Osmanlı Devleti’nde Beşinci Kolera Pandemisi ve Sosyal Belediyeciliğin Salgının Önlenmesine Etkileri

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 2, 288 - 304, 31.12.2024

Abdulvahap Alıcı , Öner Atay

Öz

Salgın hastalıklar tarih boyunca aralıklarla meydana gelmiş ve yaşandıkları dönemde siyasi, iktisadi, idari ve toplumsal değişikliklere neden olmuştur. Bu değişiklikler mevcut kurumların sorgulanmasına ya da yok olmasına yol açtı. Demografik ve sosyal ihtiyaçlar alanında meydana gelen bu tür ani değişimler aynı zamanda farklı kurumların doğmasına ve müesseseleşmesine öncülük etmiştir. On dokuzuncu yüzyılda sanayileşmenin artması ve ulaşımın buharlı gemiler ile hızlanması endemik hastalıkların epidemi ve pandemi olarak yayılmasına neden oldu. Bu hastalıklardan olan kolera, Hindistan’dan dünyaya yayılarak nüfus artışı ve kentleşmenin had safhaya ulaştığı bu dönemde insanların kitlesel olarak ölümüne neden olmuştur. Özellikle temizlik ve hijyen açısından sorunlu alt gelir grubu arasında etkili olan bu hastalığa devletler müdahale etmiş ve çeşitli önlemler almıştır. Bu süreçte belediyeler devreye girerek hem hastalığın önlenmesine hem de yayılmasını durdurmaya çalışmıştır. Belediyeler su şebekesini kapalı hâle getirmek, ürünlerin hijyeninin kontrol edilmesi, hastalığın takibinin yapılması ve karantina önlemlerinin alınmasında merkez kurum haline gelmiştir. Bu bağlamda mevcut çalışma beşinci kolera pandemi dalgasını temel alarak belediyelerin aldığı önlemleri ve sosyal belediyeciliğe dönük faaliyetleri inceleyecektir. Çalışmanın kaynağını arşiv vesikaları, gazeteler ve telif eserler oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kolera, Beşinci Pandemi, Osmanlı Devleti, Tahaffuzhaneler, Sosyal Belediyecilik.

Kaynakça

• Altan, B. (2019). XIX. yüzyıl sonlarında Cizre’de kolera salgını ve yol açtığı tahribat. Mukaddime, 10(1), 37-52.
• Alkın, R. C. (2021). Bütünleşik Afet Yönetimine Sosyolojik Bakış: Toplumsal Yapı, İşlev ve Temel Kavramlar Işığında Bir Okuma Denemesi. Medeniyet Ve Toplum Dergisi, 5(1), 18-34.
• Arnold, D. (1986). Cholera and colonialism in British India. Past & Present, (113), 118-151.
• Arslan, A., ve Polat, H. A. (2017). Travel from Europe to Istanbul in the 19th century and the Quarantine of Çanakkale. Journal of Transport & Health, 4, 10-17.
• Ayar, M. (2005). Osmanlı Devleti'nde Kolera Salgını: İstanbul Örneği:(1892-1895), Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi.
• Başaran, C. H. (2023). Tanıdık bir hikâye: Müessesat-ı Hayriye-i Sıhhiye Müdiriyeti/Direction Générale de l’Assistance Publique de Constantinople (1909-1912). Osmanlı Bilimi Araştırmaları, 24(2), 429-568.
• Bingül, Ş. (2020). II. Abdülhamid Döneminde İstanbul’da Bulaşıcı ve Salgın Hastalıklara Karşı Alınan Tedbirler: Mektep Tatilleri. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi(Salgın Hastalıklar Özel Sayısı), 77-104.
• Bozan, O. (2015). Diyarbakır Vilayeti’nde 1894-1895 kolera salgını ve etkileri. Türk Dünyası Araştırmaları, 111(218), 219-240.
• Bozkurt, S. Yıldırım, N., Ülman, Y., ve Özaltay, B. (2002). 1865 Kolera Salfınında Maybeyn-i Hümayun Eczacısı Vincent Peche ile Robert Kolej'inden Cyrus Hamlin'in Kullandıkları Anrikolerik Terkipler. Osmanlı Bilimi Araştırmaları, 3(2), 55-78.
• Bozkurt, U. (2020). XIX. Yüzyılda Rusya'dan Osmanlı topraklarına göç edenlerde görülen salgın hastalıklar (kolera) ve alınan önlemler. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Salgın Hastalıklar Özel Sayısı, 105-124.
• Bulmuş, B. (2005). Plague, quarantines and geopolitics in the Ottoman Empire. Edinburgh University Press.