An Evaluation of the First Reception of Existentialism in Turkey within the Framework of Joachim Ritter

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 2, 114 - 130, 31.12.2023

Feyza Şule Güngör

Öz

Existentialism, which attracted a great deal of attention in 20th-century continental Europe, was formed in opposition to the basic structure of modern philosophy. Existentialism's criterion of subjectivity versus the quest of modern philosophy for objectivity, the understanding of the concrete self versus the abstract self, the perception of motion and formation versus system and totality, and adopting ambiguity versus absoluteness are important contrasts created by this disengagement. The discovery of German philosophical heritage and especially the phenomenology of Husserl and Heidegger by French philosophers was influential in the formation of this philosophical atmosphere, and philosophical thinking was included in a new relationship with existence and action. This interaction between German and French philosophies shaped existentialism and enabled it to reach a wider audience by creating a philosophical agenda. This interaction also had significant impacts on Turkish philosophers, who, due to their close political relations with Germany and France during the Tanzimat Reform Era and in the early periods of the Republic, approached German-French philosophy with great interest. Existentialism entered Turkey almost simultaneously with the atmosphere created by Sartre's existentialism. Joachim Ritter (1903–1974) is a significant figure in terms of the relationship between existentialism and Turkish academia in the 1950s, both through his lectures and conferences on existentialism at the Department of Philosophy, Istanbul University, and the students he trained. In this study, the basic theses of existentialism, its first reception in the academic environment in Turkey, and the intellectual atmosphere it created will be evaluated within the framework of Joachim Ritter's conferences in Istanbul. In this evaluation, Ritter's analyses of Turkey in the dilemma of the variability of existentialism and the continuity of philosophia perennis will also be discussed as one of the fundamental subjects.

Anahtar Kelimeler

Joachim Ritter, Turkish Philosophy, Existentialism, Phenomenology.

Türkiye’de Varoluşçuluğun İlk Alımlanışına Dair Joachim Ritter Çerçevesinde Bir Değerlendirme

Öz

20. yüzyıl Kıta Avrupası çevresinde yoğun bir ilgiyle karşılanan varoluşçuluk, modern felsefenin temel
yapısıyla bir karşıtlık içinde oluşturulmuştur. Modern felsefenin objektiflik arayışına karşı varoluşçuluğun
sübjektiflik kıstası, soyut ben’e karşı somut ben anlayışı, sistem ve bütünselliğe karşı devinim ve oluş anlayışı,
mutlaklığa karşı muğlaklığı sahiplenmesi bu kopuşun yarattığı önemli karşıtlıklardır. Bu felsefi atmosferin
oluşmasında Fransız filozofların Alman felsefi mirasını ve özellikle Husserl ve Heidegger fenomenolojisini
keşifleri etkili olmuş, felsefi düşünme varoluş ve eylemle yeni bir ilişkiye dahil edilmiştir. Alman ve Fransız
felsefelerinin bu etkileşimi varoluşçuluğu biçimlendirmiş ve felsefi bir gündem oluşturarak daha geniş
kitlelere ulaşmasını sağlamıştır. Bu etkileşim, Tanzimat Dönemi’nde ve Cumhuriyet’in ilk dönemlerinde
Almanya ve Fransa ile olan yakın siyasal ilişkilerden dolayı Alman-Fransız felsefesine yoğun bir ilgiyle
yaklaşan Türk filozoflar üzerinde de önemli etkiler bırakmıştır. Varoluşçuluk, Türkiye’ye Sartre
varoluşçuluğunun yarattığı atmosferle hemen hemen eş zamanlı olarak girmiştir. Joachim Ritter (1903-
1974), 1950’lerde hem İstanbul Üniversitesi Felsefe Bölümü’nde varoluşçulukla ilgili verdiği dersler ve
konferanslarla hem de yetiştirdiği öğrencilerle varoluşçuluğun Türk akademisiyle ilişkisi açısından önem
taşıyan bir isimdir. Bu çalışmada da Joachim Ritter’in İstanbul’da verdiği konferanslar çerçevesinde
varoluşçuluğun temel tezleri, ülkemizde akademik çevrede ilk alımlanışı ve yarattığı düşünsel atmosfer
değerlendirilecektir. Bu değerlendirmede Ritter’in varoluşçuluğun değişkenliği ve philosophia perennis’in
sürekliliği ikileminde Türkiye’ye yönelik çözümlemeleri de temel izleklerden biri olarak tartışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Joachim Ritter, Türk Felsefesi, Varoluşçuluk, Fenomenoloji.

Kaynakça

• Akarsu, B. (1987). Çağdaş Felsefe Kant’tan Günümüze Felsefe Akımları. İnkılap Kitabevi.
• Akarsu, B. (1993). Felsefe, Dil, Dil Devrimi, Kültür ve Ahlâk Konusunda Söyleşi. İçinde A. Kaynardağ (Ed.), Felsefecilerle Söyleşiler (ss. 175-215). Elif Yayınları.
• Badiou, A. (2015). Fransız Felsefesinin Macerası (P. B. Yalım, Çev.). Metis.
• Badiou, A., & Nancy, J.-L. (2017). Alman Felsefesi Üstüne Diyalog (A. N. Bingöl & L. Konca, Çev.). Metis Yayınları.
• Batuhan, H. (1993). Felsefe Eğitim, Modern Mantık ve Dil Konusunda Söyleşi. İçinde A. Kaynardağ (Ed.), Felsefecilerle Söyleşiler (ss. 269-310). Elif Yayınları.
• Bayraktar, L. (2016). Cumhuriyet Döneminde Türkiye’de Felsefe. Aktif Düşünce Yayınları.
• Bezirci, A. (2007). Önsöz. İçinde Varoluşçuluk (ss. 7-33). Say Yayınları.
• Bıçak, A. (2011). İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü. Kutadgu Bilig, 19, 237- 277.
• Bronner, S. E. (2015). Bir Ahlakçının Portresi (T. Sağlam, Çev.). İletişim Yayınları.
• Derrida, J. (2010). Dekonstrüksiyon ve Öteki. İçinde R. Kearney (Ed.), & H. Arslan (Çev.), Çağdaş Filozoflarla Söyleşiler Kıta Felsefesi Tartışmaları (ss. 161-185). Paradigma Yayınları.
• Direk, Z. (2007a). Felsefede Modernleşmeci Düşünce. İçinde T. Bora & M. Gültekingil (Ed.), Modern Türkiye´de Siyasi Düşünce- Modernleşme ve Batıcılık 3 (ss. 428-440). İletişim Yayınları.
• Direk, Z. (2007b). Türkiye’de Varoluşçuluk. İçinde T. Bora & M. Gültekingil (Ed.), Modern Türkiye´de Siyasi Düşünce- Modernleşme ve Batıcılık 3 (ss. 441-451). İletişim Yayınları.
• Direk, Z. (2023). Türkiye’de Heidegger Alımlanışları. İçinde İslam Dünyasında Heidegger. Albaraka Yayınları.
• Gökberk, M. (1993). Macit Gökberk Felsefe, Tarih, Dil ve Atatürk Devrimleri Konusunda Söyleşi. İçinde Felsefecilerle Söyleşiler (ss. 1-62). Elif Yayınları.
• Hartmann, N. (1949). German Philosophy in the Last Ten Years. Mind, 58, 413-433.
• Hızır, N. (2007). Felsefe Yazıları. Kırmızı Yayınları.
• Hopkins, J. (2002). “Nicholas of Cusa (1401–1464): First Modern Philosopher?” Midwest Studies in Philosophy, XXVI, 13-29.
• Kaufman, W. (1956). Existentialism From Dostoevsky To Sartre. Meridian Books.
• Kaynardağ, A. (2001). Üniversitelerimizde Ders Veren Alman Felsefe Profesörleri. İçinde B. Çotuksöken (Ed.), Cumhuriyet Döneminde Türkiye’de Öğretim ve Araştırma Alanı Olarak Felsefe- Seçilmiş Metinlerle (ss. 384-401). Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları.
• Koç, E. (2018). “Varoluşçuluğun Türkiye’deki İlk Etkileri” . Sosyal Bilimler Dergisi, 32, 794-816.
• Marcuse, H. (2020). Sartre’ın Varoluşçuluğu. İçinde (S. Soysal, Çev.), Varoluşçuluk, Fenomenoloji, Ontoloji (ss. 205-237). Ayrıntı Yayınları.
• Mounier, E. (1986). Varoluş Felsefelerine Giriş (S. R. Kırkoğlu, Çev.). Alan Yayıncılık.
• Reichenbach, H. (2011). Hans Reichenbach’tan Albert Einstein’a Bir Mektup (İ. Kalaycıoğulları, Çev.). Bilim ve Ütopya, 199, 52-53
• Ritter, J. (1954). Varoluş Felsefesi Üzerine (H. Batuhan, Çev.). İÜ Edebiyat Fakültesi Konferansları.
• Ritter, J. (1955). Aristoteles ve Sokrates’ten Öncekiler (H. Batuhan, Çev.). Felsefe Arkivi, 3, 1-15.
• Ritter, J. (1994). Avrupa’nın Sorunu Olarak Avrupalılaşma (Ö. Sözer, Ed.; A. Sabuncuoğlu, Çev.). Afa Yayıncılık.
• Ritter, J. (2004). Person and Property in Hegel’s Philosophy of Right. İçinde R. B. Pippin (Ed.), Hegel on Ethics and Politics (The German Philosophical Tradition) (ss. 101-123). Cambridge University Press.
• Sartre, J.-P. (2007). Varoluşçuluk (A. Bezirci, Çev.). Say Yayınları.
• Soykan, Ö. N. (1993). Türkiye’den Felsefe Manzaraları. YKY.
• Sözer, Ö. (1994). Gelenek ve Gelecek Arasında Bir Düşünür: Joachim Ritter. İçinde Ö. Sözer (Ed.), Avrupa’nın Sorunu Olarak Avrupalılaşma. Afa Yayıncılık.
• Uygur, N. (1993). Felsefe, Dil, Kültür ve Eğitim Konusunda Söyleşi. İçinde A. Kaynardağ (Ed.), Felsefecilerle Söyleşiler (ss. 121-175). Elif Yayınları.
• Ülken, H. Z. (1958). Felsefeye Giriş II. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
• Ülken, H. Z. (1992). Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi. Ülken Yayınları.
• Ülken, H. Z. (2021). Yirminci Asır Filozofları. Doğu Batı Yayınları.
• Vural, M. (2018). Tanzimat’tan Günümüze Türkiye’de Felsefe. Elis Yayınları.
• West, D. (1998). Kıta Avrupası Felsefesine Giriş- Rousseau, Kant, Hegel’den Foucault ve Derrida’ya (A. Cevizci, Çev.). Paradigma Yayınları.