Ermenek'te Kurtarılmayı Bekleyen Bir Yapı: Ardıçkaya Nadire Çeşmesi

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 2, 148 - 159, 31.12.2022

Ahmet Yavuzyılmaz Cahit Karakök

Öz

Arapça’da göz manasına gelen “ayn” tabirinin kullanıldığı çeşmeler, kaynaktan borular vasıtasıyla getirilen suyun bir hazeneye toplanarak veya bir lüleye bağlanarak halkın kullanımına sunulduğu yapılardır. Hayır amaçlı inşa edilen yapılardan birisi olan çeşmeler şehir meydanlarında, cadde ve sokaklarda, köşe başlarında, hatta bazen bir evin ya da yapının duvarına bitişik olarak inşa edildikleri görülür. Dönemlere ve inşa edildikleri devirlere bağlı olarak farklı plan ve formlarda, farklı bezeme programlarına göre tasarlanmaktadırlar. Sayıları her geçen gün azalan bu yapılar özellikle şehirlerde yeni caddeler açma, yeni yapılaşma ve ihmal yüzünden bakımsız kalmıştır. Bir bölümü ise tıpkı Ermenek’teki çeşme gibi kaderine terk edilmekte ve kurtarılmayı beklemektedir. Bu çalışmada Karamanoğlu Beyliği’ne başkentlik eden Ermenek’in Ardıçkaya Mahallesi’nde bulunan Nadire Çeşmesi plan, mimari, süsleme ile malzeme ve teknik özellikleri bakımından ele alınacaktır. Ayrıca başta Karaman ve çevresi olmak üzere Anadolu’daki benzer örnekler ile karşılaştırılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Çeşme, Ermenek, Karamanoğlu Beyliği, Sanat Tarihi, Su Yapısı, Çeşme, Ermenek, Karamanoğlu Beyliği, Sanat Tarihi, Su Yapısı

Kaynakça

• Arseven, Celal Esad (1988). “Çeşme” Sanat Ansiklopedisi, C. I, İstanbul, 389-90.
• Aytöre, Ayhan (1962). “Türklerde Su Mimarisi”, I. Milletlerarası Türk Sanatları Kongresi, Tebliğler, Ankara, 45-49.
• Bardakçı, H. (1976). Bütün Yönleriyle Ermenek, Ankara.
• Denktaş, Mustafa (2000). Karaman Çeşmeleri, Kayseri.
• Diez, E.-Aslanapa, O. (1950). Karaman Devri Sanatı, İstanbul.
• Doğanay, O. (2005). Ermenek Ve Yakın Çevresindeki Antik Yerleşim Birimleri, Konya. Evliya Çelebi (2005). Seyahatname, (Haz. S. A. Kahraman), Cilt: IX, İstanbul.
• Eyice, Semavi (1993). “Çeşme”, TDVİA, C.8, İstanbul, 277-286.
• Işıkakdoğan, Abdülbaki (2013). Balıkesir Çeşmeleri, Y.Y.Ü.S.B.E. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Van.
• Karauğuz, G. (2005). Arkeolojik ve Filolojik Belgeler Işığında M.Ö. II. Binde Orta Anadolu’nun Güney Kesimi, Konya.
• Kara Pilehvarian, Nuran (2002). “Osmanlı Çeşme Mimarisi”, Türkler, C.12, Ankara, 396-401.
• Kâtip Çelebi (2009). Kitâb-ı Cihânnümâ li-Kâtib Çelebi, I, Cilt: I, Ankara.
• Konyalı, İbrahim, Hakkı (1967). Abideleri ve Kitabeleri ile Karaman Tarihi, Ermenek Mut Abideleri, İstanbul.
• Ödekan, Ayla (1992). “Kent İçi Çeşme Tasarımında Tipolojik Çözümleme”, Semavi Eyice’ye Armağan, İstanbul Yazıları, İstanbul, 281-297.
• Uçar, Hasan, (2012). Sipil’den Manisa’ya Ab-ı Hayat Manisa Çeşmeleri, Manisa.
• Önge, Yılmaz (1997). Türk Mimarisinde Selçuklu ve Osmanlı Dönemlerinde Su Yapıları, Ankara.
• Sarıkaya, M.A. (2013). Konya’nın Tarihi Çeşmeleri, Konya.
• Sümer, F. (2001). “Karamanoğulları”, TDVİA, C. XXIV, İstanbul, 454-460.
• Tapur Tahsin (2003). “Ermenek’in İklim Özellikleri”, S.Ü. Eğitim Fakültesi Dergisi, S. 13, Konya, 359-378.
• Tekindağ, M. C. Ş. (1997). “Ermenek”, İslam Ansiklopedisi, C. IV, İstanbul, 316-317. Tuğlacı, P. (1985). Osmanlı Şehirleri, İstanbul.
• Uysal, A. (1992). Dünü ve Bugünüyle Karaman, Konya.
• Uzunçarşılı, İ.H. (1988). Anadolu Beylikleri ve Akkoyunlu Karakoyunlu Beylikleri, Ankara.