Fârâbî’nin Müzik Felsefesi

Yıl 2024, Cilt: 1 Sayı: 1, 1 - 18, 24.04.2024

Muharrem Hafız

Öz

Fârâbî Kitâbu’l-Mûsika’l-kebîr (Büyük Müzik Kitabı) adlı eserinde Pisagorcu küreler müziği anlayışını eleştirerek sesin fiziksel kökenini araştırmış, pratik müzik ile teorik müzik arasındaki öncelik ve sonralık tartışmasını gündeme getirmiştir. Fârâbî’ye göre her bilimde olduğu gibi müzikbilimde de başlangıç anlamında ilkelerden ve bu ilkelerin kökensel karakterinden bahsetmemiz gerekir. Nitekim Fârâbî müzikbilimin tesisi için gerekli olan yöntemin apaçık bir tarzda belirlenmesi gerektiğini düşünür. Ancak Fârâbî’ye göre müzikte ilkeler, göksel cisimlerin düzenli hareketlerinden kaynaklanan küresel düzene göre belirlenmez. Başka bir deyişle, Pisagorcuların savunduğu gibi göksel cisimlerin hareketleriyle oluştuğu iddia edilen sesler, müzikbilimin başlangıç ilkesi olamaz. Bu noktada Fârâbî müzik felsefesinin en özgün ve sıradışı yanını ortaya koyar. Bu da müzikbilimin tesisi için zorunlu ön koşul niteliğindeki sanat çevresi ve kültürel yapının varlığıdır. Bu yaklaşım tarzı Fârâbî’nin müzik sanatıyla meşgul olanların zaman ve mekan tecrübesine yaptığı vurgu üzerinden bizi müzik kültürü anlayışına sevk eder. Bu bakımdan teorik müziğin, kendisi yoluyla akli bir birliğe ulaşmamızı temin edecek duyusal bir temele ihtiyacı bulunmaktadır. Bu makalede Kitâbü’l-Mûsîka’l-Kebîr adlı eserinden hareketle konu, mesele ve yöntem açısından Fârâbî düşüncesinde müzik felsefesinin imkanı tartışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Fârâbî, müzik felsefesi, müzikoloji, Kitâbu’l-Mûsika’l-kebîr, kültür çevresi

al-Fārābī’s Philosophy of Music

Öz

al-Fārābī investigates the physical origins of sound by criticizing the Pythagorean music of the spheres. In his work, Kitāb al-Mūsīqā al-Kabīr (The Great Music Book), he discusses the precedence between practical and theoretical music and considers that, like any science, the principles of musicology must be addressed in terms of their origins. It is necessary to determine the method required to establish musicology. Nevertheless, the order of the celestial bodies’ regular movements does not determine musical principles. In other words, the Pythagoreans’ claim that sounds are formed by celestial body movements cannot be used as a musicological principle. At this point, al-Fārābī revealed his musical philosophy’s most distinctive and unusual aspect. This indicates the presence of an artistic environment and a cultural structure. This approach helps us understand music culture because al-Fārābī emphasizes musicians’ space and time experiences. Therefore, theoretical music requires a sensory foundation to achieve rational unity. This article discusses the possibility of al-Fārābī’s music philosophy in terms of subject, issue, and method, drawing on his work Kitāb alMūsīqā al-Kabīr.

Anahtar Kelimeler

al-Fārābī, philosophy of music, musicology, Kitāb al-Mūsīqā al-Kabīr, cultural environment

Kaynakça

• al-Farabî (1967). Kitab al-Müsıqâ al-Kabır (ed. G. A. Haşebe and M. A. el-Hifnî). Kahire: Dârü’l-Kitâb. google scholar
• al-Farabî (2008). Kitâbu’l-Burhan (trans. Ö. Türker and Ö. M. Alper). İstanbul: Klasik Yayınları. google scholar
• al-Farabî (2018). Kitâbu’l-Hurûf (trans. Ö. Türker). İstanbul: Litera Yayıncılık. google scholar
• Farmer, H. G. (1930). al-Farabî and Aristoxenos, Historical Facts for the Arabian Musical Influence (pp. 286-9). London: William Reeves Bookseller Limited. google scholar
• Farmer, H. G. (1997). al-Farabî’s Arabic-Latin Writings on Music. The Science of Music in Islam: Studies in Oriental Music I (edited F. Sezgin and E. Neubauer, pp. 463-533). Frankfurt and Main: Institute for the History of Arabic-Islamic Science at the Johann Wolfgang Goethe University. google scholar
• Hafız, M. (2022). Müzik ve Felsefe: Klasik Dönem İslam Filozoflarının Müzik Felsefeleri. İstanbul: Klasik Yayınları. google scholar
• Randel, D. M. (1976). al-Fârâbî and the Role of Arabic Music Theory in the Latin Middle Ages. Journal of the American Musicological Society, 29/2, 173-188. google scholar
• Shehadi, F. (1995). Philosophies of Music in Medieval Islam. New York: Brill. google scholar
• Turabi, A. H. (2005). Fârâbî’nin Mûsikî Alanındaki Görüşleri ve Eserleri. Uluslarası Fârâbî Sempozyumu Bildirileri (ed. F. Terkan and Ş. Korkut, pp. 47-63). Ankara: Elis Yayınları. google scholar