COVID-19 Pandemi Sürecinde Sosyolojik Değişimler: Bolu’da Yaşayan Yaşlı Bireylerin İnternet Kullanımları

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 1, 16 - 38, 30.04.2025

Zeynep Kuyar

https://doi.org/10.54707/meric.1561704

Öz

Yaşadığımız yüzyılda ortalama yaşam süresi uzamakta, yaşlı nüfus artmakta ve bunun sonucunda demografik yaşlanma gerçekleşmektedir. Yaşlı nüfusun artmasıyla birlikte yaşlılara özel ihtiyaçlar farklılaşmakta ve artmaktadır. Bu nedenle yaşlıların ihtiyaçlarına ilişkin çözüm üretilmesi daha önemli hale gelmiştir. Yaşlıların ihtiyaçlarını giderebilecek yapılandırmalar ve yeni yaklaşımlar gerekmektedir. Yaşlanma sürecinin ilerlemesiyle birlikte yaşlılar başka bireylere maddi ve manevi olarak ihtiyaç daha fazla duymaktadır. Bu çerçevede yaşlı bireyler için teknolojinin etkin kullanımı; sosyal izolasyonu azaltabilmesi, öz bakımı ve yönetimi kolaylaştırabilmesi, hastalıklarla mücadele etme sürecinde destek güç olarak kullanılabilmesi gibi noktalarda önem taşımaktadır. Bu araştırma yaşlılık ve COVID-19 çalışmaları bağlamında; 2022 yılında Bolu’daki yaşlı bireylerin COVID-19 pandemi sürecindeki internet kullanımını konu almaktadır. Araştırma “COVID-19 pandemi sürecinde yaşlı bireyler interneti nasıl algılamış ve kullanmışlardır?” sorusuna cevap vermeyi amaçlamaktadır. Araştırmada nitel desen kullanılmış olup, veriler yüz yüze olarak gerçekleştirilen yarı yapılandırılmış derinlemesine görüşmelerle elde edilmiştir. Elde edilen verilerin transkripti yapıldıktan sonra, tematik içerik analizi yöntemiyle analiz edilmiştir. Araştırmanın örneklemi, 65-74 yaş aralığında olan ve Bolu’da yaşayan (İhsaniye Mahallesi ve Yaka Yakuplar köyü) 8 bireyden oluşmaktadır. Örnekleme ulaşmak için kolayda örnekleme tekniği kullanılmıştır. Araştırmanın sonucunda; COVID-19 pandemi süreci algısı, internet kavramı algısı, internet kullanmayı öğrenme biçimi, interneti kullanma amacı ve interneti kullanma süresi olmak üzere toplamda beş temaya ulaşılmıştır. Yaşlı bireylerin interneti algılamalarında ve kullanımlarında; meslek, birlikte yaşanan kişiler ve akrabalara uzaklık faktörlerinin daha önemli olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Köyde ve kentte yaşamanın da internet algısı ve kullanımında zaman zaman farklılıklara yol açtığı gözlenmekle beraber, keskin bir faktör olmadığı görülmüştür.
Anahtar Kelimeler: COVID-19, İnternet, Yaşlılık, Yaşlılık Sosyolojisi

Anahtar Kelimeler

Yaşlılık, İnternet, COVID-19, Yaşlılık Sosyolojisi

Kaynakça

• Abacı, R., Kazaz, N. & Başa, B. (2013). The Internet Addiction of Kosovo and Turkey Eldery People. Procedia -Social and Behavioral Sciences, 103. 1104 – 1117.
• Altın, Z. (2020). Covid-19 Pandemisinde Yaşlılar. Tepecik Eğit. ve Araşt. Hast. Dergisi, 30(Ek sayı). 49-57. doi:10.5222/terh.2020.93723
• Arun, Ö., Binark, M., Özsoy Taylan, D., Kandemir, B. & Şahinkaya, G. (2022). Yaşlıların toplumsal sınıfı, dijital sermayeleri ve COVID-19 salgınında bağlantıda kalma pratikleri. İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi, 42. 387-410.
• Atila Demir, S. (2020). Salgın Sürecinde Yaşlı Nüfus, Sosyal Dışlanma ve Yaşlı Ayrımcılığı, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 38, 186-201.
• Aydın, İ. & Tütüncü, Ö. (2021). Pandemi Sürecinde Yaşlılık ve Rekreasyon. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 32(1). 100-105.
• Başaran, E. (2021). Pandemi Sürecinde “Ötekileştirilen” Bir Grup Olarak Yaşlılar, XI. Umteb Internatıonal Congress On Vocatıonal & Technıcal Scıences, 5(2), 159-164.
• Bell, D. (1979). The Cominf of Post-Endüstrial Society. Basic Books, Inc., Publishers.
• Binark, M., Arun, Ö., Özsoy, D., Kandemir, B. & Şahinkaya, G. (2020). Covid-19 sürecinde yaşlıların enformasyon arayışı ve enformasyon değerlendirmesi: TÜBİTAK SOBAG 120k613 no’lu araştırma projesi. SENEX: Yaşlanma Çalışmaları Derneği Yayınları.
• Binark, M., Arun, Ö., Taylan, D. Ö., Kandemir, B. & Şahinkaya, G. (2021). Covid-19 Sürecinde Yaşlıların Medya Repertuvarı ve Enformasyon Gereksinimi. Strata: İlişkisel Sosyal Bilimler Dergisi, 6. 147-165.
• Bolunun Sesi Gazetesi. (2014). Mahalle yapılan köylerin zararı oldu. https://www.bolununsesi.com/haber/145532/mahalle-yapilan-koylerin-zarari-oldu. (Erişim Tarihi: 22.12.2021)
• Castells, M. (2005). Enformasyon Çağı: Ekonomi, Toplum, Kültür, Ağ Toplumunun Yükselişi. (E. Kılıç, çev.). İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Demir, B. & Mandıracıoğlu, A. (2021). COVID-19 Pandemisi Sürecinde Yaşlıya Yönelik Ayrımcı Uygulamalar ve Yaşlı Bireyler Cephesinde Durum Değerlendirilmesi, Ege Tıp Dergisi, 60(2), 181-190.
• Demirel, A.C. & Sütçü, S. (2021). Covid-19 Salgınında Türkiye’de Yaşlılara Yönelik Uygulamalar ve Hizmetlerin Değerlendirilmesi. Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 11(Pandemi Özel Sayısı). 3641-3675. DOI: 10.26466/opus.858337
• DSÖ. (2002). Assessinng the Nutritional Status of Older Persons Meeting the Nutritional Needs of Older Persons, World Health Organization Tufts University School of Nutrition and Policy, https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/42515/9241562102.pdf?sequence=1&isAllowed=y (Erişim Tarihi: 15.11.2021)
• Ek, S., İlhanlı, H. & Özözen Kahraman, S. (2020). COVID-19’un Zayıf Halkası: Yaşlı Nüfus, Türk Coğrafya Dergisi, 76, 33-44.
• Ekici, E. & Gümüş, Ö. (2020). Covid 19 Pandemi Sürecinde Yaşlı Bireylerin Bakım ve Yönetimi, Haliç Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, (3)3, 145-152.
• Ekici, S. K. & Gümüş, Ö. (2016). Yaşlılıkta Teknoloji Kullanımı. Ege Tıp Dergisi, 55(1). 26-30.
• Gencer, N. (2020). Kovid-19 Sürecinde Yaşlı Olmak: 65 Yaş ve Üstü Vatandaşlar için Uygulanan Sokağa Çıkma Yasağı Üzerine Değerlendirmeler ve Manevi Sosyal Hizmet, Türkiye Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 4(1), 35-42.
• Görgün Baran, A. (2019) Kuşaklararası Bilgi Transferindeki Değişimler: Yaşlılar ile Gençler Arasındaki Dijital Bölünme, 10. Ulusal Yaşlılık Kongresi Yaşlı Sorunları Araştırma Derneği, 14,104-112.
• İçişleri Bakanlığı. (2020). 65 Yaş ve Üstü ile Kronik Rahatsızlığı Olanlara Sokağa Çıkma Yasağı Genelgesi. https://www.icisleri.gov.tr/65-yas-ve-ustu-ile-kronik-rahatsizligi-olanlara-sokaga-cikma-yasagi-genelgesi
• Kırkık Aydemir, K. P., Kazancı Altınok, G., Karakuş, N. (2024). Mahalle parklarına mekânsal erişilebilirliğin değerlendirilmesine yönelik Cbs tabanlı bir yaklaşım: yaşlı dostu kent kapsamında Bolu kent merkezi. Journal Of Anatolian Envıronmental And Anımal Sciences, 9 (4). 632-640.
• Konuk, M., Kaya, A. (2018). Huzurevleri ve Tasarım Ölçütlerinin İrdelenmesi: Bolu ve Düzce Örnekleri. Tykhe Sanat ve Tasarım Dergisi, 3 (5). 271-294.
• Kurnaz, Z. (2021). İçerik Analizi/ Nitel Araştırmalarda Verilerin Analizi, https://www.youtube.com/watch?v=w7wswn20aKg (Erişim Tarihi: 11.11.2021).
• Lyotard, J.F. (2000). Postmodern Durum. (A. Çiğdem, çev.). Vadi Yayınları.
• Nazlıer-Keser, E.N. (2019). Türkiye’de Yaşlı Yoksulluğu Sorununa Yönelik Bir Değerlendirme. Toplum ve Sosyal Hizmet, 30(2), 739-764.
• Özsungur, F. (2018). Yaşlıların Teknoloji Kabul ve Kullanım Davranışlarının Başarılı Yaşlanma Üzerindeki Etkilerinin Analizi: Adana İli Örneği. [Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Aile ve Tüketici Bilimleri].
• Patton, M. Q. (2018). Nitel Araştırma ve Değerlendirme Yöntemleri. (M. Bütün. & S. B. Demir, çev.). Pegem Akademi.
• Resmî Gazete. (2021). Kırsal Mahalle ve Kırsal Yerleşik Alan Yönetmeliği. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2021/04/20210415-2.htm (Erişim Tarihi: 22.12.2021).
• Sarı, İ., Özer, İ. & Kalınkara, V. (2019). Farklı İnternet Sayfası Tasarımlarının Yaşlı Bireyler Tarafından Değerlendirilmesi. Yaşlı Sorunları Araştırma Derneği 10. Ulusal Yaşlılık Kongresi, 14, 120-125.
• Sütçü, S. & Demirel, A. C. (2020). Yaşlılık ve yaşlı sorunları. N. Çalış & Z. Karataş (ed.). Kavramsal ve Güncel Boyutlarıyla Sosyal Sorunlar içinde (s. 167-199). Efe Akademi.
• T.C. Bolu Valiliği. (2019). Nüfus Yapısı. http://www.bolu.gov.tr/nufus-yapisi (Erişim tarihi: 22.12.2021).
• T.C. Sağlık Bakanlığı, Halk Sağlığı Müdürlüğü. (2020). COVID-19 (SARS-CoV2 enfeksiyonu) Rehberi. https://toraks.org.tr/site/sf/nmf/pre_migration/0cd6655ae86e94eec61e88ab75cc757d8eaa1df39ce43d3c871b3d715afde5b6.pdf (Erişim Tarihi: 28.01.2022)
• Tekedere, H. & Arpacı, F. (2016). Orta Yaş ve Yaşlı Bireylerin İnternet ve Sosyal Medyaya Yönelik Görüşleri Yönelik Görüşleri. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi,
• Tekindal, M., Ege, A., Erim, F. & Gedik, T.E. (2020). Sosyal Hizmet Bakış Açısıyla COVID-19 Sürecinde Yaşlı Bireyler: Sorun, İhtiyaçlar ve Öneriler, İKÇÜSBFD, 5(2), 1-6.
• Tuna Uysal, M. (2020). Yaşlı Bireylerin Sosyalleşmesinde Dijital Teknolojinin Rolü: Dijital Yaşlılar Üzerine Bir Çalışma, SDÜ Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 50, 43-59.
• TÜBİTAK. (2021). Derinlemesine Görüşme, https://ansiklopedi.tubitak.gov.tr/ansiklopedi/nitel_arastirma_yontemleri (Erişim tarihi: 19.11.2021)
• TÜİK. (2020). İstatistiklerle Yaşlılar, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Elderly-Statistics-2020-37227 (Erişim tarihi: 19.11.2021)
• TÜİK. (2024a). Hanehalkı Bilişim Teknolojileri (BT) Kullanım Araştırması. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Hanehalki-Bilisim-Teknolojileri-(BT)-Kullanim-Arastirmasi-2024-53492#:~:text=%C4%B0nternet%20kullanan%20bireylerin%20oran%C4%B1%20%88%2C8%20oldu&text=Cinsiyet%20ayr%C4%B1m%C4%B1nda%202024%20y%C4%B1l%C4%B1nda%20%C4%B0nternet,%85%2C4%20olarak%20g%C3%B6zlendi. (Erişim tarihi: 19.04.2025)
• TÜİK. (2024b). Çocuklarda Bilişim Teknolojileri Kullanım Araştırması. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Cocuklarda-Bilisim-Teknolojileri-Kullanim-Arastirmasi-2024-53638 (Erişim tarihi: 19.04.2025).
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• TİSK. (2024). Dijital 2024: Küresel Görünüm Raporu. https://www.tisk.org.tr/dokuman/dijital-2024-kuresel-gorunum-raporu.pdf (Erişim taihi: 19.04.2025).
• Şahin, B. & Yıldırım, A. (2019). Yaşlı bireylerde internet kullanımı ile yaşam doyumu, algılanan sosyal destek ve umutsuzluk düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi (YSAD), 12(2). 97-106.
• Uslu, F. & Demir, E. (2023). Nitel Bir Veri Toplama Tekniği: Derinlemesine Görüşme. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 40(1). 289-299. doi:10.32600/huefd.1184085