Bir Karşı Hafıza Alanı Olarak Grafiti: Banksy Örneği

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 2, 126 - 140, 29.12.2021

Mehmet Emin Satır

Öz

Hafıza, bireyin sahip olduğu en temel özellikler arasında yer almaktadır. Birey, hafızası sayesinde var olabilmekte, kimlik kazanabilmekte ve toplumsal yaşama ayak uydurabilmektedir. Dolayısıyla hafıza ve birey arasındaki önemli bir ilişki bulunmaktadır. Bu ilişkinin bir benzeri toplum ve hafıza arasında da bulunmaktadır. Toplumsal hafıza da toplumsal yaşamın sürekliliği açısından önem arz etmektedir. Toplumsal yaşamda yer alan bireylerin ortak hatırlama ve unutma edimlerinin toplamı olarak kabul edilen toplumsal hafıza, bireysel yaşamı çevrelemektedir. Dolayısıyla toplumsal hafıza ve birey arasında etkileşimsel bir ilişki bulunmaktadır. Toplumsal hafızanın sosyal olarak inşa edildiği tezinden hareket edilecek olursa, toplumsal hafızanın şekillendirilmesi noktasında iktidar olgusunun da önemli olduğunu belirtmek gerekmektedir. Dolayısıyla toplumsal hafıza, iktidarlar için bir mücadele alanı olarak kabul edilebilir. Bu bağlamda Michel Foucault’un kavramsallaştırdığı karşı hafıza olgusu dikkat çekmektedir. İktidar mekanizmaların inşa ettiği toplumsal hafızaya karşıt olarak geliştirilen karşı hafıza olgusu, azınlıklar tarafından resmî tarihe ve anlatılara karşı bir alan olarak değerlendirilebilir. Bu çerçevede yapılmış olan çalışmada bir karşı hafıza alanı olarak grafiti sanatı üzerinde durulmuştur. Banksy isimli grafiti sanatçısının çalışmaları, göstergebilim yöntemiyle analiz edilmiştir. Çalışma, Banksy’nin beş eseri ile sınırlandırılmış olup, incelemeye konu olan grafitiler, yargısal örnekleme tekniği aracılığıyla belirlenmiştir. Bu bağlamda çalışmanın amacı, grafiti sanatının bir karşı hafıza alanı olduğunu ortaya koymaktır.

Anahtar Kelimeler

Hafıza, Toplumsal Hafıza, Karşı-Hafıza, Grafiti, Banksy

Kaynakça

• Ambrose, G. ve Paul H. (2010). Görsel Grafik Tasarım Sözlüğü. Bilge Barhana (Çev.), İstanbul: Literatür Yayınları.
• Awad, S. (2017). “Documenting a Contested Memory: Symbols in the Changing City Space of Cairo”, Culture & Psychology, 23(2), s. 234-254.
• Banksy, (2005), Wall and Piece, Wemding: Appl Druck Press.
• Barash, J. A. (2007). “Belleğin Kaynakları”, Cogito 50, s. 11-23.
• Barthes, R. (1993). Göstergebilimsel Serüven, Mehmet Rifat ve Sema Rifat (Çev.), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Bergson, H. (2015). Madde ve Bellek, Işık Ergüden (Çev.), Ankara: Dost Yayınları.
• Bilgin, N. (2007). Kimlik İnşası, Ankara: Aşina Kitaplar.
• Bodnar, J. (1992). Remaking America: Public Memory, Commemoration and Patriotism in the Twentieth Century, Princeton: Princeton University Press.
• Bogojev, S. (2018). Banksy Hits Paris with Sharp Political Criticism and Several Mischievous Rats, https://www.thisiscolossal.com/2018/06/banksy-in-paris/, Erişim Tarihi: 10.07.2020
• Connerton, P. (1999). Toplumlar Nasıl Anımsar?, Alaeddin Şenel (Çev.), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Davis, N. Z. ve Randolph S. (1989). “Introduction”, Representations, 26, s. 1-6.
• Demos, T. (2012). Sites of Collective Counter-Memory, http://animateprojectsarchive.org/writing/essays/tj_demos , Erişim Tarihi: 01.07.2020.
• Foucault, M. (1977). Language, Counter-memory, Practice, Ithaca: Cornell University Press. Grunow, H. (2019). “Making Memory on the Wall: Constructing and Contesting Collective Memory in Bogota”, Nuart Journal, 2(1), s. 41-29.
• Halbwachs, M. (2016). Hafızanın Toplumsal Çerçeveleri, Büşra Uçar (Çev.), Ankara: Heretik Yayınları.
• Halbwachs, M. (2017). Kolektif Hafıza, Banu Barış (Çev.), Ankara: Heretik Yayınları. Hobsbawm, E. (2006). “Gelenekleri İcat Etmek”, Eric Hobsbawm ve Terence Ranger (der.), Geleneğin İcadı, Mehmet Murat Şahin (Çev.), İstanbul: Agora Kitaplığı, s. 1-19.
• Karaarslan, F. (2019). Toplumsal Hafıza, İstanbul: Ketebe Yayınları.
• Legg, S. (2005). “Sites of Counter-Memory: The Refusal to Forget and the Nationalist Struggle in Colonial Delhi”, Historical Geography 33, s. 180-201.
• Misztal, B. (2003). Theories of Social Remembering, Berkshire: Open University Press. Radzobe, Z. (2019). “Perfomance as Counter-memory: Latvian Theatre Makers’ Reflections on National History”, Nordic Theatre Studies, 31(1), s. 92-107.
• Ricoeur, P. (2017). Hafıza, Tarih, Unutuş, Mehmet Emin Özcan (Çev.), İstanbul: Metis Yayınları.
• Rifat, M. (2009). Göstergebilim ABC’si, İstanbul: Say Yayınları.
• Sancar, M. (2007). Geçmişle Hesaplaşma, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Manco, T. (2006). Stencil Graffiti, London: Thames & Hudson Press.
• Whitehead, A. (2009). Memory: The New Critical Idiom, New York: Routledge Press. Zerubavel, Y. (1995). Recovered Roots: Collective Memory and the Making of Israeli National Tradition, Chicago: University of Chicago Press.