, anxiety, and craving’. Addictive Behaviors, (99): 1-8, 10.1016/j.addbeh.2019.06.002.
• World Health Organization, (2019). Addiction. EM/MNH/213/E, 1-4 (Erişim: 07.05.2025)
• Yağmur, R. & Kaya, D. G. (2024). Egzersiz ve dijital detoks sentezi, beden eğitimi ve spor araştırmaları, 181-194, (Ed. Fatih Hazar). Efeakademi Yayınları: İstanbul.
• Yeşilay (2025). https://www.yesilay.org.tr/tr/kurumsal/tarihce (Erişim: 07.05.2025)
• Yılmaz, M. B. (2019). Bilgisayar oyunlarındaki şiddet öğesinin üniversite öğrencilerinin tutumlarına yönelik etkisi: İnönü Üniversitesi Örneği. Selçuk İletişim, 12 (2): 604-629, https://doi.org/10.18094/josc.596266.
• Yılmaz Akyüz, E. (2022). Beslenmede detoks yaklaşımı: mit mi, gerçek mi? Medipol Üniversitesi SD, İlkbahar, 44-45.
• Young K., S. (1999). Internet addiction: symptoms, evaluation, and treatment, L. VandeCreek & T. L. Jackson (Eds.). Professional Resource Press.
• Young K. S. (2007). Cognitive behavior therapy with ınternet addicts: treatment outcomes and implications. Cyberpsychology & Behavior, 10 (5): 671–679.