Konya’da Eğitim ve Din Hizmetlerine Hayırsever Katkısı: Onsun Ailesi Örneği

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 1, 38 - 51, 30.06.2022

Yakup Kaya Halil İbrahim Çelik

Öz

Toplumların eğitim, sağlık ve ibadet gibi ihtiyaçlarının karşılanması, toplumun örgütlü yapısı olan devletin görevi olarak değerlendirilmektedir. Bu genel yargıya karşın tarih boyunca toplumda ekonomik durumu daha iyi birey ya da ailelerin kamu hizmetlerinin sağlanması için bağış yapması yaygın bir uygulama olarak bilinmektedir. Dinî kurallar ve gelenekler, hayırseverliği sürekli olarak teşvik etmişlerdir. Türk toplumlarında eğitim kurumları, ibadethaneler ve sağlık hizmetlerinin hayırseverler tarafından finanse edilmesi İslam dininin teşvik edici ve yönlendirici yaklaşımı ve devletin desteği ile kurumsal bir yapı kazanmıştır. Vakıf adı verilen bu kurumsal yapı sayesinde kamu hizmetlerinin daha nitelikli olması mümkün olmuştur. Türk-İslam kültürünün önemli merkezlerinden birisi olan Konya, Selçuklu, Osmanlı ve Türkiye Cumhuriyeti dönemlerinde hayırseverlerin bağışları ile kamu hizmetlerinin sürdürülmesini ifade eden vakıfların en güçlü olduğu şehirlerin arasında yer almıştır. Konya, Türkiye Selçuklu Devleti döneminden Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşuna kadar vakıf uygulamalarında önemli bir rol üstlenmiştir. Bu süreçte hayırseverlik konusunda bazı aileler öncü ve örnek bir rol üstlenmiştir. Cumhuriyet döneminde vakıflara ilişkin kanun düzenlemeleri ile birlikte bu örneklik devam etmiştir. Onsun ailesi Konya’da eğitim ve ibadet hizmetlerinin hayırseverler eli ile yürütülmesi işine, kurmuş oldukları vakıflar aracılığıyla ya da doğrudan bağış yapmak suretiyle katkı sağlamışlardır. Onsun ailesinin inşa edilmesine katkı sağladığı okullar ile cami ve kütüphane hâlen Konya’da hizmet vermeyi sürdürmektedir. Sadece devletin bir göreviymiş gibi algılanan sosyal yatırımların, hayırsever bireyler eliyle de yapılması, hem sınırlı kamu kaynaklarının daha verimli kullanılmasına imkân sağlamakta hem de toplumsal barışa katkı sunmaktadır. Çalışma toplumun sosyal yatırımlara katkı sağlamasını motive etmeyi amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

KemalŞükrüOnsun Vakfı, Vakıf, Eğitim, Hayırseverlik, Konya

Kaynakça

• Akyıldız, Yasin, Ali Rıza Abay, “Vakıf Müessesesinin Gelişimi Ve Mahiyeti Tarihsel Bir Değerlendirme”, Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, C.VII, S. 15/141-157.
• Arabacı, Caner, (2017). Osmanlı Dönemi Konya Medreseleri (1900-1924), 2. Baskı, Konya: Ticaret Odası Kültür ve Eğitim Yayınları.
• Arslan, Oğuzhan, (2019). “Türk Medeni Kanunu’na Göre Kurulan Vakıfların Ekonomik Yapısı ve Gelir Kaynakları”, Akademi Sosyal Bilimler Dergisi, C.VI, S. 17/184-196.
• Aydın, Vahdettin, (2011). “Türk Yönetim Tarihi Açısından Vakıfların Eğitim Yönetimine Katkısı”, Vakıf Medeniyeti 2011 Yılı Eğitim Sempozyumu, Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, 41-54.
• Aytaç, Ömer, Gültekin Eroğlu, (2020). “Hayırseverliğin Değişen Yüzü ve Zenginlik: Geleneksel Hayırseverlikten Stratejik/Kurumsal Hayırseverliğe”, İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C.IX, S. I/211-227.
• Baltacı, Cahit, (1993). “Osmanlı Eğitim Sistemi”, Osmanlı Ansiklopedisi (Tarih-Medeniyet-Kültür), C. II, İstanbul: Ağaç Yayınları, İstanbul.
• Berki, Ali Himmet, (1946). Vakıflar, İstanbul: Aydınlık Basımevi.
• Berki, Ali Himmet, (1959). “Medeni Kanunda Tesis (Vakıf) III”, Mukayeseli Hukuk Dergisi, S. VI, Ankara, 286-289.
• Berki, Ali Himmet, (1969). “Vakıflar ve Vakıfların Maruz Kaldığı Tecavüz ve İhmaller”, Vakıflar Dergisi, Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, S. VIII/335-340.
• Berki, Şakir, (1969). “Vakfın Mahiyeti”, Vakıflar Dergisi, Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, S. VIII/1-7.
• Doğan, D. Mehmet, (1981). Büyük Türkçe Sözlük, İstanbul: Acar Matbaası.
• Dönmez, Ali Rıza, (1991). Cumhuriyet Devrinde Vakıflar (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi İnkılap Tarihi Enstitüsü, Ankara.
• Ergin, Osman N, (1977). Türk Maarif Tarihi, İstanbul: Eser Matbaası, İstanbul.
• Erken, Veysi, (2012). “Vakıfların Eğitim Sistemine Katkısı”, Vakıf Medeniyeti 2011 Yılı Eğitim Sempozyumu, Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara, 75-96.
• Eroğlu, Gültekin, (2020). Türkiye’de Hayırseverlik Kültürü: Zengin Bağışçılar Üzerine Sosyolojik Bir Araştırma (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.
• Günay, Hacı Mehmet, (1995). “Vakıf”, DİA, XXXXII, s. 475.
• Hatemi, Hüseyin, (1993). “Osmanlılar’da Toprak Düzeni ve Vakıf Kurumu”, Osmanlı Ansiklopedisi (Tarih-Medeniyet-Kültür), C. V, İstanbul: Ağaç Yayınları.
• Karakatük, Kasım, (2001) “Cumhuriyetin Kuruluşundan Planlı Döneme Kadar Eğitimin Finansmanı: 1923-1960”, Ankara: Milli Eğitim, S. 149/ 2-30.
• Kaya, Yakup, Çelik, Halil İbrahim; (2021). “Cumhuriyet Dönemi Konya Tesisleri”, Konya Vakıfları, C. II, (Editör: Caner Arabacı vd.), Konya: Konya Ticaret Odası Yayınları, II/489-507.
• Köprülü, Mehmet Fuat, (1983). İslam ve Türk Hukuk Tarihi Araştırmaları ve Vakıf Müessesesi, İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Onay, Ahmet, (2009). “Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Camilerin Finansmanı”, Değerler Eğitimi Dergisi, C. VII, S. 18/43-80.
• Oral, Murat, Başar, Mehmet Emin; (2006). “Konya Kent Merkezinde Yer Alan Camilerin Mimari Özellikleri Açısından Analitik Değerlendirmesi”, Selçuk Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi, C. XXI, S. 2-3/143-155.
• Öz, Tahsin, (2006). “Yurdumuzda Tesis (Vakıf)”, Ankara: Vakıflar Dergisi, S. X/133-135.
• Öztürk, Nazif, (1995). “Yeni Vakıfların Amaç Kavramları Üzerine Bazı Düşünceler”, Vakıflar Dergisi, Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, S. 25/291-296.
• Öztürk, Nazif, (1995). Türk Yenileşme Tarihi Çerçevesinde Vakıf Müessesesi, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Özyurt, Osman, (1991). “Teknik Yönleriyle Bazı Konya Camilerinin Şadırvanları ve Bunların Türk Şadırvan Mimarisindeki Yeri”, Ankara: Vakıflar Dergisi, S. XXII/117-132.
• Sak, İzzet, (2005). Şer’iye Sicillerinde Bulunan Konya Vakfiyeleri (1650-1800), Konya: Kömen Yayınları.
• Sak, İzzet, (2012). Kadı Sicilleri Işığında Konya’da Yapılan Vakıflar (1650-1910), Konya: Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları.
• Soydan, Tarık, (2013). “Osmanlı’dan Cumhuriyet Dönemine Türkiye’de Temel Eğitimin Gelişmesi ve Finansman Sorunu”, Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, C. V, S. 8/53-71.
• Şenel, Şennur Zehra Tuyan, (2009) “1926-1967 Yılları Arasında Türkiye Cumhuriyeti’nde Kurulan Tesisler (Vakıflar)”, Gazi Akademik Bakış, C. III, S. 5/123-141.
• Toruk, İbrahim, (2003). “1970-2000 Döneminde Konya’daki Siyasi Ortam” Selçuk İletişim, II-IV/42-55.
• Tuyan, Zehra, (2009). Cumhuriyet Dönemi Tesisleri (Vakıfları) 1926-1967), (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, , Ankara.
• Yavuz, Arat, Uğur Tuztaşı, Mehmet Uysal, (2015). “A Tomb Structure in Pursuit of Tradition in 2oth Century Turkey and Its Story; the Tomb of Haci Hâkim Kemal Onsun and His Wife”, World Academy of Science, Engineering and Technology International Journal of Architectural and Environmental Engineerin, 9/10.
• Yılmaz, H. Kamil, “Kirazoğlu, Ömer”, DİA, C, XXVI/ 60-61.