XV. Asırda Memleketini Terk Etmek İsteyen Şirazlı Müzisyen İçin Yazılan Tavsiye Mektubu

Yıl 2024, Cilt: 1 Sayı: 1, 35 - 50, 24.04.2024

Milad Salmani

Öz

Mîr Seyyid Şerîf Cürcânî, XIV. ve XV. asrın en tanınmış âlimlerinden biridir. Cürcânî’den sonra torunları Şiraz’da yaşamış ve “Şerîf” ailesi, Şiraz’ın önde gelen ailelerinden olmuştur. Asıl şöhretini fıkıh, kelam, felsefe ve filoloji çalışmalarıyla kazanan Cürcânî’nin mûsıkî ilmiyle de ilgili oluduğu ileri sürülmektedir. Günümüze ulaşan bazı mecmualar ve cönklerde, “Mîr Seyyid Şerîf” adıyla “Hâfız-ı Edvâr” isimli mûsıkî erbabı için yazılmış bir tavsiye mektubu bulunmaktadır. Bu tavsiye mektubu, ilk bakışta Cürcânî’nin yazdığı bir mektup olarak gözükse de dikkatle incelendiğinde onun kaleminden çıkmadığı anlaşılmaktadır. Kuvvetle muhtemel Cürcânî’nin dördüncü kuşak torununun yazdığı bu tavsiye mektubunda geçim sıkıntısı ve hayat şartlarından dolayı başka memleketlere göç etmek niyetinde olan bir müzisyenin zengin bir Şirazlı tarafından himâye edilmesi talep edilmiştir. Cürcânî, durumu anlatmak için berâat-i istihlal sanatından faydalanarak müzik ıstılahlarını kullanmıştır. Bu mektup dönemin mûsıkî literatürüyle ilgili bilgiler ihtiva etmekle beraber sanat erbabının zenginler tarafından himâyesi hususunda soylu ailelerin tavsiye mektuplarının etkili olduğunun bir göstergesi olarak değerlendirilebilmektedir. Ayrıca metnin edebî değerinden dolayı sonraki asırlarda mecmualar içinde kopyalarının bulunması dikkat çekicidir. Bu çalışmada, öncelikle yeni akademik çalışmalar ışığında Seyyid Şerîf Cürcânî ile ilgili bilgi verilmiştir. Akabinde, Cürcânî’nin dördüncü kuşak torunu olan “Mîr Seyyid Şerîf”in kaleminden çıktığı düşünülen tavsiye mektubu incelenmiş ve Türkçeye aktarılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Seyyid Şerîf Cürcânî, Hâfız-ı Edvâr, Tavsiye Mektubu, Himâye

A Letter of Recommendation Written in the 15th Century for a Musician from Shiraz Who Wanted to Leave His Hometown

Öz

Mīr Sayyid Sharīf al-Jurjānī was a well-known scholar from the 14th and 15th centuries. Al-Jurjānī, who rose to prominence through his studies in fiqh, theology, philosophy, and philology, is said to have been interested in the science of music. A letter of recommendation was written for a musician named “Hāfez-e Adwār” under the name “Mīr Sayyid al-Sharīf” in some surviving collections and jönks. Although this letter of recommendation appears to have been written by al-Jurjānī, a closer examination reveals that it was not written with his pen. In this letter of recommendation, probably written by al-Jurjānī’s fourth-generation grandson, a rich Shirazite was asked to patronize a musician who intended to emigrate to other countries due to financial difficulties and living conditions. This letter contains information about the music literature of the time and can be interpreted as evidence that letters of recommendation from noble families were effective in the patronage of artisans by the wealthy. This study uses new academic studies to provide information on Sayyid al-Sharīf al-Jurjānī. The letter of recommendation is then analyzed and translated into Turkish.

Anahtar Kelimeler

Mīr Sayyid al-Sharīf al-Jurjānī, Hāfez-e Adwār, Recommendation Letter, Patronage

Kaynakça

• Abdülmümin bin Safiyyüddin. (1346). Behcetü’r-rûh (H. L. R. De Borgomale, Ed.). İntişarat-ı Bünyad-ı Ferheng-i İran. google scholar
• Bozkurt, N. (1997). Hâfız. İçinde TDV İslâm Ansiklopedisi: C. XV (ss. 74-78). TDV İslâm Araştırmaları Merkezi. google scholar
• Buhârî, M. (1392). Tercüme-i Mübârekşah-ı Buhârî ber Edvâr-ı Urmevî der İlm-i Mûsıkî (S. A. Envar, Ed.). Ferhengistan-ı Hüner. google scholar
• Câmî, N. A. (1394). Divan (M. Ruşen, Ed.; 3. bs). İntişarat-ı Nigah. google scholar
• Ebtahî, Z. S. (Ed.). (1402). Resâil-i Fârsî-i Mîr Seyyid Şerîf Cürcânî. İntişarat-ı Bünyad-ı Mevkufat-ı Mahmud Efşar. google scholar
• Gülçîn-i Me’ânî, A. (1347). Şerh-i Dibace-i Enisü’l-Ervah. Mecelle-i Danişkede-i Edebiyat-ı Meşhed, 16, 330-375. google scholar
• Gümüş, S. (1993). Seyyîd Şerîf Cürcânî. İçinde TDV İslâm Ansiklopedisi: C. VIII (ss. 73-75). TDV İslâm Araştırmaları Merkezi. google scholar
• Hacımüftüoğlu, N. (1992). Berâat-i istihlâl. İçinde TDV İslâm Ansiklopedisi: C. V (s. 470). TDV İslâm Araştırmaları Merkezi. google scholar
• Heyat, J. (1994). Fars. İçinde TDV İslâm Ansiklopedisi: C. XII (ss. 174-176). TDV İslâm Araştırmaları Merkezi. google scholar
• Hümâyûn Ferruh, R. (1354). Hâfız-ı Harâbâtî: C. V. İntişârât-ı Esâtîr. google scholar
• Hüseyni, S. M. T. (2023). Risâle fî Fenni’l-Elhân ve 15.yy Musiki Nazariyatındaki Yeri ve Önemi. Dört Mevsim Kitap. google scholar
• Kandemir, M. Y. (1997). Hâfız. İçinde TDV İslâm Ansiklopedisi: C. XV (ss. 78-80). TDV İslâm Araştırmaları Merkezi. google scholar
• Köksal, M. F. (2023). Cönkler. Turkish Studies - Language and Literature, Volume 18 Issue Ö1(Volume 18 Issue Ö1), 587-612. https://doi.org/10.7827/TurkishStudies.74041 google scholar
• Kurtuluş, R. (1993). Cürcân. İçinde TDV İslâm Ansiklopedisi: C. VIII (ss. 131-132). TDV İslâm Araştırmaları Merkezi. google scholar
• Kutluğ, Y. F. (2000). Türk Musıkisinde Makamlar. YapıKredi Yayınları. google scholar
• Meragi, A. (1366). Câmiü’l-elhân (B. Taki, Ed.). Müessese-i Mutalaat ve Tahkikat-ı Ferhengi. google scholar
• Meragi, A. (1370). Şerh-i Edvâr (Bâ Metn-i Edvâr ve Zevâidü’l-Fevâid) (B. Taki, Ed.). Merkez-i Neşr-i Danişgahi. google scholar
• Meragi, A. (1388). Câmiü’l-elhân (B. Hazrai, Ed.). Ferhengistan-ı Hüner. google scholar
• Nefîsî, A. E. (1355). Ferheng-i Nefîsî: C. II. Kitâb-fürûşî-i Hayyâm. google scholar
• Özkan, İ. H. (2006). Türk Mûsikîsi Nazariyatı ve Usulleri: Kudüm velveleleri (8. baskı). Ötüken Neşriyat. google scholar
• Rumlu, H. B. (1357). Ahsenü’t-Tevârîh (A. Nevai, Ed.). İntişarat-ı Babek. google scholar
• Sadi-i Şirazi. (1394). Gülistan (M. A. Füruği, Ed.; 12. bs). İntişarat-ı Harezmi. google scholar
• Sadi-i Şirazi. (2017). Gülistan (E. Sazak, Çev.). İnsan Yayınları. google scholar
• Salmani, M. (2023). Safevî Döneminde Hindistan’a Göçen İranlı Mûsıkîşinaş Şâirler. Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları Dergisi [Journal Of Old Turkish Literature Researches], 6(3), 632-652. https://doi. org/10.58659/estad.1322306 google scholar
• Setayeşger, M. (1391). Vaje-name-i Musıki-i İran-zemin (3. bs, 1-III). İntişarat-ı Ittılaat. google scholar
• Sezikli, U. (2007). Abdülkâdir Merâğî ve Câmiu’l-elhânı [Doktora Tezi]. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. google scholar
• Uslu, R. (2015). Ünlü Müzisyen Abdülkadir Meragi Hakkında Yeni Bulgular. Rast Müzikoloji Dergisi, 3(1), 32-41. https://doi.org/10.12975/rastmd.2014.02.01.00033 google scholar
• Vicdani, B. (1386). Ferheng-i Cami’-i Musıki-i İrani (1-II). İntişarat-ı Gendüman. google scholar
• Yazıcı, T. (1995). Esterâbâd. İçinde TDV İslâm Ansiklopedisi: C. XXI (ss. 437-438). TDV İslâm Araştırmaları Merkezi. google scholar