ANAYASA MAHKEMESİ’NİN TMK MD. 187 HÜKMÜNÜ İPTALİ VE SONRASI

Yıl 2025, Cilt: 2 Sayı: 2, 226 - 253, 24.07.2025

Gülten Duran

Öz

Kadının soyunun değişmemesine rağmen soyadının duruma göre değişmesi sorunları da beraber getirmiştir. Türkiye’de soyadının hukuki seyri incelendiğinde, kadının soyadı mücadelesi zorluklarla doludur. Anayasa Mahkemesi’nin 2023 tarihli iptal kararı öncesinde kendi soyadını kullanmak isteyen evli her kadının hakkını dava yoluyla ileri sürmesi, olağan kanun yolları tüketildikten sonra Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru yapması gerekmiştir. Türk Medeni Kanunu md. 187 ile düzenlenen “Kadının Soyadı” hükmü Anayasa Mahkemesi’nin 22.02.2023 tarihli kararıyla TC. Anayasası “Kanun önünde eşitlik” md. 10 hükmüne aykırı bulunarak iptal edilmiştir. Bu karar 28.03.2023 tarihli Resmi Gazetede yayımlanarak 28.01.2024 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Kanun koyucu henüz iptal edilen hüküm yerine yeni bir düzenleme yapmamıştır. Özel hukuk yönüyle değerlendirilen soyadı sadece iptal edilen kadının soyadı hükmü açısından ele alınmıştır. TMK md. 187 hükmünün iptali bu maddeyle ilişkili diğer düzenlemeleri de etkilemiştir. Ancak bu düzenlemeler ayrı bir çalışma konusu olabilecek kadar geniş olduğundan sadece değinilmiş ve çalışma kapsamı dışında bırakılarak konu sınırlandırılmıştır. Kanun koyucu tarafından düzenleme yapılırken toplum yapısı, diğer ülkelerin kanunları ve doktrinde yer alan görüşler de dikkate alınmalıdır. Doktrinde, Anayasa Mahkemesi’nin iptal kararından önce de sonra da kadının soyadına ilişkin çözüm önerileri ileri sürülmüştür. Çalışmada bu önerilere de yer verilmiş ve son olarak yapılacak olan yeni düzenlemeye katkı sağlayabilmek amacıyla öneride bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Soyadı , kadının soyadı , eşitlik ilkesi , eşlerin soyadı , aile soyadı.

Kaynakça

• Abik Yıldız. Kadının Soyadı ve Buna Bağlı Olarak Çocuğun Soyadı. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2005.
• Acabey, Mehmet Beşir. “Türk Hukukunda Aile Adı (Eşlerin ve Çocukların Soyadı)”. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. Prof. Dr. Şeref ERTAŞ’a Armağan, 19/Özel Sayı (2017): (ss. 493-512).
• Akıntürk, Turgut ve Derya Ateş. Türk Medenî Hukuku, Cilt I, Başlangıç Hükümleri, Kişiler Hukuku. 12. Baskı. İstanbul: Beta Yayıncılık, 2015.
• Akipek, Jale G., Turgut Akıntürk ve Derya Ateş. Türk Medenî Hukuku, Cilt I, Başlangıç Hükümleri, Kişiler Hukuku. 12. Baskı. İstanbul: Beta Yayıncılık, 2015.
• Akipek Öcal, Şebnem. “Kişisel Durum Sicillerinde Kadının Evlenme ve Boşanma Hallerinde Durumu”, II. Uluslararası Kadın ve Hukuk Sempozyumu (Edt. Süheyla Suzan Gökalp Alıca, Necdet Basa). Ankara: Türkiye Barolar Birliği Yayınları, 1/381 (2019): (ss. 373-387).
• Ateş, Zehra Gizem. “2023’den Günümüze Anayasa Mahkemesi’nin Türk Medeni Kanunu’nda İptal Ettiği Hükümlerin Değerlendirilmesi”. Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 19/2 (2024): (ss. 675- 724).
• Ayan Mehmet ve Nurşen Ayan. Kişiler Hukuku. 8. Baskı. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2016.
• Ayan, Serkan. “Anayasa Mahkemesi Kararları ve Çocuklar ile Kadının Soyadına İlişkin Değişiklik Tasarısı Taslağı Işığında Soyadının İlk Kez Edinilmesi Kendiliğinden Değişmesi ve Değiştirilmesi”. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 16/4 (2012): (ss. 19-90).
• Aydın, Gülşah Sinem. “Türk Medeni Kanunu m.187 (Anayasa Mahkemesinin 187. mad denin İptal İstemini Red Kararı ve Gerekli Görülen Yeni Düzenleme Hakkında Bir Değerlendirme)”. Prof. Dr. Mustafa Dural’a Armağan. İstanbul: Filiz Kitabevi, 2013, ss. 246-275.
• Baş, Seda ve Sezgin Baş. “Anayasa Mahkemesi’nin TMK m. 187 Hükmüne İlişkin İptal Kararından Sonra Evlenen Kadının Soyadı”. Kırıkkale Hukuk Mecmuası. 4/2 (2024): (ss. 493-526).
• Baş Süzel, Ece ve Gökçe Kurtulan. “Çocuğun Soyadına İlişkin Anayasa Mahkemesi Kararlarının İncelenmesi”. Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 10/135-136 (2015): (ss. 77- 90).
• Başoğlu, Başak. “Soybağının Çocuğun Soyadına Etkisi”. İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 8/1 (2017): (ss. 351- 378).
• Baygın, Cem. Soybağı Hukuku. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2010.
• Birinci Uzun, Tuba. “Aile Soyadı Çıkmazı”. Ankara Barosu Dergisi, 4 (2016): (ss. 97-137).
• Canarslan, Gökçe. “Türk ve Arnavutluk Medeni Hukuku’nda Evli Kadının Soyadı”. Anadolu ve Balkan Araştırmaları Dergisi, 6/11 (2023): (ss. 203- 215).
• Çakırca, Seda İrem. “Evli Kadının Soyadına İlişkin Güncel Gelişmelerin Değerlendirilmesi”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 70/2 (2012): (ss. 145-164).
• Çelebi, Özgün. “Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Bağlamında Kadının Soyadı ve Soyadının Çocuğa Aktarımı”. Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 2/(2019): (ss. 537-614).
• Çelt, Damla Özden. “TMK M. 187’nin İptali Kararının Çocuğun Soyadına Olası Etkileri ve Olması Gereken Hukuk Bağlamında Bir Öneri”. Akdeniz Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 13/2 (2023): (ss. 1065- 1095).
• Durak, Yasemin ve Nurşen Ayan. “Anayasa Mahkemesinin Türk Medeni Kanunu’nun 187. Maddesini İptal Etmesi Çerçevesinde Kadın ve Çocuğun Soyadının Değerlendirilmesi”. Çankaya Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 8/2 (2023): (ss. 359- 388).
• Dural, Mustafa ve Tufan Öğüz. Türk Özel Hukuku, Cilt II, Kişiler Hukuku. 16. Baskı. İstanbul: Filiz Kitabevi, 2015.
• Dursun, Esra. Türk Medeni Hukukunda Kadın ve Çocuğun Soyadı. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2018.
• Efedayıoğlu, Kübra Kamelya. “Evli Kadının Soyadı Problemi”. Ankara Barosu Dergisi. 4 (2019): (ss. 1-36).
• Erbek Odabaşı, Özge. “Anayasa Mahkemesi ve Yargıtay Kararları Çerçevesinde Evli Kadının Soyadı”. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 18/1 (2017): (ss. 43-109).
• Erdem, Aslı ve Başak Makaracı. Aile Hukuku. 2. Baskı. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2024.
• Erdoğan, İhsan ve Ayşe Dilşat Keskin. Türk Medeni Hukuku (Başlangıç Hükümleri Kişiler Hukuku). 3. Baskı. Ankara: Gazi Kitapevi, 2020.
• Erdoğan, Kemal. “Türk, İsviçre ve Alman Hukukunda Çocuğun Soyadı”. Türk Alman Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 6/2 (2024): (ss. 3- 95).
• Güler Özer, Zeynep. “Anayasa Mahkemesinin TMK M. 187’nin İptaline İlişkin Kararının Analizi ve Düzenleme Önerisi”. Türkiye Adalet Akademisi Dergisi. 14/55 (2023): (ss. 523- 556).
• Göztepe, Ece. “Anayasa Mahkemesi Kararlarının İç Uyumu ve Aile Hukukuna Etkisi Sorunu: Soyadı ve Aile Konutuna İlişkin Anayasa Mahkemesi Kararlarının Analizi”. Özel Hukukun Güncel Sorunları ve Anayasa'nın Özel Hukuka Etkileri (Edt. Hanife Doğrusöz Koşut, Hatice Selin Pürselim, Özlem Karaman Coşgun, Sibel Özel). Cilt: 1. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2024.
• Havutçu, Ayşe ve Yasemin Kalkancı. “Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru Kararları Işığında Kadının Soyadı”. İstanbul Aydın Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 6/2 (2020): (ss. 135- 180).
• Helvacı, Serap ve Gediz Kocabaş. “Fransız, Alman, İsviçre ve Türk Hukuklarında Kadının Soyadı”. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi. 21/2 (2015): (ss. 615- 644).
• Işıklar Ülgen, İmge. “Evlendikten Sonra Kadınların Münhasıran Kendi Soyadlarını Kullanması”. Türkiye Barolar Birliği Dergisi. 168 (2023): (ss. 1- 47).
• İnce, Nurten. “Son Yargı Kararları Işığında Kadının Soyadı”. Uluslararası Politik Araştırmalar Dergisi. 3/2 (2017): (ss. 37-58).
• Kılıçoğlu, Ahmet M. Aile Hukuku Ankara: Turhan Kitabevi, 2022.
• Kılıçoğlu Yılmaz, Kumru. “Kadının Bitmeyen Soyadı Sorunu”. Ankara Barosu Dergisi. 4 (2014): (ss. 581-592).
• Moroğlu, Nazan. “Kadının Kimlik Sorunu “Kadının Soyadı””. Türkiye Barolar Birliği Dergisi. 99 (2012): (ss. 245- 269).
• Mortaş, Süleyman. “Evlenen Kadın ile Velayeti Kadına Bırakılan Çocuğun Soyadının Belirlenmesinde “Kocanın Soyadı” Parametresi”. Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 20/2 (2016): (ss. 311- 370).
• Oğuz, Arzu. “Türk Medenî Hukuku’nun Gelişim Çizgisi ve Karşılaştırmalı Hukukun Rolü”. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 55/1 (2006): (ss. 195- 205).
• Oğuzman, M. Kemal, Özer Seliçi ve Saibe Oktay Özdemir. Kişiler Hukuku. İstanbul: Filiz Kitapevi, 2020.
• Oktay Özdemir, Saibe. “Soyadı ile İlgili İsviçre Medeni Kanunu’nda 2013 Yılında Yürürlüğe Giren Değişiklikler ile Türk Hukukundaki Durumun Karşılaştırılması”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, Prof. Dr. Cevdet Yavuz’a Armağan, C. II, 22/3 (2016): (ss. 2017-2032).
• Öcal Apaydın, Bahar. “Son Yargı Kararları Işığında Kadının Soyadı Meselesi Çözüme Kavuşturulmuş Mudur?”. İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 6/2 (2015): (ss. 425-458).
• Özdamar, Demet. “5490 Sayılı Nüfus Hizmetleri Kanunu’nun Türk Medeni Kanunu’ndaki İlkeler Işığında Değerlendirilmesi”. Prof. Dr. Fırat Öztan’a Armağan, C. II. Ankara: Turhan Kitabevi, 2010, ss. 1599-1675.
• Özen, Burak. “Anayasa Mahkemesi Kararları Işığında Kadının Soyadı”. Makaleler – Tebliğler (2001-2020). İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2021.
• Öztan, Bilge. Aile Hukuku. 6. Baskı. Ankara: Turhan Kitabevi, 2015.
• Reyhani Yüksel, Sera. “Türk Medeni Kanunu Bakımından Kadın-Erkek Eşitliği”. Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 18/2 (2014): (ss. 175-200).
• Seçer, Tuğçem. “Eşlerin Soyadı ve Kanun Metni Önerisi”. İstanbul Medeniyet Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 9/1 (2024): (ss. 253- 291).
• Şahin, Mustafa. “Anayasa Mahkemesi’nin İptal Kararı Ardından Türk Hukukunda Evli Kadının ve Çocuğun Soyadı”. Türkiye Barolar Birliği Dergisi. 170 (2024): (ss. 1-38).
• Şimşek, Mürşide. “Aile Birliğinin ve Kişilik Hakkının Korunması Bağlamında Evlenen Kadının Soyadı”. Yasama Dergisi. 48 (Temmuz- Aralık 2023):(ss. 79- 116).
• Tenekecioğlu, Didem. Hukuki Boyutuyla Kadının Soyadı, 2023. https://scholar.google.com/schhp?hl=tr. (Erişim: 03.11.2024).
• Yılmaz, Süleyman ve Gökçe Filiz Çavuşoğlu. “Soyadı Üzerine Güncel Hukukî Sorunlar” Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 24/1 (2020): (ss. 3- 30).
• Yılmaz, Ejder. Hukuk Sözlüğü. 4. Baskı. Ankara: Yetkin Yayıncılık, 1992.
• Yeliz, Yücel. Türk Medeni Hukukunda Boşanma Halinde Velayet, Çocukla Kişisel İlişki Kurulması ve Çocuğun Soyadı. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2018.
• Zevkliler, Aydın, Şeref Ertaş, Ayşe Havutçu, Mehmet Beşir Acabey ve Damla Gürpınar. Yeni Medeni Kanuna Göre Medeni Hukuk (Temel Bilgiler). 10. Bası. Ankara: Turhan Kitapevi, 2018.
• Zeytin, Zafer ve Ömer Ergün. Türk Medeni Hukuku. 6. Baskı. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2022.