SÖZ VARLIĞI ÖĞRETİMİ AÇISINDAN ORTAOKUL TÜRKÇE DERS KİTAPLARI

Yıl 2019, Cilt: 48 Sayı: 222, 149 - 171, 15.05.2019

Efecan Karagöl , Rasim Tarakcı

Öz

Türkçe öğretiminin temel amacı öğrencilerin anlama ve anlatma becerilerini

geliştirmektir. Dinleme/izleme, konuşma, okuma ve yazma olarak bilinen

dört temel dil becerisinin öğrencide hedeflenen düzeyde şekillenmesi öğrencinin

söz varlığıyla doğru orantılıdır. Bu sebeple Türkçe dersinin en önemli materyali

olan ders kitaplarında söz varlığı öğretimi, birbirinden farklı yöntem-tekniklerle

başarılı bir biçimde yapılmalıdır. Bu araştırmanın amacı, söz varlığı öğretimi

açısından ortaokul Türkçe ders kitaplarını incelemektir. Nitel olarak planlanan

araştırmada doküman analizi yöntemine başvurulmuştur. 2018 Türkçe Dersi

Öğretim Programı (İlkokul ve Ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar)’na göre

hazırlanan ve 2018-2019 eğitim-öğretim yılında okutulan bütün Türkçe kitapları,

araştırmanın inceleme nesnesini teşkil etmektedir. Türkçe ders kitaplarındaki

verilere ulaşmak için içerik analizi yapılmıştır. Araştırmanın bulgularına göre

kitaplarda ortaokul düzeyinde kullanılmaya uygun olan bazı yöntem-tekniklere

hiç yer verilmediği ortaya çıkmıştır. Ayrıca kullanılan yöntem-tekniklerin sıklık

dağılımında bir düzen yoktur. Araştırmanın genel sonucunda Türkçe ders kitaplarının

söz varlığı öğretimi yöntem-teknikleri açısından çeşitlilik sunmadığı ve

yetersiz olduğu yargısına ulaşılmıştır. Bu araştırmada ulaşılan bulgu ve sonuçların

program hazırlayanlara ve ders kitabı yazarlarına geri bildirim vererek katkı

sağlayacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Söz Varlığı, Söz Varlığı Öğretimi, Türkçe Ders Kitabı, Türkçe Öğretimi Programı, Sözcük Öğretimi

Kaynakça

• Akgül, A., Demirer, N., Gürcan, E., Karadaş, D., Karahan, İ. ve Uysal, A. (2018). 7. sınıf ortaokul ve imam hatip ortaokulu Türkçe ders kitabı (1). Ankara: MillîEğitimBakanlığı Yayınları. Aksan, D. (2015). Türkçenin sözvarlığı. Ankara, Bilgi Yayınevi. Anılan H. ve Ersoy B. G. (2014). Türkçe dersinde gerçekleştirilen sözcük öğretimine ilişkin sınıf öğretmenlerinin görüşleri. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 4(3), 83-104. Arslan-Kutlu, H. (2006). MEB ilköğretim 6, 7. ve 8. sınıf Türkçe ders kitaplarında yer alan metinlerin söz varlığı açısından değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. Baş, B. (2010). Söz varlığının oluşumu ve gelişiminde çocuk edebiyatının rolü. Türklük Bilimi Araştırmaları, 27(27), 137-159. Baş, B. ve Demirci, S. (2015). 2. sınıf Türkçe ders kitabındaki metinlerle çalışma kitaplarındaki etkinliklerin söz varlığı açısından karşılaştırılması. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 3(1), 17-29. Benzer, A. (2013). Kelime dağarcığını geliştirmede 6. sınıf Türkçe ders kitabının etkisi. İlköğretim Online, 12(2), 425-435, 2013. Bilgin, N. (2000). İçerik analizi. İzmir: Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları. Ceylan, S., Duru, K., Erkek, G. ve Pastutmaz, M. (2018). 6. sınıf ortaokul ve imam hatip ortaokulu Türkçe ders kitabı. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları. Çeçen, M. A. (2002). İlköğretim öğrencilerinde kelime hazinesinin geliştirilmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İnönü Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Çeçen, M. A. (2007). Kelime hazinesinin geliştirilmesinde dikkat edilmesi gereken hususlar. Journal of Turkish Linguistics, 1 (1),116-137. Söz Varlığı Öğretimi Açısından Ortaokul Türkçe Ders Kitapları Çelikkol, Ö. (2007). Kelime kazanımında müziğin etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul. Çetinkaya, Ç., Ateş, S., Yıldız, M. ve Yıldırım, K. (2010). İlköğretimde Türkçe kelime hazinesini geliştirmeye yönelik sınıf öğretmenlerinin görüşleri. Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 30, 101-109 Çetinkaya, Z. (2005). Basit tekrar ve alıştırmalarla kelime öğretimi. Dil Dergisi, S. 130, s.67-84. Demirci, S. (2015). İlkokul 3. sınıflarda hedef söz varlığının geliştirilmesi üzerine bir araştırma. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Aydın Üniversitesi, İstanbul. Demirci, S. (2015). İlkokul 3. sınıflarda hedef söz varlığının geliştirilmesi üzerine bir araştırma. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Aydın Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Göçer, A. (2009). Türkçe eğitiminde öğrencilerin söz varlığını geliştirme etkinlikleri ve sözlük kullanımı. Turkish Studies, 4(4), 1025-1055. Gül, D. (2009). İlköğretim 6.sınıf Türkçe ders kitaplarındaki kelime öğretiminde kullanılan etkinliklerin etkinliğine yönelik bir araştırma. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi, Sakarya. Gülsoy, T. (2013). 6. sınıf öğrencilerinin kelime hazinesinin geliştirilmesinde eğitsel oyunların etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Niğde Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Gülsoy, T. ve Uçgun, D. (2013). 6. sınıf öğrencilerinin kelime hazinesinin geliştirilmesinde eğitsel oyunların etkisinin incelenmesi. Electronic Turkish Studies, 8(13), s. 943-952. Haykır, A. H., Kaplan, H., Kıryar, A., Tarakcı, R. ve Üstün, E. (2018). 5. sınıf ortaokul ve imam hatip ortaokulu Türkçe ders kitabı. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları. İnce, H. G. (2006). Türkçede kelime öğretimi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu. Karadağ, Ö. (2005). İlköğretim I. kademe öğrencilerinin kelime hazinesi üzerine bir araştırma. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Karasar, N. (2008). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayıncılık. Karatay, H. (2007). Kelime öğretimi. GÜ Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27 (1), 141-153. Kaya, B. (2018). 7. sınıf ortaokul ve imam hatip ortaokulu Türkçe ders kitabı. Ankara: Dersdestek Yayıncılık. Kır, T., Kırman, E. ve Yağız, S. (2018). 7. sınıf ortaokul ve imam hatip ortaokulu Türkçe ders kitabı (2). Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları. Kızıltepe, Z. (2015). İçerik analizi nedir? Nasıl oluşmuştur? F. N. Seggie ve Y. Bayyurt (Ed.), Nitel araştırma yöntem, teknik, analiz ve yaklaşımları (ss. 253-266). Ankara: Anı Yayıncılık. Koçkaya Yıldırım, G. (2014). İlköğretim ikinci kademe öğrencilerine klasik yöntemlerle verilmeye çalışılan kelime öğretimi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Korkmaz, Z. (2007): Gramer terimleri sözlüğü. Ankara, Türk Dil Kurumu Yayınları. Kurudayıoğlu, M. (2005). İlköğretim II. kademe öğrencilerinin kelime hazinesi üzerine bir araştırma. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Kurudayıoğlu, M. ve Soysal, T. (2016) Cumhuriyet dönemi ilkokul Türkçe dersi öğretim programlarının söz varlığının geliştirilmesi açısından incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 4(4), 559-598. Kurt, B. (2019). Sözcük eğitiminin temel kavramları. Ü. Şen (Ed.), Dil eğitiminin temel kavramları (ss. 131-155). Ankara: Pegem Akademi. MEB ders kitapları ve eğitim araçları yönetmeliği. (2012). 02.06.2018 tarihinde http://www.resmigazete. gov.tr/eskiler/2012/09/20120912-2.htm sayfasından erişilmiştir. MEB taslak ders kitapları ve e-içeriklerinin panel incelemesi. (?). 02.06.2018 tarihinde https://ttkb. meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2018_04/11161342_kurul_mu776talaasY.pdf sayfasından erişilmiştir. MEB Türkçe dersi öğretim programı (İlkokul ve Ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar). (2018). 02.06.2018 tarihinde http://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=222 sayfasından erişilmiştir. Mert, Lüle, E. (2013). İlköğretim Türkçe programı ile Türkçe çalışma kitaplarındaki kazanım ve etkinliklerin sözcük öğretimi açısından değerlendirilmesi. Dil ve Edebiyat Eğitimi Dergisi, 2(5), 13-31. Mete, G., Karaaslan M., Kaya, Y., Ozan, Ş. ve Özdemir, D. (2018). 8. sınıf ortaokul ve imam hatip ortaokulu Türkçe ders kitabı. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları. Okur, A. (2007). Serbest okuma etkinliğinin sözcük hazinesi ve kavram gelişimine etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul. Onan, B. (2013). Dil eğitiminin temel kavramları. Ankara: Nobel Yayıncılık. Onan, B. (2016). Söz varlığı terminolojisi üzerine bir analiz çalışması. Millî Eğitim Söz Varlığı Özel Sayısı, 45(210). 11-29. Özaslan, A. (2006). Kelime oyunları ile kelime dağarcığının geliştirilmesinin okuduğunu anlama düzeyine etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Özer, Ö. (2007). Serbest okuma etkinliğinin öğrencilerin sözcük kazanımına etkileri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul. Sarıca, A. (2014). İlköğretim II. kademe Türkçe ders kitaplarındaki sözcük çalışmalarının yöntem-teknik ve Türkçe öğretim programındaki kazanımlar açısından incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Şekerci, Y. (2018). 6. sınıf ortaokul Türkçe ders kitabı. İstanbul: Eksen Yayıncılık. Türk Dil Kurumu Güncel Sözlük. (2018, 21 Aralık). Erişim adresi: http://www.tdk.gov.tr/ Söz Varlığı Öğretimi Açısından Ortaokul Türkçe Ders Kitapları
• Uçar, S. (2012). İlköğretim sınıf öğretmenlerinin kelime öğretiminde kullanılan yöntem ve tekniklerden haberdar olma ve kullanma sıklıkları düzeyleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Uğur, F. (2014). Türkçe öğretmenlerinin kelime öğretim yöntem ve tekniklerini kullanma düzeyleri üzerine bir araştırma (Afyonkarahisar ili örneği). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Uluçay, M. (2016). Etkinlik temelli kelime öğretiminin ortaokul öğrencilerinin söz varlığını geliştirme sürecine etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi Türkçe Eğitimi Ana Bilim Dalı. Yağcı, E., Katrancı M., Erdoğan Ö. ve Uygun M. (2012). Sınıf öğretmenlerinin kelime öğretiminde karşılaştıkları sorunlar ve kullandıkları yöntem-teknikler. Uluslararası Eğitim Programları ve Öğretim Çalışmaları Dergisi, 2 (4), 1-12. Yıldırım, A. (1999), Nitel araştırma yöntemlerinin temel özellikleri ve eğitim araştırmalarındaki yeri ve önemi. Eğitim ve Bilim, 23, s. 7-17. Yıldırım, A. F. (2006). İlköğretim ikinci sınıf Türkçe ders ve öğrenci çalışma kitaplarındaki kelime öğretim teknikleri üzerine bir inceleme. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin. Yılmaz, T. ve Doğan, Y. (2014). 7. sınıf öğrencilerinin anlamını bilmedikleri kelimeler ve Türkçe ders kitaplarında kelime çalışmaları bağlamında kelime öğretimi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(25). 279-295.